InfoHub Logo

Bıologıa páni muǵalimi Ryskýlova Araı Kýttybaevna

Bıologıa 8 synyp
Taqyryby:
1. Erıtrosıtterdiń ottek pen kómirqyshqyl gazyn tasymaldaýy. Gemoglobınniń róli. Arterıalyq qan jáne venalyq qan
2. Leıkosıtter, olardyń qurylysy men qyzmeti. I. I. Mechnıkov. Fagosıtozdyń ashylýy. Qabyný prosesteri
Maqsaty: Erıtrosıtterdiń jáne leıkosıtterdiń qurylysy men atqaratyn qyzmeti týraly túsinik qalyptastyrý
Mindetteri:
1. Bilimdilik: Erıtrosıtterdiń jáne leıkosıtterdiń qurylysy men atqaratyn qyzmeti týraly túsinik bere otyryp, alǵan bilimderin tirek - syzba negizinde toptyq jumys arqyly pysyqtaý, termınologıalyq sózdikpen jumys jasaý, taqyryp boıynsha test tapsyrmalaryn qoldanyp, bilimderin qorytyndylaý
2. Damytýshylyq: Aqparatty taldaý, salystyrý, qorytyndy jasaý, okýlyqpen jáne qosymsha materıalmen jumys isteý biliktilikterin damytý. Oqýshylar arasynda oń emosıonaldyq ortany qalyptastyrý.
3. Tárbıelik: Bilim alýǵa, oqýǵa degen oń kózqarasty qalyptastyrýǵa jaǵdaı týyndatý arqyly aqyl - oı eńbeginiń mádenıetin oqýshylardyń boıyna dáripteý. Topta jumys isteýge tárbıeleý.
Kútiletin nátıje:
 Organızmniń ishki ortasy týraly bilimderin test tapsyrmalary jáne keste arqyly tekserý;
 Erıtrosıtterdiń qurylysy men qyzmetin tirek - syzba syzyp, túsindirý;
 Leıkosıtterdiń qurylysy men qyzmetin tirek - syzba syzyp, túsindirý;
 Termınologıalyq sózdikpen jumys jasaı bilýi;
 Qan plasınkalary boıynsha kesteni toltyra bilý
Sabaqtyń túri: Jańa bilim alý sabaǵy
Sabaqtyń ádisi: Kórnekilik, suraq - jaýap, tirek - syzba, synı turǵysynan oılaý
Sabaqta qoldanylatyn modýlder: Bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásilder (JT), Aqparattyq - komýnıkasıalyq tehnologıalardy paıdalaný (AKT ), synı turǵydan oılaý (STO), jas erekshelikterine qaraı oqytý, oqytý úshin baǵalaý jáne oqytýdy baǵalaý
Pánaralyq baılanys: hımıa, medısına

Sabaq barysy
Amandasý, kóńil - kúılerin suraý, Synyptaǵy psıhologıalyq ahýaldy kóterý úshin oqýshylarǵa sergitý sáti jáne topqa bólý
1 top «Erıtrosıtter»
2 top «Leıkosıtter»
3 top «Trombosıtter»

Úı tapsyrmasyn tekserý
1. Organızmniń ishki ortasy men trombosıtter taqyryby boıynsha test tapsyrmasyn oryndaý
İ nusqa
1. Organızmniń ishki ortasy:
A) Gormon
B) Sıtoplazma
S) Julyn
D) Qan
E) Nefron
2. Ulpa suıyqtyǵy túziledi:
A) Lımfadan
B) Qan jasýshasynan
S) Julynnan
D) Plazmadan
E) Júıke júıesinen
3. Qannyń ulpasy:
A) Bulshyqet
B) Dáneker
S) Jabyn
D) Túzýshi
E) Júıke
4. Qannyń quramy:
A) Plazma
B) Lımfa
S) Kapıllár
D) Neıron
E) Osteon
5. Qan plasınkasy:
A) Ulpa suıyqtyǵy
B) Lımfa
S) Fıbrın
D) Albýmın
E) Erıtrosıt
6. Qannyń gormondar men belsendi zattardy tasymaldaıtyn qyzmeti:
A) Jylý retteý
B) Qorǵanysh
S) Gýmoraldyq
D) Zararsyzdandyrý
E) Fıltrasıa
7. Organızmniń ishki ortasynyń quramy men qasıetiniń turaqtylyǵyn saqtaýy:
A) Ulpa suıyqtyǵy
B) Lımfa
S) Plazma
D) Makrofag
E) Gomeostaz
8. Lımfa túziledi:
A) Ulpa suıyqtyǵynan
B) Plazmadan
S) Fıbrın jipshesinen
D) Albýmın nárýyzynan
E) Qan jasýshasynan
9. Qannyń dene temperatýrasyn retteý qyzmeti:
A) Tasymaldaý
B) Jylý retteý
S) Qorǵanysh
D) Fıltrasıa
E) Zararsyzdandyrý
10. Lımfanyń qan plazmasynan aıyrmashylyǵy:
A) Nárýyz mólsheri eki ese az
B) Nárýyz mólsheri eki ese kóp
S) Fıbrın jipshelerin túzýi
D) Sý mólsherin retteýi
E) Ottegin tasymaldaýy
Jaýaptary:
1 - D, 2 - D, 3 - B, 4 - A, 5 - E, 6 - C, 7 - E, 8 - A, 9 - B, 10 - A

Jańa sabaq
Bilý
Tektiden tekti týady,
Tektilik tuqym qýady.
Tektilerdiń tuıaǵy,
Tańdaıdy quz - qıany.
Shyn tektiler halqy úshin,
Ólimge basyn qıady.
Jaqsy, jaman demesten,
Janyna jurtyn jıady...
Bekasyl áýlıe (1822 - 1915)
«Jeti atasyn bilgen ul, jeti jurttyń qamyn jer...».
(«Eń myqty zańdar halyqtyń dástúrleri»)

Jańa sabaq boıynsha jalpylama túsinik berip ketedi. Taqyryp boıynsha tirek – syzba boıynsha aqparat beredi.

Qan jasýshalary
• Erıtrosıtter - eń iri, ıadrosy joq eki jaǵy oıys dıski tárizdi qyzyl jasýshalar 1mm 3 qanda - 4, 5 - 5 mln.
Quramy: gemoglobın - nárýyzy bar
• Trombosıtter - Óte usaq, ıadrosy joq, tússiz qan jasýshalary 1mm3 qanda - 150 - 350 myń «qan plasınkalary»
• Leıkosıtter - Iadrosy bar, belsendi qozǵalatyn qannyń aq jasýshalary 1mm3 qanda - 6 - 8 myń.

Túsiný
qoldaný
3. Tirek syzba boıynsha túsindirý
1 top - «Erıtrosıtterge» syzylǵan tirek syzba arqyly túsindirý
2 top - «Leıkosıtterge» syzylǵan tirek syzba arqyly túsindirý
3 top - «Leıkosıtter tobyn» syzylǵan tirek syzba arqyly túsindirý

Analız
Sıntez
4. Ár topqa arnalǵan tapsyrma
1-top
Qan quramyna qatysty sóılemderdi tómende berilgen sáıkes termındermen tolyqtyryńyz:
fıbrınogen, gemoglobın, geparın, erıtrosıt, ınterferon, leıkosıt, antıdene, lımfosıt, makrofag, monosıt, fagosıtoz,
1. Nárýyz, qyzyl qan jasýshalarynyń quramy_______
2. Baýyr men granýlosıtter jasýshalarynan sıntezdeletin uıýǵa qarsy kedergi bolatyn zat _____________
3. Qan uıyǵyn túzetin qan plazmasynyń nárýyzy____________
4. Vırýsqa qarsy zat_________
5. Fagosıtoz arqyly bakterıalardy joıatyn, qan tamyrlardyń ishinde qozǵalyp júretin jasýsha _______________
6. Aq qan jasýshalarnyń mıkroognaızmderdi jutýy ____________
7. Qannyń aq jasýshasy _______________
8. Eń kóp qan jasýshasy______________
9. Antıdenelerdi túzetin leıkosıtterdiń bir túri____________
10. Aǵzada túziletin belgili bir antıgenge baǵyttalǵan erekshe nárýyz______________
Jaýaby: 1. gemoglobın, 2. geparın, 3. fıbrınogen, 4. ınterferon, 5. makrofag, 6. fagosıtoz, 7. leıkosıt, 8. erıtrosıt, 9. lımfosıt, 10. Antıdene

2 - top
Tómende kórsetilegen suraqtardyń ishinen birneshe durys jaýaptardy tańdanyz:
1. Granýlosıtterdiń formalary:
A) neıtrofıl
B) bazofıl
V) eozınofıl
S) fagofıl
D) lımfosıt
2. Leıkosıtterdiń qyzmetteri:
A) ottekti tasymaldaý
B) gazdy ókpege jetkizý
V) qorǵanyshtyq
S) bógde zattardy joıý
D) fagosıtoz
3. Erıtrosıtke tán:
A) ottekti tasymaldaý
B) gazdy ókpege jetkizý
V) qorǵanyshtyq
S) bógde zattardy joıý
D) fagosıtoz
Jaýaby: 1. A), B), V) 2. V), S), D) 3. A), B)

3-top
Qan aýrýlary men olardyń ereksheligin sáıkestendirińiz:
1. Anemıa
2. Gemofılıa
3. Leıkemıa
A) Qan tapshylyǵy
V) Qannyń uıýmaýy
S) Qan obyry (aqqan)
D) Qannyń jyldamdaýy
E) Qannyń uıýy