İlıas Esenberlın - 105 jyl
Tárbıe saǵat taqyryby: Aty álemge máshhúr jazýshy İlıas Esenberlın - 105 jyl
1. Bilimdilik: Oqýshylardy qazaq halqynyń dara tulǵasy, uly jazýshy İlıas Esenberlınniń baı shyǵarmashylyǵymen tanystyrý.
2. Damytýshylyq: Oqýshynyń shyǵarmashylyq izdenisin qalyptastyrý.
3. Tárbıelik: Halqyna qaldyrǵan shoqtyǵy bıik týyndylaryna shákirt júreginde súıispenshilik sezimin oıatý, úlgi alýǵa, qurmetteýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: izdenis, zertteýshilik sabaǵy
Sabaqtyń kórnekiligi: İ. Esenberlınniń sýreti, shyǵarmalar kórmesi, ınteraktıvti taqta, slaıdtar.
Pánaralyq baılanys: Ádebıet, tarıh.
Epıgraf:«İ. Esenberlın qazaq ádebıetiniń ǵana emes, qazaq halqy tarıhynyń tórinen laıyqty oryn alatyn dara tulǵa...» N. Nazarbaev.
Uıymdastyrý kezeńi.
1) Topqa bólý."Alash" jáne "Kóshpendiler"ataýlary jazylǵan paraqshalardy tańdaý arqyly toptasady.
2) Sergitý sáti. Oqýshylar dopty kezekpen bir - birine usyna otyryp, 2020 jyly qandaı tarıhı oqıǵalar jáne aqyn, jazýshy. qoǵam qaıratkerleriniń mereıtoılary atap ótiletinin aıtady.
Muǵalimniń kirispe sózi: Oı - qozǵaý.
"Jaqsynyń aty, ǵalymnyń haty ólmeıdi". Ataqty «Kóshpendiler» trılogıasynyń avtory, tarıhı jazýshy İlıas Esenberlınniń 105 jyldyǵy 2020 jyly atalyp ótpek. Qara sózdiń has sheberi, qazaq ádebıetindegi taý tulǵanyń mereı toıy IýNESKO kóleminde toılanbaq. Al, biz ol týraly ne bilemiz?
Maǵynany taný:
1 - oqýshy:
10 qańtar Qazaqstan Respýblıkasy memlekettik syılyǵynyń laýreaty, qazaq ádebıetiniń tarıhynda búginge deıin eń kóp roman (17) jazǵan jazýshy - İlıas Esenberlınniń týǵan kúni. Ӏlıas Esenberlın (10 qańtar 1915 jyly qazirgi Aqmola oblysy, Atbasar qalasy - qazan 1983jyl, Almaty) — qazaq jazýshysy.
Esin biletin qazaq Esenberlındi tanymaıdy desek, eldigimizge syn bolar.
"Esenberlın İlıas qyzyq edi,
Ereımenniń silemi,
Úzigi edi.
****
Arǵymaǵy bolsa da aryq tipti,
Alamanda, áıteýir, jaryp shyqty.
Tireskenniń birazy shydamady,
Tizesi de qatty edi jaryqtyqtyń!
Saıalaıtyn kisisin saıalaıtyn.
Aıalaıtyn adamyn aıalaıtyn.
Aǵaıyn dep jatpaıtyn,
Aǵaıyndy
Aıamaıtyn jerinde aıamaıtyn!
Elim deıtin, áıteýir, jerim deıtin.
Er ústinde eshkimge berilmeıtin.
Jazýǵa da, árıne, jalyqpaıtyn,
Egeske de - shirkin - aı!- erinbeıtin!
Bul minez ǵoı...", - dep jyrlady Qadyr Myrzalıev "İlıas Esenberlın" óleńinde.
