El erteńi – jastar
Aýyzeki sóılesýde – «El erteńi – jastar»
Adamǵa eki nárse tirek tegi:
Biri – til, biri - diliń júrektegi.
(Júsip Balasaǵunı)
Saıystyń maqsaty:
Bilim alýshylarmen til mádenıetin, sóıleý mádenıetin jetildirý; sheshendik ónerdi jastar arasynda nasıhattaý jáne kúndelikti ómirdi paıdalana bilýge daǵdylandyrý; saıys arqyly bilim alýshylardyń tez oılanyp, jaýaptaryn tıanaqty júıeli aıtýǵa, kópshilik ortada erkin sóıleýge baýlý.
Jas urpaqqa ana tilimizdiń qadir qasıetin darytý.
Saıys alty kezeńnen turady:
I. Topty tanystyrý.
II. « Oıly bolsań ozyp kór». (suraq – jaýap)
III. « Degen eken» (bıler men sheshenderdiń utqyr oı, utymdy jaýaptarynan kórinis kórsetý).
IV. « Maqal – sózdiń máıegi» (aıaqtalmaǵan maqaldy jalǵastyrý)
V. « Til – shyńdyq, til – aına» (berilgen taqyryp boıynsha til tazalyǵyn saqtaý, ulttyq qundylyqtarymyzdyń nasıhattalýy týraly sóz jarys)
VI. « Bir áripten bastalatyn sózdermen kim uzaq sóıleı alady?»
Júrgizýshi: - Qurmetti ustazdar men bilim alýshylar búgingi Aýyzeki sóılesýde – «El erteńi – jastar» atty óner saıysyna qosh keldińizder!
Mýzykalyq sálem
- Saıyskerlerdiń bilimin, sheshendik sheberlikterin baǵalaıtyn qazylar alqasyn saılap alaıyq.
Júrgizýshi: - Saıysymyzdyń birinshi kezeńin bastaımyz. Ár top ózderin tanystyryp qorǵaıdy. Jaýaptar 5 upaılyq júıemen baǵalanady.
Júrgizýshi:
Qazaqtyń túrli - túrli dástúri bar,
Onyń syryn ashqanǵa jurt qyzyǵar.
Jaýaptaryn taba ma eken saıyskerler,
Sol sebepten qoıatyn suraqtar bar.
Saıysymyzdyń ekinshi kezeńi
«Oıly bolsań ozyp kór».(suraq – jaýap) kezeńi. Ár topqa 15 suraqtan beriledi, ádil qazylar alqasy berilgen jaýaptardyń durysyna 1 upaıdan baǵalaıdy.
1. Qazaqta top attylar jarysyn ne dep ataıdy? /Báıge/
2. «Ata turyp, ul sóılese – er jetkeni bolar, Ana turyp, qyz sóılese boıjetkeni bolar» dep kim aıtqan? /Syrym batyr/
3. «Úsh báıterek» degenimiz kimder? /İlıas, Sáken, Beıimbet/
4. Úsh balyq degen ne? /Densaýlyq, Aq jýalyq, On saýlyq/
5. Ǵaryshta Abaıdyń qandaı ánin, qaı ǵaryshker oryndady? /Aıttym sálem, Qalamqas T.Musabaev/
6. Qarabaı, Sarybaımen ańǵa shyqty dep, bastalatyn jyrdyń keıipkerleri kimder? /Qozy kórpesh – Baıan sulý/
7. Dybysqa berilgen shartty grafıkalyq tańba bola ma? /joq/
8. Pil kótermegendi til kótere me? /Iá/
9. Sheshendik sóz dıplomatıa tásili me? /Iá/
10. Shyǵysta ótken játi ǵashyq. Olar kimder? /Leıli – Májnún, Farhad – Shyryn, Júsip – Zylıha, Bahram – Kúlánda, SepilMálik – Jamal, Bozjigit – Qarashash, Zızdi – Qorlyǵaıyn/
