Ybyraı Altynsarın ómiri men shyǵarmashylyǵy
Qostanaı oblysy, Arqalyq qalasy,
Rodına jalpy bilim beretin orta mektebi
qazaq tili men ádebıeti muǵalimi
Álıasqarova Meıramkúl Qýanyshbekqyzy
Ashyq sabaq jospary
Qazaq ádebıeti 10 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Ybyraı Altynsarın ómiri men shyǵarmashylyǵy
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdiligi: Qazaq dalasynyń dara ustazy Ybyraı Altynsarınniń ustazdyq joly men qazaq dalasynyń, keleshek urpaqtyń qamy úshin júrgizilgen eńbekteri týraly oqýshylarǵa túsindire otyryp, sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý jáne til sheberlikterin baıqaý.
á) Damytýshylyq: Oqýshylardyń oı tujyrymdaryn, ádebı til baılyqtaryn, este saqtaý qabiletterin, kórkem sóz oqý sheberligin damytý.
b) Tárbıelik: Oqýshylardy Ybyraı áńgimelerindegi keıipkerlerdiń jaqsy minez - qulyq, oryndy is - áreketterin taldaý arqyly adamgershilikke, adaldyqqa, meıirimdilikke qamqorlyq jasaýǵa baýlý, tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: konferensıa - izdenis sabaǵy
Sabaqtyń ádisi: Suraq – jaýap, izdenis.
Sabaqtyń kórnekilikteri: Ádebı kitaptar, úlestirmeli qaǵazdar, sýret, búktemeler jáne óleń joldary jazylǵan qaǵazdar.
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili, ádebıet teorıasy.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy sabaqqa ázirleý, oqý qural – jabdyqtaryn tekserý.
Jańa sabaq:- Qurmetti oqýshylar, búgingi sabaǵymyz talaı dana – danyshpan, daraboz tarıhı tulǵalardy dúnıege keltirgen darhan Qostanaı topyraǵynda dúnıege kelgen ultymyzdyń alǵash bilim qońyraýyn soqqan ustazy, balalar ádebıetiniń atasy Ybyraı Altynsarınniń (1841 – 1889) ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnalady. Mektep tabaldyryǵyn attaǵan kezden bastap - aq Ybyraı óleńimen sýsyndap ósken sizderge bul taqyryp qıynshylyq týdyrmasy anyq. Sol sebepten úıge Ybyraı Altynsarınniń shyǵarmashylyǵy jaıly izdenis jumystary berilgen bolatyn. Sabaq izdenis - konferensıa túrinde ótkeli otyr.
Sóz kezegin ózderińe bermes buryn myna vıdeony kóre keteıik, nazar aýdaryńdar.
Jýrnalıs:- Rahmet, Iá, búgingi sabaǵymyz uly ustaz, qazaq balalar ádebıetiniń atasy Ybyraı Altynsarınge arnaǵaly otyrmyz. Meniń zertteýshilerge dana ustazdyń balalyq shaǵy qalaı ótkenin aıtyp berýin suraǵym keledi?
Zertteýshi: Ybyraı (shyn aty Ibrahım) Altynsarın 1841 jyly 20 qazanda Qostanaı qalasyndaǵy Zatobol aýdanynda dúnıege kelgen. Ybyraı úsh jasqa kelgende ákesi Altynsary qaıtys bolady. Ony Kenesary shapqynshylyǵynda óltirip ketedi. Ybyraıdy ákesiniń dosy Jetibaı Ótemisuly qutqaryp qalady. Ákesi qaıtys bolǵannan keıin tálim - tárbıeni atasy Balǵoja bıden alady.
Jýrnalıs: - Ákesi Altynsary qaıtys bolǵan Kenesary Qasymuly bastaǵan kóterilis jaıly bilý úshin tarıh mamany Syzdyqov Mereke Álimjanulyna sóz beremiz.
- Mereke aǵaı, rahmet. Kelesi suraq: Balǵoja bı jaıly pikirdi tolyqtyra ketseńiz.
Zertteýshi: Balǵoja Jańbyrshyuly (týǵan jyly belgisiz - 1860) - bı. Ybyraı Altynsarınniń atasy. Orta júzdiń Qypshaq taıpasynyń Uzyn rýynan shyqqan. Qazirgi Qostanaı oblysynyń Qostanaı aýdanynda dúnıege kelgen. 1824 jyly handyq joıylyp, Orynbor general - gýbernatorlyǵy úsh aǵa sultandyqqa bólinip, ár sultandyq dıstansıalarǵa, dıstansıalar bólimshelerge bólingen kezde Balǵoja bı Jańbyrshyuly Uzynqypshaq bólimshesin basqarǵan.
