Fızıka jáne astronomıa pánin ulttyq pedagogıka taǵylymdarymen baılanystyra otyryp oqytý
«Fızıka jáne astronomıa» pánin ulttyq pedagogıka taǵylymdarymen baılanystyra otyryp oqytý
Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim berý júıesin jetildirýdiń negizgi máselesi – zaman talabyna saı bilim sapasyn jaqsartý jáne qoǵam men memlekettiń, tulǵanyń keleshekte mańyzdy qajettilikterine saı bilim júıesiniń barlyq komponentterimen qamtamasyz etý.
Jahandaný zamanynda ıntellektýaldy azamat qalyptastyrý, qoıylǵan mindetter boıynsha jastardyń dúnıetanymyn ózgertip, olardyń jańasha oılaý qabiletin arttyrýǵa, bilimge degen qushtarlyǵyn oıatýǵa, otansúıgishtik qasıetin odan ári damytýǵa baǵyttalyp otyr, básekege qabiletti azamattardy daıarlaýǵa ǵana emes, olardyń el ekonomıkasyn, mádenıetin alǵa tartatyn kúsh retinde ornyqtyrýǵa da baılanysty. Bilim júıesin álemdik damyǵan ınovasıalyq tehnologıalarmen jabdyqtaý, bilim men ǵylymnyń halyqaralyq standartyn meńgerý, sapaly bilim berýge qol jetkizý, qoǵam suranysyna jaýap beretin bilikti maman daıarlaý.
«Fızıka jáne astronomıa» pánin ulttyq pedagogıka taǵylymdarymen baılanystyra otyryp oqytý men bilim berý júıeleriniń damýy jáne ıntegrasıalanýynyń maqsaty:
Álemdik bilim berý jaǵdaıynda ulttyq bilim berý júıesiniń damýy jáne ıntegrasıalanýynyń kezeńinde jastarǵa beriler biliminiń mazmunyn ulttyq qundylyqtarmen, mádenıetaralyq túsiniktermen, aqparattyq jetistiktermen, tildik baılyqpen tolyqtyrý.
Jastardyń boıyna qoǵamnyń ulttyq ekonomıkalyq jáne áleýmettik salasyna degen ulttyq tanym negizin qalyptastyryp, óziniń otbasynyń, dostarynyń, aınalasynyń, jalpy qoǵamnyń ál - aýqatyn oılaıtyn jaýapkershiligin sezindirý.
Ulttyq bilim – erkindik pen tańdaýdyń kózi ári dem berýshisi. Bilimge áleýmettik tapsyrys berýshi – jalǵyz memleket emes, múddeli mekemeler, oıly da isker adamdar bolýy tıis.
Aldaǵy ýaqytta da, zaman talabyna saı, bilimdi álemdik deńgeıge jetkizýdiń birden - bir joly, bul – ınovasıalyq qyzmet. Sol úshin ár ustazdyń aldyna «Fızıka jáne astronomıa» pánin ulttyq jańa pedagogıka taǵylymdarymen baılanystyra otyryp oqytýdyń mazmunyn jańartý, óziniń shyǵarmashylyǵyn damytý men sheberligin shyńdap ozyq tehnologıany jetik meńgerip, ár kúngi sabaǵyna tıimdi ádis - tásildi paıdalaný, táýelsiz elimizdiń erteńi sanalatyn – bilimdi ulttyq urpaq tárbıeleý mindeti bolyp tabylady.
Ulttyq pedagogıka men ulttyq psıhologıa taǵylymdaryn paıdalaný, «Fızıka jáne astronomıa» pániniń ár taraýlarynan sabaq túrleri oqýshylarynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn, belsendiligin arttyryp, taraýdy pysyqtaý kezeńin sapaly ótkizýge, materıaldy tolyq meńgerýge kómektesedi. Sonymen birge, oqýshy oıyn damytyp, ózindik pikir aıtýǵa úıretedi. Oqýshylardy qurǵaq jattandylyqtan aýlaqtatyp derbes oılap, áreket etýge jeteleıdi. Jekelegen taqyryptarda ulttyq buıym, ulttyq uǵymdardy paıdalanýǵa bolady. Mysaly, bilezik – fızıkalyq dene, kúmis – zat; keli - kelsap - fızıkalyq dene, aǵash – zat; torsyq - fızıkalyq dene, bylǵary – zat. Zattyń úsh kúıine, shoshyǵan balaǵa qorǵasynnan qoryqtyq quıý, qorǵasynnyń qatty, suıyq kúılerin túsindire otyryp aıtýǵa bolady.
Jyl mezgilderi týraly: fızıkalyq shama ýaqytty úıretý barysynda kóshpeli qazaqtar ýaqytty keńistikke barynsha kiriptar bolýy bir jyldy tórt maýsymǵa bólip, ár maýsymdy úshke jiktegen. Bes saýsaqty ár túrli esepteýlerge paıdalanǵan. Máselen, ár saýsaqty býyn sany úshten, tórt saýsaq jyldyń mezgiline sáıkes keledi. Saýsaqtyń salystyrmaly uzyndyǵy jyl mezgilindeı kúnniń uzaqtyǵyn kórsetip turady.