11. Qoramsaq degenimiz ne? /Sadaqtyń jebesin salyp belge baılaıtyn jeke - jeke uıasy bar oq salǵysh/
12. Shesheńniń ákesi saǵan kim bolady? /Naǵashy Atasy/
13. Jaıly qonys, jeruıyq izdeýshi jan? /Asan qaıǵy/
14. Poezıanyń asqar shyńy, jyrynyń basy Qarasazda bastalǵan? /M. Maqataev/
15. «Dala qońyraýy» ataǵyna laıyqty bolǵan kim? /Y. Altynsarın/
1. Bir top attylar tartyspaǵan qazaqta qalaı ataıdy? /kókpar/
2. Úsh jurt degenimiz ne? /Óz jurty, naǵashy jurty, qaıyn jurty/
3. Qazaq áıeli úı ıesin kim dep ataıdy? /Otaǵasy/
4. Úsh arsyz degenimiz ne? /Uıqy, kúlki. Tamaq/
5. Qazaq tarıhynda alǵash qyzdar mektebin ashqan kim? /Ybyraı/
6. Rýy onyń Jaǵalbaıly,
Jylqysyn kóptiginen baǵa almaıdy
Onyń ólgeni ras bolsa,
Qudaıym Qyz Jibekti nege almaıdy – dep kimniń ólimin aıtady? /Qyz Jibektiń Tólegendi joqtaýy/
7. Daýyssyz dybys býyn quraı ala ma? /joq/
8. Abaı Aqyn Pýshkınmen kezdesken be? /joq/
9. Odaǵaıdan baıandaýysh jasala ma? /joq/
10. AıshaBıbi kesenesi qaı jerde? /Tarazda/
11. «Erýlik» degenimiz ne? /jańadan kóship kelgen úıdi kórshi-qolańnyń qonaqqa shaqyrýy/
12. Bir rýdan nemese bir atadan taraǵan týys?/áýlet/
13. Óz týyndysynda Otyrar halqynyń tragedıasyn sheber sýrettegen aqyn?/M. Shahanov/
14. Abaıdyń qaı poemasy aıaqtalmaı qalǵan? /Ázim áńgimesi/
15. Qazaq tili men ádebıetin zertteýshi ǵalym, aqtańdaq aqyn? /A. Baıtursynuly/
Án
Kelesi kezeń «Degen eken» (bıler men sheshenderdiń utqyr oı, utymdy jaýaptarynan kórinis kórsetý). Bul kezeńde 5 upaımen belgilenedi.
«Jas qyran» tobynyń kórinisi. «Qazbek pen Qontajy».
«Jas ulan» tobynyń kórinisi. «Taza bulaq»
Júrgizýshi:
Qazaq –«sóz qadiri - óz qadirim» dep bilgen halyq. Qazaq tili - sulý, qonymdy da tolymdy til. Sol til kestelep, órip órnektep, ólmeıtin, óshpeıtin ǵajaıyptar týdyrady. Asyl mura - sarqylmas aýyz ádebıetin jazady.
Aýyz ádebıetiniń baılyǵynyń biri - maqal - mátelder.
Ata - dástúr abyroı kótergenge
O. bul sózder súıekten óter demde!
Toqtalamyz endi biz, al halaıyq,
Qanatty sóz maqal men mátelderge
Kelesi kezeń «Maqal - sózdiń máıegi» (aıaqtalmaǵan maqaldy jalǵastyrý) Maqaldy jalǵastyrǵan topqa 1 upaıdan beriledi
Toıdyń bolǵanynan –
Taz taranǵansha –
Ánsheıinde aýyz jappas –
Júzigiń altyn bolǵansha –
Bala jetige kelgenshe – t. b
Júrgizýshi:
Sý túbinde jatqan tas
Jel tolqytsa shyǵady
Oı túbinde jatqan sóz
Sher tolqytsa shyǵady – demekshi, endigi kezegimizde «Til - shyndyq, til – aına» (berilgen taqyryp boıynsha til tazalyǵyn saqtaý, ulttyq qundylyqtarymyzdyń nasıhattalýy týraly sóz jarys) bul sóz jarysta 5 upaımen belgilenedi.
