Elektr togynyń jumysy men. Djoýl – Lens zańy
«Sam mektep - balabaqsha kesheni» KMM - si
Pán muǵalimi: Bátimova. Q.
Fızıka 8 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Elektr togynyń jumysy men. Djoýl – Lens zańy.
Sabaqtyń maqsattary:
Bilimdiligi: Elektr togynyń jumysy men qýatyn túsindirý. Jumystyń, qýattyń ólshem birlikterin ataý. Djoýl -Lens zańy týraly aqparat berý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylardyń bilimge yntasyn, yqylasyn, qyzyǵýshylyǵyn arttyrý jolyn qoldaný. Erkin jáne jan - jaqty jetilgen tulǵa tárbıeleý.
Tárbıelik: Oqýshylardy aýyzbirshilikke, uqyptylyqqa, jaýapkershilikke, uıymshyldyqqa tárbıeleý.
Kórnekilikter: Interaktıvti taqta, slaıd, fızıkalyq quraldar
Sabaqtyń túri: Jańa bilimdi qalyptastyrý
Ádis - tásili: Túsindirý, suraq - jaýap
Pánaralyq baılanys: hımıa, bıologıa.
II. Úı tapsyrmasyn suraý
III. Esińe túsi
1. Elektr togy degenimiz ne?
2. Tok kúshi degenimiz ne? formýlasy, ólshem birligin aıtyńyz
3. Tizbek bóligindegi tok kúshi degenimiz ne?
4. Ótkizgishterdi tizbekteı jalǵaý degenimiz ne?
5. Jylý almasý degenimiz ne?
6. Kerneý degenimiz ne? formýlasy, ólshem birligin atańyzdar
7. Kedergi degenimiz ne? formýlasy ólshem birligin atańyzdar
8. Jylýlyq qozǵalys degenimiz ne?
9. Ótkizgishterdi paralel jalǵaý degenimiz ne?
IV. Jańa taqyrypty bastaýǵa qoıylatyn suraqtar.
Kerneýdiń formýlasy qandaı?
Tok kúshiniń formýlasy qandaı?
Qýat qandaı árpimen belgilenedi?
V. Jańa sabaq túsindirý
Toktyń jumysy men qýaty. Djoýl – Lens zańy
Elektr togynyń jumysy
Sonymen biz elektr togynyń bar ekenin onyń jylýlyq, hımıalyq, magnıttik jáne bıologıalyq áserleri boıynsha bilýge bolady dedik. Osy áserler arqyly elektr togy, naqty aıtqanda elektr togynyń kózi jumys jasaıdy. Mysaly tok ótkende ótkizgish qyzady, sonyń saldarynan olardyń ishki energıasy ósedi. Al ótkizgishtiń ishki energıasynyń artýy tok jumysynyń esebinen júredi, osy jumysty esepteıik. Sonda elektr órisi A=qU jumys óndiredi. Tok kúshi I=q/t bolǵandyqtan jumys mynaǵan teń: A=IUt
Tizbektiń bóligi úshin Om zańyna súıenip Toktyń jumysynyń órnegin myna túrde jazýǵa bolady. A=I2 Rt. Tizbektiń bóligindegi jumysy tok kúshiniń kerneýge jáne jumys óndirýge ketken ýaqytqa kóbeıtindisine teń.
Elektr togynyń jumysy – tok kúshi, kerneý jáne jumysty jasaýǵa ketken ýaqyttyń kóbeıtindisine teń.
A=IUt
HB júıesinde jumys djoýlmen (Dj) ólshenedi:
1 Dj = 1A*1V*1s
Kóbine jumys vatt - saǵatpen nemese kılovatt - saǵatpen órnekteledi:
1Vt*saǵ=3. 6*103 Dj; 1kVt*saǵ=103 Vt*saǵ=3, 6*106Dj
Toktyń jumysyn ólsheýge arnalǵan qural elektresepteýish dep atalady.