«Balań úırek» - naýryz, kókek, mamyr (kóktem)
«Ortan terek» - maýsym, shilde, tamyz (jaz)
«Shyldyr shúmek» - qyrkúıek, qazan, qarasha (kúz)
«Kishkene bóbek» - jeltoqsan, qańtar, aqpan (qys)
Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim berý júıesin jetildirýdiń negizgi máselesi – zaman talabyna saı bilim sapasyn jaqsartý jáne qoǵam men memlekettiń, tulǵanyń keleshekte mańyzdy qajettilikterine saı bilim júıesiniń barlyq komponentterimen qamtamasyz etý.
Jahandaný zamanynda ıntellektýaldy azamat qalyptastyrý, qoıylǵan mindetter boıynsha jastardyń dúnıetanymyn ózgertip, olardyń jańasha oılaý qabiletin arttyrýǵa, bilimge degen qushtarlyǵyn oıatýǵa, otansúıgishtik qasıetin odan ári damytýǵa baǵyttalyp otyr, básekege qabiletti azamattardy daıarlaýǵa ǵana emes, olardyń el ekonomıkasyn, mádenıetin alǵa tartatyn kúsh retinde ornyqtyrýǵa da baılanysty. Bilim júıesin álemdik damyǵan ınovasıalyq tehnologıalarmen jabdyqtaý, bilim men ǵylymnyń halyqaralyq standartyn meńgerý, sapaly bilim berýge qol jetkizý, qoǵam suranysyna jaýap beretin bilikti maman daıarlaý.
«Fızıka jáne astronomıa» pánin ulttyq pedagogıka taǵylymdarymen baılanystyra otyryp oqytý men bilim berý júıeleriniń damýy jáne ıntegrasıalanýynyń maqsaty:
Álemdik bilim berý jaǵdaıynda ulttyq bilim berý júıesiniń damýy jáne ıntegrasıalanýynyń kezeńinde jastarǵa beriler biliminiń mazmunyn ulttyq qundylyqtarmen, mádenıetaralyq túsiniktermen, aqparattyq jetistiktermen, tildik baılyqpen tolyqtyrý.
Jastardyń boıyna qoǵamnyń ulttyq ekonomıkalyq jáne áleýmettik salasyna degen ulttyq tanym negizin qalyptastyryp, óziniń otbasynyń, dostarynyń, aınalasynyń, jalpy qoǵamnyń ál - aýqatyn oılaıtyn jaýapkershiligin sezindirý.
Ulttyq bilim – erkindik pen tańdaýdyń kózi ári dem berýshisi. Bilimge áleýmettik tapsyrys berýshi – jalǵyz memleket emes, múddeli mekemeler, oıly da isker adamdar bolýy tıis.
Aldaǵy ýaqytta da, zaman talabyna saı, bilimdi álemdik deńgeıge jetkizýdiń birden - bir joly, bul – ınovasıalyq qyzmet. Sol úshin ár ustazdyń aldyna «Fızıka jáne astronomıa» pánin ulttyq jańa pedagogıka taǵylymdarymen baılanystyra otyryp oqytýdyń mazmunyn jańartý, óziniń shyǵarmashylyǵyn damytý men sheberligin shyńdap ozyq tehnologıany jetik meńgerip, ár kúngi sabaǵyna tıimdi ádis - tásildi paıdalaný, táýelsiz elimizdiń erteńi sanalatyn – bilimdi ulttyq urpaq tárbıeleý mindeti bolyp tabylady.
Ulttyq pedagogıka men ulttyq psıhologıa taǵylymdaryn paıdalaný, «Fızıka jáne astronomıa» pániniń ár taraýlarynan sabaq túrleri oqýshylarynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn, belsendiligin arttyryp, taraýdy pysyqtaý kezeńin sapaly ótkizýge, materıaldy tolyq meńgerýge kómektesedi. Sonymen birge, oqýshy oıyn damytyp, ózindik pikir aıtýǵa úıretedi. Oqýshylardy qurǵaq jattandylyqtan aýlaqtatyp derbes oılap, áreket etýge jeteleıdi. Jekelegen taqyryptarda ulttyq buıym, ulttyq uǵymdardy paıdalanýǵa bolady. Mysaly, bilezik – fızıkalyq dene, kúmis – zat; keli - kelsap - fızıkalyq dene, aǵash – zat; torsyq - fızıkalyq dene, bylǵary – zat. Zattyń úsh kúıine, shoshyǵan balaǵa qorǵasynnan qoryqtyq quıý, qorǵasynnyń qatty, suıyq kúılerin túsindire otyryp aıtýǵa bolady.
Jyl mezgilderi týraly: fızıkalyq shama ýaqytty úıretý barysynda kóshpeli qazaqtar ýaqytty keńistikke barynsha kiriptar bolýy bir jyldy tórt maýsymǵa bólip, ár maýsymdy úshke jiktegen. Bes saýsaqty ár túrli esepteýlerge paıdalanǵan. Máselen, ár saýsaqty býyn sany úshten, tórt saýsaq jyldyń mezgiline sáıkes keledi. Saýsaqtyń salystyrmaly uzyndyǵy jyl mezgilindeı kúnniń uzaqtyǵyn kórsetip turady.
«Balań úırek» - naýryz, kókek, mamyr (kóktem)
«Ortan terek» - maýsym, shilde, tamyz (jaz)
«Shyldyr shúmek» - qyrkúıek, qazan, qarasha (kúz)
«Kishkene bóbek» - jeltoqsan, qańtar, aqpan (qys)
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