Ózińdi sheshen adam ornyna qoıyp búgingi tańdaǵy kóterilip otyrǵan másele týraly sóılegende kim uıyp tańdamaıdy?
Júrgizýshi:
Ónerliniń ónerin,
Taǵy da baıqap kóreıik.
Júırik attaı jeleıik
«bir áripten bastalatyn sózdermen kim uzaq sóıleı alady?» kezeńine kezek bereıik. Bul kezeńde 5 upaımen belgilenedi.
Bizdiń «Aýyzeki sóılesýde – «El erteńi – jastar» atty saıysymyz aıaqtalýǵa jaqyn. Qazylar alqasy osy barlyq saıystyń baǵasyn eseptegenshe kezekti mýzykalyq úziliske bersek.
Án
Júrgizýshi:
Jeńister men jeńilisten turatyn,
Ómir kúres, jetkize me muratyn.
Jeńbedim, jeńildim dep renjimegin,
Qatysý da bir jeńis, jan bolsań sen uǵatyn.
Ortaǵa ádil qazylar alqasyn shaqyraıyq!
Ádilqazylar alqasy jarys qorytyndysyn aıtady.
«Qosh» demeımiz, áli talaı saıystar bar,
Ónerleriń shyńdala bersin, qalyspańdar.
Bilimdiler kóbeısin kúnnen – kúnge,
Kele bersin qonaqtar ǵaryshtan da.
Tirshilik – arman, bárimizge de oryn bar,
Qýanysh ta bar, ókinish te bar joldarda
Bilim alýshylar, kórermender
Báriń de aman bolyńdar!
Osymen saıys baıqaýymyz aıaqtaldy! Kelesi kezdeskenshe saý bolyńyzdar!
Adamǵa eki nárse tirek tegi:
Biri – til, biri - diliń júrektegi.
(Júsip Balasaǵunı)
Saıystyń maqsaty:
Bilim alýshylarmen til mádenıetin, sóıleý mádenıetin jetildirý; sheshendik ónerdi jastar arasynda nasıhattaý jáne kúndelikti ómirdi paıdalana bilýge daǵdylandyrý; saıys arqyly bilim alýshylardyń tez oılanyp, jaýaptaryn tıanaqty júıeli aıtýǵa, kópshilik ortada erkin sóıleýge baýlý.
Jas urpaqqa ana tilimizdiń qadir qasıetin darytý.
Saıys alty kezeńnen turady:
I. Topty tanystyrý.
II. « Oıly bolsań ozyp kór». (suraq – jaýap)
III. « Degen eken» (bıler men sheshenderdiń utqyr oı, utymdy jaýaptarynan kórinis kórsetý).
IV. « Maqal – sózdiń máıegi» (aıaqtalmaǵan maqaldy jalǵastyrý)
V. « Til – shyńdyq, til – aına» (berilgen taqyryp boıynsha til tazalyǵyn saqtaý, ulttyq qundylyqtarymyzdyń nasıhattalýy týraly sóz jarys)
VI. « Bir áripten bastalatyn sózdermen kim uzaq sóıleı alady?»
Júrgizýshi: - Qurmetti ustazdar men bilim alýshylar búgingi Aýyzeki sóılesýde – «El erteńi – jastar» atty óner saıysyna qosh keldińizder!
Mýzykalyq sálem
- Saıyskerlerdiń bilimin, sheshendik sheberlikterin baǵalaıtyn qazylar alqasyn saılap alaıyq.
Júrgizýshi: - Saıysymyzdyń birinshi kezeńin bastaımyz. Ár top ózderin tanystyryp qorǵaıdy. Jaýaptar 5 upaılyq júıemen baǵalanady.
Júrgizýshi:
Qazaqtyń túrli - túrli dástúri bar,
Onyń syryn ashqanǵa jurt qyzyǵar.