Qýat dep – jumystyń atqarý shapshańdyǵyn sıpattaıtyn shamany aıtady.
Toktyń qýatyn ólsheýge arnalǵan qural vattmetr dep atalady.
Djoýl - Lens zańy
Eger ótkizgish qozǵalmasa, toktyń barlyq jumysy ótkizgishti qyzdyrýǵa jumsalady. Sol kezde bólinetin jylý mólsheri mynaǵan teń bolady. Q=A=I2 Rt. Bul formýla Djoýl - Lens zańyn sıpattaıdy.
Ómirmen baılanystyrý - óndiriste, turmysta qoldanystaǵy elektr prıborlarynyń jylýynyń mólsheri osy zańǵa negizdelgen. Zańnyń tujyrymdamasy: ótkizgishtegi toktyń bólip shyǵaratyn jylý mólsheri tok kúshiniń kvadratyna, ótkizgish kedergisine jáne elektr togynyń ótý ýaqytyna proporsıanal.
Bul zańdy tájirıbe júzinde 1841 jyly aǵylshyn ǵalymy Dj. Djoýl jáne 1843 jyly Peterbýrg akademıgi E. H. Lens ashqan. Sonymen elektr togynyń jylýlyq áserin túsindiretin zań Djoýl - Lens zańy boldy.
Elektr togynyń jylýlyq áseri turmystyq, ónerkásiptik jylý qondyrǵylarynda qoldanylady. Olar elektr shamdarynda, ólsheý tehnıkalarynda, aspaptarynda, elektrlik dánekerleýde, taǵy da basqa kóptegen qazirgi zamanǵy tehnıkanyń salalarynda paıdalanylady.
VI. Sergitý. Psıhologıalyq trenıń. «Óz juldyzyńdy tap»
(Kózderińizdi jumyńyz). Juldyzdy aspandy kóz aldyńyzǵa oısha elestetińiz. Oǵan zer sala qarap, ózińe unaǵan juldyzdy tańdańyz. Qolyńyzdy sozyp, maqsatqa jetý úshin bar qýatyńyzben, bar kúshińizben jumystanyp, óz juldyzyńyzǵa qol jetkizińiz. Aspannan juldyzdy muqıat túsirip alyńyz,
aldyńyzǵa eptep qoıyńyz. (Kózińizdi ashyńyz). Endi qolymyzdaǵy juldyzymyzdy jańa ekonomıkalyq órleý kezeńindegi Qazaqstannyń múmkindikterine arnaımyz. «Joǵary sapaly bilim alý úshin bar kúsh qýatymyzdy qolymyzdaǵy juldyzdy sátimizdi osy maqsatqa paıdalanamyz.
VIII. Esep shyǵarý
Eger qalta fonary shamynyń kerneýi 3, 5V, al tok kúshi 0, 28 A bolsa, ondaǵy elektr togy 5 mınýtta qandaı jumys isteıdi?
Eger rezıstordaǵy tok kúshi 10 mA, al kedergisi 1kOm bolsa, onda 10 mınýt ishinde qansha jylý mólsheri bólinip shyǵady?
Kedergisi 1 kOm rezıstordy kerneýi 100V tizbekke qossaq, onda 10 mınýt ishinde qansha jylý mólsheri bólinip shyǵady?
Mysaly:
IH. Úıge tapsyrma: § 42. Oqýlyqtaǵy 152 bettegi eksperımenttik tapsyrmalardy oryndaý
№6 Eksperımenttik tapsyrma
Óz úıińdegi elektr energıasy sanaýyshyn baqylap, onyń kórsetkishterin qaǵazǵa túsirińder.
Kelesi kúni onyń kórsetýin taǵy qaǵazǵa túsirip, bir táýlikte jumsalǵan elektr energıasynyń mólsheri men qunyn esepteńder.
Bir aıda tutynylatyn elektr energıasynyń mólsheri men onyń quny qandaı?
