InfoHub Logo

Taqyryby: Eńbek tárbıesi
Balabaqshadaǵy balalar eńbeginiń negizgi tórt túri bar: ózine - ózi qyzmet kórsetý, sharýashylyq - turmystyq eńbek, tabıǵattaǵy eńbek jáne
qol eńbegi. Eńbektiń jekelegen túrleriniń úles salmaǵy túrli jas kezeńderinde birdeı emes. Olardyń árqaısysynyń tárbıe mindetterin sheshýde belgili óz múmkindikteri bar.
Ózine - ózi qyzmet kórsetý ózin kútýge (jýynýǵa, sheshinýge, kıinýge, tósegin jınaýǵa, jumys ornyn ázirleýge jáne t. s. s.) baǵyttalǵan. Eńbek qyzmetiniń bul túriniń tárbıelik mańyzy eń aldymen onyń ómirlik qajettiginde. Bul is - áreketter kún saıyn qaıtalanatyndyqtan, balalar ózine - ózi qyzmet kórsetý daǵdysyn myqtap ıgeredi; ózine - ózi qyzmet kórsetý mindet retinde uǵynyla bastaıdy.
Mektepke deıingi sábılik shaqta ózine - ózi qyzmet kórsetý belgili qıynshylyqtarǵa baılanysty (saýsaq bulshyq etteriniń jetkilikti damymaǵandyǵy, áreketterdiń birizdiligin ıgerýdiń qıyndyǵy, olardy josparlaı bilmeýshilik, kóńiliniń ońaı bólinýi), al munyń ózi daǵdylardyń qalyptasý prosesin tejeıdi, keıde balanyń qajetti áreketti oryndaýǵa qulyqsyzdyǵyn týǵyzady. Alaıda tárbıeshi balalardyń osy jas kezeńinde - aq ózine - ózi qyzmet kórsete bilý qabiletin damyta bastaıdy, qajetti áreketterdi oryndaýda uqyptylyq pen muqıattylyq, derbestik bolýyna kúsh salady, tazalyq pen muntazdyqqa ádettendiredi. Osynyń bári sabyrlylyqty, tabandylyq pen ıgi tilektestikti, kótermelep otyrýdy talap etedi. Balalardyń ózine - ózi qyzmet kórsetýine oraı tárbıeshi árbir balamen jeke - dara jumys júrgizedi, onymen alýan túrli baılanys jasaıdy, kóterińki kóńil kúıin qoldap otyrady. Kıimniń jáne onyń túrli bólshekteriniń, qajetti quraldardyń attaryn ataı otyryp, balalardyń ana tilindegi sózdik qoryn keńeıtedi. Balalar ózderine qamqorlyq jasalǵanyn sezinedi, eresekterge súıispenshilik sezim men senimi qalyptasady.

Mektepke deıingi estıar shaqta balalar ózine - ózi qyzmet kórsetýde ájeptáýir derbestikke ıe bolady, eńbektiń bul túri olardyń turaqty mindetine aınalady. Tárbıelik mindetterdiń qıyndatyla túsýi qımyl - áreketterdiń sapasyna, ózin kútý prosesindegi uıymdasqan tártipke, oǵan jumsalatyn ýaqytqa qoıylatyn talaptyń arttyrylýynan kórinedi. Tárbıeshi balalarda ózara kómektesý tásilderin qalyptastyrady, olarǵa
joldastarynan qalaı kómek suraýdy, qalaı kómek kórsetýdi, kómekteskeni
úshin alǵys aıtýdy úıretedi.

Mektepke deıingi eresek shaqta ózine - ózi qyzmet kórsetýdiń jańa túrleri: tósegin jınaý, shashyn, aıaq kıimin kútý, úzilgen túımelerin ózderi qadaý jáne t. b. eńbekke tárbıelenedi. Bul kezeńde tárbıelik mindetter kúrdelene túsedi, olar: balalardyń boıynda muntazdyq pen tazalyq ádetterin, qurbylarynyń arasynda ózin durys ustaý daǵdysyn qalyptastyrýǵa baǵyttalady. Bala basqalarmen aralasýy barysynda ózine - ózi qyzmet kórsetedi, sondyqtan da ol mańaıyndaǵylardyń qajettilikterin túsinýi, bilýi tıis. Tárbıeshi naqty mysaldar arqyly basqalardyń qajetin eskere otyryp qalaı isteý kerek ekenin: sheshinetin jerde sheshingen balanyń ótip ketýi úshin jol berý; jýynǵan kezde kezekshilerdi aldymen jiberý (óz mindetterine kirisý úshin olardyń tezirek jýynǵany mańyzdy), balalardyń bári ýaqtyly jýynyp úlgerý úshin krannyń aldynda uzaq turyp almaý, basqa bireýge qolaısyzdyq jasamaý úshin ótýge ruqsat suraý jáne t. s. s. kerek ekenin túsindiredi. Osynyń bári balalardy qarapaıym eńbektegi saqtyqqa, mańaıyndaǵylardy qurmetteýge daǵdylandyrady.

Mektepke deıingi balalardyń sharýashylyq - turmystyq eńbeginiń nátıjeleri olardyń eńbek qyzmetiniń basqa túrlerimen salystyrǵanda onshalyq eleýli bolmaǵanymen, ol balalar baqshasynyń kúndelikti ómirinde qajet. Bul eńbek úıdiń ishinde jáne aýlada tazalyq pen tártip saqtaýǵa, rejımdik prosester uıymdastyrýda eresekterge qolqabys tıgizýge úıretedi. Sharýashylyq - turmystyq eńbek ujymǵa qyzmet kórsetýge baǵyttalǵan, sondyqtan onda balalardy óz qataryna qamqorlyqpen qaraýǵa tárbıeleý úshin mol múmkindikter bar.
Mektepke deıingi sábılik shaqta tárbıeshi balalarda qarapaıym sharýashylyq - turmystyq daǵdylardy: úı sypyrý, jınaý, ústel jasaýǵa kómektesý, oınap bolǵannan keıin oıynshyqtardy tártipke keltirý jáne jýý, aýladaǵy japyraqtardy jınaý, baqtaǵy oryndyqtardaǵy qardy sypyrý jáne t. t. daǵdylardy qalyptastyrady.