Jaýaptaryn taba ma eken saıyskerler,
Sol sebepten qoıatyn suraqtar bar.
Saıysymyzdyń ekinshi kezeńi
«Oıly bolsań ozyp kór».(suraq – jaýap) kezeńi. Ár topqa 15 suraqtan beriledi, ádil qazylar alqasy berilgen jaýaptardyń durysyna 1 upaıdan baǵalaıdy.
1. Qazaqta top attylar jarysyn ne dep ataıdy? /Báıge/
2. «Ata turyp, ul sóılese – er jetkeni bolar, Ana turyp, qyz sóılese boıjetkeni bolar» dep kim aıtqan? /Syrym batyr/
3. «Úsh báıterek» degenimiz kimder? /İlıas, Sáken, Beıimbet/
4. Úsh balyq degen ne? /Densaýlyq, Aq jýalyq, On saýlyq/
5. Ǵaryshta Abaıdyń qandaı ánin, qaı ǵaryshker oryndady? /Aıttym sálem, Qalamqas T.Musabaev/
6. Qarabaı, Sarybaımen ańǵa shyqty dep, bastalatyn jyrdyń keıipkerleri kimder? /Qozy kórpesh – Baıan sulý/
7. Dybysqa berilgen shartty grafıkalyq tańba bola ma? /joq/
8. Pil kótermegendi til kótere me? /Iá/
9. Sheshendik sóz dıplomatıa tásili me? /Iá/
10. Shyǵysta ótken játi ǵashyq. Olar kimder? /Leıli – Májnún, Farhad – Shyryn, Júsip – Zylıha, Bahram – Kúlánda, SepilMálik – Jamal, Bozjigit – Qarashash, Zızdi – Qorlyǵaıyn/
11. Qoramsaq degenimiz ne? /Sadaqtyń jebesin salyp belge baılaıtyn jeke - jeke uıasy bar oq salǵysh/
12. Shesheńniń ákesi saǵan kim bolady? /Naǵashy Atasy/
13. Jaıly qonys, jeruıyq izdeýshi jan? /Asan qaıǵy/
14. Poezıanyń asqar shyńy, jyrynyń basy Qarasazda bastalǵan? /M. Maqataev/
15. «Dala qońyraýy» ataǵyna laıyqty bolǵan kim? /Y. Altynsarın/
1. Bir top attylar tartyspaǵan qazaqta qalaı ataıdy? /kókpar/
2. Úsh jurt degenimiz ne? /Óz jurty, naǵashy jurty, qaıyn jurty/
3. Qazaq áıeli úı ıesin kim dep ataıdy? /Otaǵasy/
4. Úsh arsyz degenimiz ne? /Uıqy, kúlki. Tamaq/
5. Qazaq tarıhynda alǵash qyzdar mektebin ashqan kim? /Ybyraı/
6. Rýy onyń Jaǵalbaıly,
Jylqysyn kóptiginen baǵa almaıdy
Onyń ólgeni ras bolsa,
Qudaıym Qyz Jibekti nege almaıdy – dep kimniń ólimin aıtady? /Qyz Jibektiń Tólegendi joqtaýy/
7. Daýyssyz dybys býyn quraı ala ma? /joq/
8. Abaı Aqyn Pýshkınmen kezdesken be? /joq/
9. Odaǵaıdan baıandaýysh jasala ma? /joq/
10. AıshaBıbi kesenesi qaı jerde? /Tarazda/
11. «Erýlik» degenimiz ne? /jańadan kóship kelgen úıdi kórshi-qolańnyń qonaqqa shaqyrýy/
12. Bir rýdan nemese bir atadan taraǵan týys?/áýlet/
13. Óz týyndysynda Otyrar halqynyń tragedıasyn sheber sýrettegen aqyn?/M. Shahanov/
14. Abaıdyń qaı poemasy aıaqtalmaı qalǵan? /Ázim áńgimesi/
15. Qazaq tili men ádebıetin zertteýshi ǵalym, aqtańdaq aqyn? /A. Baıtursynuly/
Án
Kelesi kezeń «Degen eken» (bıler men sheshenderdiń utqyr oı, utymdy jaýaptarynan kórinis kórsetý). Bul kezeńde 5 upaımen belgilenedi.