X. Baǵalaý.
Pán muǵalimi: Bátimova. Q.
Fızıka 8 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Elektr togynyń jumysy men. Djoýl – Lens zańy.
Sabaqtyń maqsattary:
Bilimdiligi: Elektr togynyń jumysy men qýatyn túsindirý. Jumystyń, qýattyń ólshem birlikterin ataý. Djoýl -Lens zańy týraly aqparat berý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylardyń bilimge yntasyn, yqylasyn, qyzyǵýshylyǵyn arttyrý jolyn qoldaný. Erkin jáne jan - jaqty jetilgen tulǵa tárbıeleý.
Tárbıelik: Oqýshylardy aýyzbirshilikke, uqyptylyqqa, jaýapkershilikke, uıymshyldyqqa tárbıeleý.
Kórnekilikter: Interaktıvti taqta, slaıd, fızıkalyq quraldar
Sabaqtyń túri: Jańa bilimdi qalyptastyrý
Ádis - tásili: Túsindirý, suraq - jaýap
Pánaralyq baılanys: hımıa, bıologıa.
II. Úı tapsyrmasyn suraý
III. Esińe túsi
1. Elektr togy degenimiz ne?
2. Tok kúshi degenimiz ne? formýlasy, ólshem birligin aıtyńyz
3. Tizbek bóligindegi tok kúshi degenimiz ne?
4. Ótkizgishterdi tizbekteı jalǵaý degenimiz ne?
5. Jylý almasý degenimiz ne?
6. Kerneý degenimiz ne? formýlasy, ólshem birligin atańyzdar
7. Kedergi degenimiz ne? formýlasy ólshem birligin atańyzdar
8. Jylýlyq qozǵalys degenimiz ne?
9. Ótkizgishterdi paralel jalǵaý degenimiz ne?
IV. Jańa taqyrypty bastaýǵa qoıylatyn suraqtar.
Kerneýdiń formýlasy qandaı?
Tok kúshiniń formýlasy qandaı?
Qýat qandaı árpimen belgilenedi?
V. Jańa sabaq túsindirý
Toktyń jumysy men qýaty. Djoýl – Lens zańy
Elektr togynyń jumysy
Sonymen biz elektr togynyń bar ekenin onyń jylýlyq, hımıalyq, magnıttik jáne bıologıalyq áserleri boıynsha bilýge bolady dedik. Osy áserler arqyly elektr togy, naqty aıtqanda elektr togynyń kózi jumys jasaıdy. Mysaly tok ótkende ótkizgish qyzady, sonyń saldarynan olardyń ishki energıasy ósedi. Al ótkizgishtiń ishki energıasynyń artýy tok jumysynyń esebinen júredi, osy jumysty esepteıik. Sonda elektr órisi A=qU jumys óndiredi. Tok kúshi I=q/t bolǵandyqtan jumys mynaǵan teń: A=IUt
Tizbektiń bóligi úshin Om zańyna súıenip Toktyń jumysynyń órnegin myna túrde jazýǵa bolady. A=I2 Rt. Tizbektiń bóligindegi jumysy tok kúshiniń kerneýge jáne jumys óndirýge ketken ýaqytqa kóbeıtindisine teń.
Elektr togynyń jumysy – tok kúshi, kerneý jáne jumysty jasaýǵa ketken ýaqyttyń kóbeıtindisine teń.
A=IUt
HB júıesinde jumys djoýlmen (Dj) ólshenedi:
1 Dj = 1A*1V*1s
Kóbine jumys vatt - saǵatpen nemese kılovatt - saǵatpen órnekteledi:
1Vt*saǵ=3. 6*103 Dj; 1kVt*saǵ=103 Vt*saǵ=3, 6*106Dj
Toktyń jumysyn ólsheýge arnalǵan qural elektresepteýish dep atalady.
Qýat dep – jumystyń atqarý shapshańdyǵyn sıpattaıtyn shamany aıtady.
