Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 1 kún buryn)
Ǵabıt Músirepov "Ananyń anasy" áńgimesi
Mańǵystaý oblysy,
Beıneý aýdany. Kúıken orta mektebi
qazaq tili men ádebıeti muǵalimi Saltanat Baımanova

Qazaq ádebıeti 7 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Ǵ. Músirepov «Ananyń anasy» áńgimesi
Sabaqtyń maqsaty:
a) «Sóz zergeri» atalǵan Ǵ. Músirepovtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly oqýshylardyń tanym, bilim kókjıegin keńeıtý, shyǵarma mazmunyn uǵyndyrý;
á) oqýshylardy meıirimdilikke, anasyn súıip qurmetteýge, anany syılap, qadirleı bilýge tárbıeleý, dúnıedegi jaqsylyq ataýlynyń bári kúnniń nurynan, ananyń meıiriminen taraıtynyn uǵyndyrý;
b) oqýshynyń óz betinshe salystyra bilý, zertteý, qorytyndy, tujyrym jasaýdaǵy mashyǵyn damytý, oı – órisin, sózdik qoryn, oı qabiletin arttyrý;
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, izdený, bes joldy óleń, toptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: sýretter, úntaspa, kespe qaǵaz, plakat.
Pánaralyq baılanys: geografıa, tarıh, án, qazaq til.

Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý.
Synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý. Topqa bólý.
Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.

II. Úı tapsyrmasyn pysyqtaý
1. Mazmundamalarynyń baǵalaryn tekserip, qateleri men mazmundalýy týraly aıtyp ótemin.
2. S. Muqanov «Saıatshy Oraz» áńgimesi boıynsha suraq – jaýap arqyly bekitý.
1. Áńgimede jazýshy Orazda qandaı adam dep sýretteıdi?
2. Orazdyń otbasy músheleri kimder?
3. Oraz qandaı qustardy baptady?
4. Namys pen borysh kimniń sózinde aıtylady?
5. Orazdyń áńgimesiniń taqyryby ne týraly?
6. Muqan nelikten kúıeý balasynyń aýylyna barady?

III. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
Ananyń mahabbaty

balasyn jaqsy kórýi
erekshe názik sezim
balaǵa degen júrek jylýy

Ananyń tili

jyly sózi
erkeletip aıtýy
meıirimdi sóıleýi

1. Dúnıede ne qymbat? 2. Anany qaı kezden bastap izdeısiń?
3. Ananyń mahabbaty qandaı? 4. Seniń eń jaqyn dosyń, ustazyń kim?
5. Sender alysqa ketkende eń birinshi kimdi saǵynasyńdar?
Osyndaı suraqtardy qoıa otyryp jańa taqyrypty ashamyn.

IV. Jańa sabaqty túsindirý.
Ana,
Sen baqyttysyń,
Jylamaǵyn!
Jaı túsip jatqanda da qulamadyń,
Táńirińnen men edim ǵoı suraǵanyń
Sondyqtan jylamaǵyn, jylamaǵyn! – dep
Muqaǵalı Maqataev jyrlap ótkendeı, búgingi jańa taqyrybymyz Ǵ. Músirepov «Ananyń anasy» áńgimesi.

Soltústik Qazaqstan oblysy, Jambyl aýdany Jańajol aýylynda sharýa otbasynda 1902 jyl 22 naýryzda dúnıege keldi. Toǵyz jasqa deıin aýylynda hat tanıdy. 1916 – 1921 jyldar aralyǵynda qazaq – orys mektepterin oqyp bitiredi.
Ǵ. Músirepov

jazýshy
dramatýrg
ádebıettanýshy
kınosenarıst
qoǵam qaıratkeri
kórkem sóz sheberi
akademık