Balǵoja Jańbyrshyuly 1839 jyly horýnjıı, 1848 jyly júzbasy «sotnık»), 1850 jyly starshına áskerı laýazymyn alǵan.
Reseı ókimeti tarapynan «Yntalylyǵy úshin» («Za ýserdıe») degen altyn medalmen marapattalǵan. Sonymen birge patsha ókimeti oǵan aty jazylǵan eki tapansha men qosaýyzdy myltyqty syıǵa tartqan.
Balǵoja bı Jańbyrshyuly Kenesary Qasymuly bastaǵan ult - azattyq kóterilisti basýǵa qatysqan. Onyń balasy Altynsary 1844 jyly kóterlisshiler qolynan qaza tabady. Osydan soń nemeresi Ybyraıdy óz tárbıesine alǵan. Balǵoja bı nemeresin 1850 jyly Orynbor shekara komısıasynyń osy qalada qazaq balalary úshin ashqan jetijyldyq mektep - ınternatyna oqýǵa beredi. Zamana bet alysyn ózinshe boljaǵan Balǵoja bı tabysqa jetýdiń endigi joly - oqý dep biledi. Bıdiń ondaǵy maqsaty, árıne, nemeresiniń bala oqytyp, pedagog bolýy emes, ákimshilik oryndarda jumys istep, sheneýnik, oryssha oqyǵan «tóre» bolyp shyǵýy, ata - anasyn asyraýy. Balǵoja bı bul oıyn Orynborda oqyp júrgen jasóspirim Ybyraıǵa joldaǵan óleń - hatynda bylaısha bildirgen:
Úmit etken kózimniń nury - balam,
Janyńa járdem bersin Haq taǵalam.
Atań munda anańmen esen - aman,
Súıip sálem jazady búgin saǵan.
Atańdy saǵyndym dep asyǵarsyń,
Nadan bop bilmeı qalsań, ah urarsyń.
Shyraǵym, munda júrseń ne eter ediń,
Qolyńa quryq alyp keter ediń.
Tentirep eki aýyldyń arasynda
Júrgenmen, ne muratqa jeter ediń?!
Rodına jalpy bilim beretin orta mektebi
qazaq tili men ádebıeti muǵalimi
Álıasqarova Meıramkúl Qýanyshbekqyzy
Ashyq sabaq jospary
Qazaq ádebıeti 10 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Ybyraı Altynsarın ómiri men shyǵarmashylyǵy
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdiligi: Qazaq dalasynyń dara ustazy Ybyraı Altynsarınniń ustazdyq joly men qazaq dalasynyń, keleshek urpaqtyń qamy úshin júrgizilgen eńbekteri týraly oqýshylarǵa túsindire otyryp, sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý jáne til sheberlikterin baıqaý.
á) Damytýshylyq: Oqýshylardyń oı tujyrymdaryn, ádebı til baılyqtaryn, este saqtaý qabiletterin, kórkem sóz oqý sheberligin damytý.
b) Tárbıelik: Oqýshylardy Ybyraı áńgimelerindegi keıipkerlerdiń jaqsy minez - qulyq, oryndy is - áreketterin taldaý arqyly adamgershilikke, adaldyqqa, meıirimdilikke qamqorlyq jasaýǵa baýlý, tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: konferensıa - izdenis sabaǵy
Sabaqtyń ádisi: Suraq – jaýap, izdenis.
Sabaqtyń kórnekilikteri: Ádebı kitaptar, úlestirmeli qaǵazdar, sýret, búktemeler jáne óleń joldary jazylǵan qaǵazdar.
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili, ádebıet teorıasy.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy sabaqqa ázirleý, oqý qural – jabdyqtaryn tekserý.
Jańa sabaq:- Qurmetti oqýshylar, búgingi sabaǵymyz talaı dana – danyshpan, daraboz tarıhı tulǵalardy dúnıege keltirgen darhan Qostanaı topyraǵynda dúnıege kelgen ultymyzdyń alǵash bilim qońyraýyn soqqan ustazy, balalar ádebıetiniń atasy Ybyraı Altynsarınniń (1841 – 1889) ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnalady. Mektep tabaldyryǵyn attaǵan kezden bastap - aq Ybyraı óleńimen sýsyndap ósken sizderge bul taqyryp qıynshylyq týdyrmasy anyq. Sol sebepten úıge Ybyraı Altynsarınniń shyǵarmashylyǵy jaıly izdenis jumystary berilgen bolatyn. Sabaq izdenis - konferensıa túrinde ótkeli otyr.
Sóz kezegin ózderińe bermes buryn myna vıdeony kóre keteıik, nazar aýdaryńdar.
Jýrnalıs:- Rahmet, Iá, búgingi sabaǵymyz uly ustaz, qazaq balalar ádebıetiniń atasy Ybyraı Altynsarınge arnaǵaly otyrmyz. Meniń zertteýshilerge dana ustazdyń balalyq shaǵy qalaı ótkenin aıtyp berýin suraǵym keledi?
Zertteýshi: Ybyraı (shyn aty Ibrahım) Altynsarın 1841 jyly 20 qazanda Qostanaı qalasyndaǵy Zatobol aýdanynda dúnıege kelgen. Ybyraı úsh jasqa kelgende ákesi Altynsary qaıtys bolady. Ony Kenesary shapqynshylyǵynda óltirip ketedi. Ybyraıdy ákesiniń dosy Jetibaı Ótemisuly qutqaryp qalady. Ákesi qaıtys bolǵannan keıin tálim - tárbıeni atasy Balǵoja bıden alady.
Jýrnalıs: - Ákesi Altynsary qaıtys bolǵan Kenesary Qasymuly bastaǵan kóterilis jaıly bilý úshin tarıh mamany Syzdyqov Mereke Álimjanulyna sóz beremiz.
- Mereke aǵaı, rahmet. Kelesi suraq: Balǵoja bı jaıly pikirdi tolyqtyra ketseńiz.
Zertteýshi: Balǵoja Jańbyrshyuly (týǵan jyly belgisiz - 1860) - bı. Ybyraı Altynsarınniń atasy. Orta júzdiń Qypshaq taıpasynyń Uzyn rýynan shyqqan. Qazirgi Qostanaı oblysynyń Qostanaı aýdanynda dúnıege kelgen. 1824 jyly handyq joıylyp, Orynbor general - gýbernatorlyǵy úsh aǵa sultandyqqa bólinip, ár sultandyq dıstansıalarǵa, dıstansıalar bólimshelerge bólingen kezde Balǵoja bı Jańbyrshyuly Uzynqypshaq bólimshesin basqarǵan.
Balǵoja Jańbyrshyuly 1839 jyly horýnjıı, 1848 jyly júzbasy «sotnık»), 1850 jyly starshına áskerı laýazymyn alǵan.
Reseı ókimeti tarapynan «Yntalylyǵy úshin» («Za ýserdıe») degen altyn medalmen marapattalǵan. Sonymen birge patsha ókimeti oǵan aty jazylǵan eki tapansha men qosaýyzdy myltyqty syıǵa tartqan.
Balǵoja bı Jańbyrshyuly Kenesary Qasymuly bastaǵan ult - azattyq kóterilisti basýǵa qatysqan. Onyń balasy Altynsary 1844 jyly kóterlisshiler qolynan qaza tabady. Osydan soń nemeresi Ybyraıdy óz tárbıesine alǵan. Balǵoja bı nemeresin 1850 jyly Orynbor shekara komısıasynyń osy qalada qazaq balalary úshin ashqan jetijyldyq mektep - ınternatyna oqýǵa beredi. Zamana bet alysyn ózinshe boljaǵan Balǵoja bı tabysqa jetýdiń endigi joly - oqý dep biledi. Bıdiń ondaǵy maqsaty, árıne, nemeresiniń bala oqytyp, pedagog bolýy emes, ákimshilik oryndarda jumys istep, sheneýnik, oryssha oqyǵan «tóre» bolyp shyǵýy, ata - anasyn asyraýy. Balǵoja bı bul oıyn Orynborda oqyp júrgen jasóspirim Ybyraıǵa joldaǵan óleń - hatynda bylaısha bildirgen:
Úmit etken kózimniń nury - balam,
Janyńa járdem bersin Haq taǵalam.
Atań munda anańmen esen - aman,
Súıip sálem jazady búgin saǵan.
Atańdy saǵyndym dep asyǵarsyń,
Nadan bop bilmeı qalsań, ah urarsyń.
Shyraǵym, munda júrseń ne eter ediń,
Qolyńa quryq alyp keter ediń.
Tentirep eki aýyldyń arasynda
Júrgenmen, ne muratqa jeter ediń?!
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