Toktyń qýatyn ólsheýge arnalǵan qural vattmetr dep atalady.
Djoýl - Lens zańy
Eger ótkizgish qozǵalmasa, toktyń barlyq jumysy ótkizgishti qyzdyrýǵa jumsalady. Sol kezde bólinetin jylý mólsheri mynaǵan teń bolady. Q=A=I2 Rt. Bul formýla Djoýl - Lens zańyn sıpattaıdy.
Ómirmen baılanystyrý - óndiriste, turmysta qoldanystaǵy elektr prıborlarynyń jylýynyń mólsheri osy zańǵa negizdelgen. Zańnyń tujyrymdamasy: ótkizgishtegi toktyń bólip shyǵaratyn jylý mólsheri tok kúshiniń kvadratyna, ótkizgish kedergisine jáne elektr togynyń ótý ýaqytyna proporsıanal.
Bul zańdy tájirıbe júzinde 1841 jyly aǵylshyn ǵalymy Dj. Djoýl jáne 1843 jyly Peterbýrg akademıgi E. H. Lens ashqan. Sonymen elektr togynyń jylýlyq áserin túsindiretin zań Djoýl - Lens zańy boldy.
Elektr togynyń jylýlyq áseri turmystyq, ónerkásiptik jylý qondyrǵylarynda qoldanylady. Olar elektr shamdarynda, ólsheý tehnıkalarynda, aspaptarynda, elektrlik dánekerleýde, taǵy da basqa kóptegen qazirgi zamanǵy tehnıkanyń salalarynda paıdalanylady.
VI. Sergitý. Psıhologıalyq trenıń. «Óz juldyzyńdy tap»
(Kózderińizdi jumyńyz). Juldyzdy aspandy kóz aldyńyzǵa oısha elestetińiz. Oǵan zer sala qarap, ózińe unaǵan juldyzdy tańdańyz. Qolyńyzdy sozyp, maqsatqa jetý úshin bar qýatyńyzben, bar kúshińizben jumystanyp, óz juldyzyńyzǵa qol jetkizińiz. Aspannan juldyzdy muqıat túsirip alyńyz,
aldyńyzǵa eptep qoıyńyz. (Kózińizdi ashyńyz). Endi qolymyzdaǵy juldyzymyzdy jańa ekonomıkalyq órleý kezeńindegi Qazaqstannyń múmkindikterine arnaımyz. «Joǵary sapaly bilim alý úshin bar kúsh qýatymyzdy qolymyzdaǵy juldyzdy sátimizdi osy maqsatqa paıdalanamyz.
VIII. Esep shyǵarý
Eger qalta fonary shamynyń kerneýi 3, 5V, al tok kúshi 0, 28 A bolsa, ondaǵy elektr togy 5 mınýtta qandaı jumys isteıdi?
Eger rezıstordaǵy tok kúshi 10 mA, al kedergisi 1kOm bolsa, onda 10 mınýt ishinde qansha jylý mólsheri bólinip shyǵady?
Kedergisi 1 kOm rezıstordy kerneýi 100V tizbekke qossaq, onda 10 mınýt ishinde qansha jylý mólsheri bólinip shyǵady?
Mysaly:
IH. Úıge tapsyrma: § 42. Oqýlyqtaǵy 152 bettegi eksperımenttik tapsyrmalardy oryndaý
№6 Eksperımenttik tapsyrma
Óz úıińdegi elektr energıasy sanaýyshyn baqylap, onyń kórsetkishterin qaǵazǵa túsirińder.
Kelesi kúni onyń kórsetýin taǵy qaǵazǵa túsirip, bir táýlikte jumsalǵan elektr energıasynyń mólsheri men qunyn esepteńder.
Bir aıda tutynylatyn elektr energıasynyń mólsheri men onyń quny qandaı?
X. Baǵalaý.
You Might Also Like
-
General S. Q. Nurmaǵambetov atyndaǵy