«Ananyń anasy» áńgimesiniń mazmuny Soqyr Áıtiles qarttyń áńgimesi bolatyn. Jalpaq balýanǵa erip, Ergenektiń elin shabýǵa attandy. Bala bıdiń batyry Jalpaq balýan Ergenekti eliniń eki ret shabýyldaǵanyn. Birinde ózi tonalyp, birinde onyń qalyńdyǵyn alǵanyn aıtady. Sáresenbiniń sáttisinde Jalpaq balýan jaýǵa attanady. Jolshybaılap jylqysyn tórkerip kele jatqanda, bota kózdi tezek terip júrgen bir qyzdy kóredi de, «Saýǵa» dep atyna salyp alady. Artynsha attardy alǵanyń alǵan, jylqyshynyń qyzynda neń bar, deıdi – ákesi. Jalpaq Keıkige ym jasaıdy. Ákesiniń kókesin tanytady. Araldyń basyndaǵy bir tóbeden áıel bárin shaqyrady. OL ózin – áıel dep tanystyrady. Qolynan qyz shapshyp shyǵyp ketip, sheshesiniń janyna barady. Sonar degen arbakeshtiń qyzymyn, Baısary degen baı, onan soń ózderiń shapqan Sary baıdyń qolyna tústim, báıgige tigilip dep basynan keshkendi aıtyp beredi. Qyzynyń ómiri óz ómirin qaıtalamaýdy surap Jalpaq balýanǵa túsindiredi. Ol ananyń sózderine jibip bosatady. Janaı balýan ylǵı – shirkin, áıeldiń de, áıeli edi dep aıtýshy edi dep sózin aıaqtady qart.
Áńgimedegi keıipkerler: Áıtiles, Janaı balýan, Jalpaq balýan, Bala bı, Keıki, Ana, qyz, Sonar, Baısary, Kúlteke, Sary, Qaıraq.

V. Shyǵarmanyń qurylysy.
Bastalýy. Soqyr qart Áıtilestiń áńgimesi.
Baılanysýy. Jalpaq balýannyń Ergenekti elin shabýǵa attanýy.
Shıelenisýi. Barymta. Tezek arqalaǵan jas qyzdy oljalaý.
Sharyqtaý shegi. Ananyń qudireti. Keıkiniń úkimi.
Sheshimi. Jalpaq balýannyń Ana men qyzyna bostandyq berýi.

VI. Toppen jumys.
Shyǵarmanyń tildik erekshelikterin tap.
I top. Áıtiles toby
Portret – ádebı keıipkerdiń syrtqy bitimin, keskin – kelbetin, boı – tulǵasyn, júris - túrysyn sýretteý.
Áıtiles – appaq, aq qarbas, soqyr balýan barmaqty,
Ana – Beısharanyń boz kóılegi jyrym – jyrym. Qoldary qarǵanyń tuıaǵyndaı qap – qara. Erni qyryq tilingen, jaryq – jaryq. Biraq túıilgen túıilgen qabaǵynan, ot janǵan kózinen janyń shoshyrlyq.
Jalpaq balýan – jaýyryny qaqpaqtaı, judyryǵy toqpaqtaı, syrtynan qaraǵanda quıǵan peshteı.
Ananyń portretin taýyp oqý.

II top. Bala bı toby.
Peızaj – Kórkem ádebıettegi tabıǵat sýreti.
Jalpaq jaz, saı – salada saǵym oınaǵan sarshanyń tamyzy. Saıaz jaılaýdyń jan – janýarlary kólge tyǵylyp qana saıa tabady, Kúnniń kóziniń ózi de kún uzaǵyna kólge shomylyp janyn saqtaıtyndaı.
Tabıǵat degenimiz ne?
Metafora (grek. aýystyrý, almastyr, qaıtadan ataý.)- qara tańba bir qara kórindi,
Epıtet – zattyń qubylystyń sıpatyn, sapasyn aıqyndaıdy.
keń ómir, sarǵylt kóńil, jalpaq jaz, eski kúnder, qalyń jylqy, naıza boıy, shańqaı tús
III top. Jalpaq balýan toby.
Teńeý – zatty ne qubylysty ekinshi zat qubylyspen salystyrý.
irkit sabasyndaı, jaýyryny qaqpaqtaı, judyryǵy toqpaqtaı, oqtaýdaı oınaý, urshyqtaı oınaý, etekteı saqaly
Turaqty tirkes – birneshe sózdiń bir maǵyna berýi.
at qulaǵynda oınaý, bolat júrek, kóz salý, tiregi synbaý, qanattan qan jaý.
Geografıalyq ataýlar – Úrker, Sholpan

IV top. Baısary toby.
Antonımder – qarama – qarsy sózder.
suraq – jaýap, oń – sol, óli – tiri, ashý - jumý
Desfemızm – jaǵymdy sózdi, jaǵymsyz qylyp kórsetý.
qar qatyn, baıym ólip.
Kónergen sóz – qoǵam damýyna oraı qoldanystan shyǵyp qalǵan sózder.
jabaǵy, kúpi, toqym, qul, kúń, barymta.