«Jas qyran» tobynyń kórinisi. «Qazbek pen Qontajy».
«Jas ulan» tobynyń kórinisi. «Taza bulaq»
Júrgizýshi:
Qazaq –«sóz qadiri - óz qadirim» dep bilgen halyq. Qazaq tili - sulý, qonymdy da tolymdy til. Sol til kestelep, órip órnektep, ólmeıtin, óshpeıtin ǵajaıyptar týdyrady. Asyl mura - sarqylmas aýyz ádebıetin jazady.
Aýyz ádebıetiniń baılyǵynyń biri - maqal - mátelder.
Ata - dástúr abyroı kótergenge
O. bul sózder súıekten óter demde!
Toqtalamyz endi biz, al halaıyq,
Qanatty sóz maqal men mátelderge
Kelesi kezeń «Maqal - sózdiń máıegi» (aıaqtalmaǵan maqaldy jalǵastyrý) Maqaldy jalǵastyrǵan topqa 1 upaıdan beriledi
Toıdyń bolǵanynan –
Taz taranǵansha –
Ánsheıinde aýyz jappas –
Júzigiń altyn bolǵansha –
Bala jetige kelgenshe – t. b
Júrgizýshi:
Sý túbinde jatqan tas
Jel tolqytsa shyǵady
Oı túbinde jatqan sóz
Sher tolqytsa shyǵady – demekshi, endigi kezegimizde «Til - shyndyq, til – aına» (berilgen taqyryp boıynsha til tazalyǵyn saqtaý, ulttyq qundylyqtarymyzdyń nasıhattalýy týraly sóz jarys) bul sóz jarysta 5 upaımen belgilenedi.
Ózińdi sheshen adam ornyna qoıyp búgingi tańdaǵy kóterilip otyrǵan másele týraly sóılegende kim uıyp tańdamaıdy?
Júrgizýshi:
Ónerliniń ónerin,
Taǵy da baıqap kóreıik.
Júırik attaı jeleıik
«bir áripten bastalatyn sózdermen kim uzaq sóıleı alady?» kezeńine kezek bereıik. Bul kezeńde 5 upaımen belgilenedi.
Bizdiń «Aýyzeki sóılesýde – «El erteńi – jastar» atty saıysymyz aıaqtalýǵa jaqyn. Qazylar alqasy osy barlyq saıystyń baǵasyn eseptegenshe kezekti mýzykalyq úziliske bersek.
Án
Júrgizýshi:
Jeńister men jeńilisten turatyn,
Ómir kúres, jetkize me muratyn.
Jeńbedim, jeńildim dep renjimegin,
Qatysý da bir jeńis, jan bolsań sen uǵatyn.
Ortaǵa ádil qazylar alqasyn shaqyraıyq!
Ádilqazylar alqasy jarys qorytyndysyn aıtady.
«Qosh» demeımiz, áli talaı saıystar bar,
Ónerleriń shyńdala bersin, qalyspańdar.
Bilimdiler kóbeısin kúnnen – kúnge,
Kele bersin qonaqtar ǵaryshtan da.
Tirshilik – arman, bárimizge de oryn bar,
Qýanysh ta bar, ókinish te bar joldarda
Bilim alýshylar, kórermender
Báriń de aman bolyńdar!
Osymen saıys baıqaýymyz aıaqtaldy! Kelesi kezdeskenshe saý bolyńyzdar!
You Might Also Like
-
Maqsaty: Ata - ana men balanyń arasyndaǵy qarym - qatynastyń erekshelikterin psıhologıalyq jattyǵýlar arqyly kórsetý.
