InfoHub Logo

Aqtóbe oblysy, Baıǵanın aýdany,
Qaraýylkeldi orta mektebi, geografıa páni muǵalimi
Berdiǵalı Shynar Ibadýllaqyzy

Geografıa sabaqtarynda praktıkalyq jumystardy uıymdastyrý joldary.

Bul ádistemelik baıandamada geografıadan júrgiziletin praktıkalyq jumystardyń túrlerine mysaldar keltirilgen jáne birneshe jumys túrleri kórsetilgen. Jas mamandarǵa kómek bolar degen oımen jarıalaýdy jón kórdim.

Mekteptegi geografıa páni oqýshylarǵa fızıkalyq geografıanyń alǵashqy kýrsynda geografıalyq túsinikter men uǵymdardy bere otyryp adamnyń tabıǵatpen qatynasy, halyqtar, ǵalamdyq problemalar, dúnıe júzilik ekonomıka týraly bilimdermen ushtastyrylady. Oqý baǵdarlamasynyń bazalyq mazmuny muǵalimderge oqýshylardyń teorıalyq bilimi negizinde olardyń praktıkalyq tapsyrmalardy oryndaý bilikterin qalyptastyrýǵa kómektesedi.

Oqý materıalynyń praktıkalyq jumystary baǵalaý,boljaý,túsindirý,sıpattaý, kartadan kórsetip atap berý bilikterin qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Oqýshylardyń baǵalaý jáne boljaı alý bilikterin qalyptastyrýǵa arnalǵan praktıkalyq jumystar joǵary synyptarda basymyraq bolyp keledi. Oqý pániniń bazalyq mazmunynda mindetti praktıkalyq jumystar belgilenip berilgen. Mysaly: 6 klasta barlyǵy – 51 saǵat berilse sonyń 6 saǵaty praktıkalyq jumystarǵa bólingen. Praktıkalyq jumystar belgili bir taraý boıynsha alǵan bilimderi men bilikterin ómirde qoldana bilýge jáne pándi tereńirek meńgerýge úıretedi. Árbir praktıkalyq jumystyń óziniń aldyna qoıǵan maqsaty men mindeti jáne oryndalý tártibi bolýy tıis.

Praktıkalyq jumysty oryndaý barysynda oqýshy shyǵarmashylyqpen jumys isteýdi jáne kartany erkin oqýdy meńgeredi. Sondyqtan árbir praktıkalyq jumystardy oryndaýǵa erekshe kóńil bóliný kerek. Sabaqtardaǵy praktıkalyq jumystardy oryndaý kezinde ony durys uıymdastyra bilý mańyzdy bolyp tabylady. Durys uıymdastyrylǵan jumystar ǵana oń nátıje beredi. Praktıkalyq jumystardy oryndaý barysynda kartalarmen, dıagram, statısıkalyq málimettermen jumys júrgiziledi. Jalpy karta geografıanyń ekinshi tili desek, ony meńgergen oqýshy geografıalyq bilim kózderin de tolyq meńgeredi. Árbir klass boıynsha oryndalatyn praktıkalyq jumystardyń ózindik erekshelikteri bar.

Mysaly: 6 klass oqýshylary kókjıek tustaryn anyqtaý, azımýt, geografıalyq koordınatalardy anyqtaý, syzba syzý, shartty belgilermen jumys tárizdi jumystardy oryndasa, 9 klass oqýshylary Qazaqstannyń sharýashylyq qurylymy syzbasyn qurastyrý, halyqtar tyǵyzdyǵyn anyqtaý, statısıkalyq málimetterdi paıdalana otyryp dıagram qurý tárizdi kúrdelengen tapsyrmalardy oryndaıdy. Praktıkalyq jumystardy oryndaý barysynda oqýshylar merzimdik baspasóz materıaldaryn, álemdegi ózgerister júıesin de meńgeredi. Tabıǵat pen qoǵamnyń ózara áserlesýine ózindik kózqarastaryn qalyptastyrady.

Praktıkalyq jumystardy uıymdastyrý kezinde burynnan kele jatqan sabaq josparynyń modeli saqtalǵanymen, sabaq barysynda ár ustaz óziniń shyǵarmashylyq damý deńgeıine qaraı múmkindiginshe túrlendirip otyrady. Praktıkalyq jumystar oqýshylardyń ártúrli problemalardy sheshý joldaryn izdestirýine múmkinshilik týǵyzyp, olardyń logıkalyq oılaý qabiletin damytady, oqýǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrady.Mysaly: 11 klasta Eýropa elderi taqyryptaryna taldaý jasaý maqsatynda oryndalatyn praktıkalyq jumysty tómendegideı uıymdastyrýǵa bolady:

Praktıkalyq jumystyń taqyryby: Eýropa elderine taldaý jasaý.
Jumystyń maqsaty: Qosymsha anyqtamalyq málimettermen jumys júrgizý, ózindik is-áreketterin qalyptastyrý, saraptaý, iskerlik qabiletterin damytý.
Jumysqa qajetti materıaldar: Oqýlyq, karta, anyqtamalyq kitaptar.

Jumystyń oryndalý reti:
№1 jumys. Eýropa elderiniń EGJ baılanysty erekshelikterin ata.
№2 jumys. Syzbany tolyqtyr:
Eýropa elderi

Joǵary damyǵan Shyǵys Eýropa elderi Batys Eýropanyń shaǵyn kapıtalısik
Memleketter elderi

№3 jumys Astanalardy durys tap, kartadan kórset, belgile

№ Elder --------- Astanalar
1 Slovenıa
2 Italıa


№4 jumys Evropa elderi boıynsha kesteni toltyr
Aýmaǵy úlken memleketter Halqynyń sany joǵary memleketter Ergejeıli memleketter Aralda ornalasqan memleketter Túbekte ornalasqan memleketter Úlken jetilikke múshe memleketter

№5 jumys. Tómendegi kesteni toltyr
İri kompanıalar--------- Shyǵaratyn ónimi----------- Qaı elge tıesili
Fıat
Iýnılever
Folksvagen

№6 jumys. Semantıkalyq kartany toltyr
Qalalar,elder------ Ulybrıtanıa ----Italıa --- Fransıa----Germanıa --- Ispanıa --- Chehıa--?
Mılan
Praga
Valensıa
Glazgo
Bonn
Marsel
Barselona
Amsterdam

№ 7 jumys. Logıkalyq suraqtarǵa jaýap ber
1. Geksagon el
2. germanıadaǵy avtomobıl astanasy
3. Jer bederi shyǵaratyn ónimine uqsas el
4. «Hımıalyq derjava» eli
5. Teokratty monarhıaly el
6. Eki ataýy bar el
7. Napaleonnyń týǵan jeri
8. Gólftyń otany


Praktıkalyq jumystar júıesi oqýshylardyń geografıalyq mazmundaǵy tanym túsinikterin kúndelikti turmystyq nemese ómirlik jaǵdaıattarman baılanystyrýǵa múmkindik beredi.
Mysaly: 8 klasta Qazaqstannyń topyraǵy jáne topyraq – jer resýrstary taqyrybyn ótkende praktıkalyq jumysty tómendegideı uıymdastyrýǵa bolady:
Praktıkalyq jumystyń taqyryby: Topyraq tıpteri ,taralýy,jergilikti jer topyraqtarynyń erekshelikterine baqylaý
Jumystyń maqsaty: Jergilikti jer materıaldaryn paıdalana otyryp tanymdyq saraptama jasaý, ózindik is-áreketterin qalyptastyrý, saraptaý, iskerlik qabiletterin damytý.
Jumysqa qajetti materıaldar: Oqýlyq, karta, topyraq toptamasy.
Jumystyń oryndalý reti:
№1 jumys. Qazaqstan terıtorıasynda kezdesetin topyraq tıpterine anyqtama ber.
№2 jumys. Syzbany tolyqtyr

Topyraq erozıasy

№3 jumys. Qazaqstannyń topyraq kartasynan negizgi topyraq tıpterin anyqta, keskin kartaǵa belgile.
№4 jumys. Jergilikti jer topyraǵynyń túrlerine, topyraq qurylymyna jáne tıpine anyqtama ber. (oqýshylarǵa jergilikti jer topyraǵyn úıden alyp kelý tapsyrylady)
№5jumys. Tómendegi sózderge anyqtama ber
1. Topyraq
2. Qurylymdy topyraq
3. Dokýchaev
4. Qurylymsyz topyraq
5. Qarashirik
№6 jumys Óz oıyndy bildir
Topyraqtyń taralýyna ósimdik jamylǵysynyń áseri bar ma?
№7jumys
Topyraqtyń mehanıkalyq quramy men qasıetterin anyqta (tájirıbe jasaý)

Sabaqtarda uıymdastyrylatyn praktıkalyq jumystar sol taraýda ótilgen barlyq materıaldardy qamtıtyndaı etip alynsa, oqýshylardyń bilim deńgeıin anyqtaýǵa da múmkindik týady. Sabaq barysynda qatynaspaǵan nemese óz bilimin kórsete almaǵan oqýshylar praktıkalyq jumysta materıaldy qanshalyqty meńgergenin anyq kórsetedi jáne oqýshy bilimin baǵalaýda da talas týmaıdy.

Praktıkalyq jumystar kommýnıkatıvtik, aqparattyq jáne problemalardy sheshý sıaqty túıindi quzirettilikterdi sheshýdi qamtıdy. Sondyqtan praktıkalyq jumystardy óz máninde uıymdastyrý oqýshy biliminiń sapasyn kóterýge kómektesedi jáne shyǵarmashylyqpen, ǵylymı jumystarmen aınalysatyn oqýshylardyń daralanyp shyǵýyna yqpal jasaıdy. Qoryta kelgende georgafıa sabaqtarynda praktıkalyq jumystardy oryndatýdy túrlendirip ótkizýge ártúrli baǵytta uıymdastyrýǵa bolatyndyǵyn basa aıtqym keledi.