VII. Shyǵarmashylyq jumys.
İ top. Tabıǵat anany toptastyrý.
Dúnıede eki ana bar. Biri - tabıǵat ana, ekinshisi - adamnyń anasy. Sol tabıǵat qudiretterin anamen qosa aıtamyz. Nege? Ol qandaı qudiret?
Óz anamyz
Jer - Ana
Sý - Ana
Aýa - Ana
Otan – Ana

II top. Bes joldy óleń jazý.
1. Zat esim (bir sóz) - Ana
2. Syn esim (eki sóz) - meıirimdi, qamqor
3. Etistik (úsh sóz) – mápeleıdi, ósiredi, tárbıeleıdi.
4. Ústeý ( tórt sóz) – shyryldap jerge túsken kezde
5. Túıin sóz (bes sóz) – Ana - aqylshyń, ustazyń, dosyń, qamqorshyń.

İIİ top. Ana týraly maqal - mátel jazaıyq.
1. Ananyń kóńili balada, balanyń kóńili dalada.
2. Ana bir qolymen besikti terbetse, ekinshi qolymen álemdi terbetedi.,
3. Aq shashty ana:
«Jastyǵym — balam» deıdi.
Aqyldy bala:
«Aı - kúnim — anam» deıdi.
4. Ana aldynda — qurmet,
Ata aldynda — qyzmet.
Aq jaýlyǵy ananyń —
Aq kórpesi balanyń.
5. Aǵaıyn — altaý,
Ana — bireý.
6. Ana alaqanynyń aıasy —
Aq shynardyń saıasy.
7. Anańa aýyr sóz aıtpa!
Atyńa aýyr júk artpa!
8. Ana sútin aqtamaǵandy
eshkim maqtamaıdy.

IV top «Álemdegi asyl jan» degen taqyrypqa oı - tolǵaý jazaıyq.

VIII. Sabaqty bekitý.
Sózjumbaq sheshý arqyly jańa sabaqty bekitemin.
Jumbaqtyń sheshýi tabylǵanda, áńgime keıipkeriniń esimi shyǵady.

1. Ana ózin Jalpaq balýanǵa kim dep tanystyrdy?
2. «Áıeldiń de, áıeli» - dep baǵa bergen kim?
3. Sarybaıǵa áıeldi báıgige bergen kim?
4. Jalpaq balýanmen Ergenekke barǵan kim?
5. Ergenek eline bara jatqanda Jalpaq balýan men Keıki qaıda túneıdi?
6. Áıel Jalpaq balýanǵa qaı elge sálem aıt dedi?
7. Áıeldiń ákesiniń esimi kim?

Qorytyndy: Oqýshylar, qaı zamanda da ana beıneti aýyr. Tún uıqysyn tórt bólip, asyrap - baǵyp jetkizgen ata - anasyn jalǵyz qaldyrý ne bolmasa qarttar úıine ótkizý degen qazaq tarıhynda bolmaǵan. Ómirde kezdesip jatatyn osyndaı keleńsiz jaǵdaılardan aýlaq bolyńyz, analaryńnyń ólsheýsiz eńbegin baǵalap, máńgilik qamqor bolyp ótińder.
Ana kerek, o adamdar ana kerek adamǵa,
Anasyzdar ań sıaqty kún keship júr ǵalamda.
Pikirimdi unatpaǵan, taptyq pa der danany,
Danalyqtyń qajeti joq, syılaý úshin balany. – dep T. Aıbergenov jyrlap ótkendeı, analarymyzdy qashanda syılap júrelik.

IX. Úıge tapsyrma
1. «Ananyń anasy» áńgimesi týraly mazmundaý.
2. «Ananyń uly mahabbaty» týraly qazirgi kezeńmen baılanystyra otyryp oıtolǵaý jazyp kelý.

X. Baǵala
Oqýshylardyń jaýaptaryna, sabaqqa belsene qatysyp otyrǵandaryna qaraı bilimderi baǵalanady.

Tolyq nusqasyn júkteý

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama