InfoHub Logo

7 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Esimsheniń túrlenýi
Sabaqtyń bilimdilik maqsaty: Esimsheniń táýeldený, jiktelý, kóptelý, septelý joldaryn túsindirý.
Bilim, bilik daǵdylaryn jetildirý.
Sabaqtyń damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń oılaryn damyta túsý, salystyra otyryp
erekshelikterin anyqtaýǵa tóseldirý. Til baılyǵyn arttyrý.
Sabaqtyń tárbıelik maqsaty: Tazalyqqa, uqyptylyqqa, shapshańdyqqa tárbıeleý.
Adamgershilik qasıetterge baýlý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaqty meńgertý
Sabaqtyń ádis - tásilderi: Túsindirý, qyzyǵýshylyqty oıatý, oı tastaý, suraq - jaýap.
Sabaqtyń kórnekiligi: Slaıd, sózjumbaq.
Pánaralyq baılanys: Ádebıet

Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý.
Oqýshylarmen amandasý, olardyń sabaqqa qatysyn, daıyndyǵyn tekserý,
úı jumysyn suraý.(161, 163 - jattyǵýlar)

II. Jańa sabaq.
1. Qyzyǵýshylyqty oıatý. Shattyq sheńberin qurý.
- Oqýshylar jańa ǵana ózderiń bildirgen tilekterdiń ishinde ólshenbeıtin jaqsylyq, sónbes dostyq, kúlimdegen kún, jadyraǵan aýa raıy, tóger tilegim mol, aıtpaq tilegim sheksiz degen keremet qulaqqa jaǵymdy janyńa jyly tıetin tilekterdi estidim. Endi osy tilekterdiń mazmunyna nazar aýdarsaq túbir sózderge jalǵanǵan esimshe jurnaqtaryn baıqaımyz.
- Esimshe qandaı jurnaqtar arqyly jasalatyn edi?
№ Esimshe myna jurnaqtar arqyly jasalady:
1) - ǵan,- gen,- qan,- ken;
mysal: al - ǵan, kór - gen, aıt - qan, ket - ken
2) - ar,- er,- r jáne etistiktiń bolymsyz tulǵasynan keıin – s;
mysal: bar - ar, kel - er, oqy - r, aıtpa - s, kórme - s
3) - atyn,- etin,- ıtyn,- ıtin;
mysal: aıt - atyn, kel - etin, tyńda - ıtyn, sóıle - ıtin
4) - maq,- mek,- baq,- bek,- paq,- pek.
mysal: bar - maq, kel - mek, jaz - baq, bez - bek, shash - paq, tók - pek

- Iá, esimshe sóılemde eki túrli mánde, eki túrli qyzmette jumsalatyn etistiktiń erekshe túri. Ol birde jiktelip, etistik qyzmetin atqarsa, endi birde esimdershe túrlenip, ıaǵnı septelip, kóptelip, táýeldenip esim qyzmetin atqarady. Esimshe, ıaǵnı esimder sıaqty dep atalýynyń ózi osy qasıetine baılanysty. Taqtadaǵy mysaldarǵa nazar aýdaraıyq:
1. Ult ádebıetin Shoqan, Abaı, Ybyraı sıaqty alyptardyń ornyqtyrǵany belgili.(táýeldenip tur)
2. Júz aıtqanmen, ózgeniń bári nadan,
Jalynalyq Abaıǵa, júr baralyq! (septelip tur)
3. Shıqanymdy ezgendeı shyqty janym,
Aıtqanda estigender uǵyp kelip. (septelip, kóptelip tur)
4. «Qoıyń qystan ábden tıtyqtady, malyńnan aırylarsyń» dedi.(jiktelip tur)

2. Oqýlyqpen jumys (taqtaǵa oryndaıdy)
167 – jattyǵý. Qaramen jazylǵan esimshelerdi tulǵasyna qaraı taldaý
(satylaı keshendi taldaý)

3. «Oılan, tap!»aıdary
(Ádebıet sabaǵynda ótken taqyryptar boıynsha sóılem beriledi, sol sóılemniń ishinen esimsheni tabý jáne ony túrlendirý)
a) Bul qalanyń bir jaqsy jeri – qazaqtyń oqyǵan balalaryn syılaıdy. Balalary úlkenderin syılaıtyn bolǵany ǵoı (septe)
J. Aımaýytov «Ánshi» áńgimesi
á) – Bararsyń, azyraq án salyp ket...(jikte)
J. Aımaýytov «Ánshi» áńgimesi
b) Kóńili bos káriniń,
kókeıleriń uǵynar.
Kótermeı jan jalynyn,
Kózden jasy quıylar.(jikte)
J. Jabaev «Alǵadaı týraly árbir oı»
v) Jaýdyń saýsaǵy jáne bir qımyl etip qalsa, myltyq taǵy da atylmaq. (jikte)
S. Seıfýllın «Bandyny qýǵan Hamıt»
g) Ushatyn qustaı qymtanyp, qomdanyp aldy. Otyrǵandar aýzyn ashyp ańyrdy, ánshi jiberdi.(septe)
J. Aımaýytov «Ánshi» áńgimesi
ǵ) Arǵynmyn, atym Áset, aryndaǵan,
Aryndap án sala ma darymaǵan?
Aspannyń aıasynda án shalqytqan,
Bulbulmyn, daýsy kókte damyldaǵan. (táýelde)
İ. Jansúgirov «Ánshi» óleńi

4. Shyǵarmashylyq jumys.
III. Bekitý. «Jedel jaýap» Esimsheni etistikke aınaldyrý
Orylǵan egin - Egin oryldy
Kórer kóz - Kóz kórdi
İsteıtin jumys - Jumys isteldi
Tyńdalǵan áńgime - Áńgime tyńdaldy
Shyrqalǵan án - Án shyrqaldy
Ushqan qus - Qus ushty
Basar taý - Taý basyldy
Pisken as - As pisti

IV. Qorytyndy.
Sózjumbaq sheshý
1. Oqýshyǵa kúnde erip júretin ne? (kúndelik)
2. Shákirtke janashyr,
Meıirman kim jany asyl?(ustaz)
3. Kóktem aıy(sáýir)
4. Jylt - jylt etedi,
Jyradan ótedi(sý)
5. Ottan da ystyq ne?(Otan)
6. Az sóz - altyn,
kóp sóz...(kómir)
7. Jyl mezgili(kóktem)

Qoryta kele, esimsheniń birde jiktelip kelip etistik qyzmetin atqarsa, endi birde septelip, kóptelip, táýeldenip kelip esim qyzmetin atqaratynyn túsindik. Esimsheniń esimshe, ıaǵnı esimder sıaqty dep atalýynyń ózi osy qasıetine baılanysty eken.
Sabaqqa jaqsy qatysqan oqýshylar baǵalanady.

V. Úıge tapsyrma: Esimsheli 5 maqal - mátel jazyp, onyń túrlený jolyn túsindirý