2 - oqýshy: Ómiri jáne eńbek joly. Jazýshynyń balalyq shaǵy ashtyq jalmaǵan zulmat zamanǵa tap kelip, 5 jasynda tul jetim qaldy. Bala İlıas balalar úıine tapsyryldy. Shyǵarmashylyqqa bir taban jaqyn ósken ol qabyrǵa gazetine óleń jazyp turdy. Mektepti támamdaǵan soń, Qyzylorda qalasyna baryp, ınternat muǵalimi bolyp jumysqa ornalasty. Keıin Qarsaqpaıdaǵy aýdandyq atqarý komıtetinde jumys istedi. Jumys isteı júrip, Almatydaǵy Qazaq taý - ken ınstıtýtyna tústi. Talantty da talapty jigit tez kózge túsip, 1937jyly Qazaqstan KSR - nyń birinshi Konstıtýsıasyn qabyldaǵan Qazaqstan Keńesteriniń alǵashqy Tótenshe sıezine delegat bolyp saılandy.
3 - oqýshy: 1940 jyly Qazaq taý - ken ınstıtýtyn bitirip, Jezqazǵan rýdnıkterinde ınjener bolady. Uly Otan soǵysyna qatysqan.
1942 - 1947 jyldar aralyǵynda Qazaqstan KP OK - niń nusqaýshysy,
1951 jyldary Qazaq memlekettik fılarmonıasynyń dırektory,
1953 - 1954 jyldary QR Geologıa mınıstrliginde aǵa ınspektor, 1954 - 1955 jyldary Bersúgir shahta basqarmasynyń (Aqtóbe oblysy) bastyǵy, 1955 - 1957 jyldary Qazaq memlekettik kórkem ádebıet baspasynyń aǵa redaktory, 1958 - 1967 jyldary "Qazaqfılm" kınostýdıasynyń aǵa redaktory, senarı redkollegıasynyń múshesi, 1967 - 1971 jyldary "Jazýshy" baspasynyń dırektory, 1971 - 1975 jyldary Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń 2 - hatshysy bolyp qyzmet atqarady.
Muǵalim: Tól ádebıetimizdiń tarıhynda 17 roman jazyp qaldyrǵan İlıas Esenberlınniń bolmysyn ashý maqsatynda óz oıyn alǵa shyǵardyq.«Men aldymenen materıal jınaımyn. Derekter izdeımin. Aıǵaqty ýaqıǵalardy qaraımyn. Halyq fólkloryna súıenemin. Jazba betinde qandaı shyǵarmalar bar, sonyń barlyǵyn qolym jetken jerge deıin zertteımin, oqımyn, birimen birin salystyramyn. Osylaı daıyndaımyn. Materıal daıyndalǵannan keıin aldymen oıǵa salyp, bir jyl óte me, kóp jyl óte me, mıyma ózim jazamyn. Ne týraly bolý kerek, asyl armanyń ne edi osy kitapty jazǵanda, neni kótergiń, neni ashyp aıtqyń keledi? …Tereńdep izdenip, óz aqylymnyń jetken jerine sheıin jazamyn».
Ońtústik Qazaqstan oblysy, Maqtaral aýdany,
"T. Aýbakırov atyndaǵy jalpy orta mektebi"
Tarıh páni muǵalimi Alıbekova Tarbıa
Tolyq nusqasyn júkteý
1. Bilimdilik: Oqýshylardy qazaq halqynyń dara tulǵasy, uly jazýshy İlıas Esenberlınniń baı shyǵarmashylyǵymen tanystyrý.
2. Damytýshylyq: Oqýshynyń shyǵarmashylyq izdenisin qalyptastyrý.
3. Tárbıelik: Halqyna qaldyrǵan shoqtyǵy bıik týyndylaryna shákirt júreginde súıispenshilik sezimin oıatý, úlgi alýǵa, qurmetteýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: izdenis, zertteýshilik sabaǵy
Sabaqtyń kórnekiligi: İ. Esenberlınniń sýreti, shyǵarmalar kórmesi, ınteraktıvti taqta, slaıdtar.
Pánaralyq baılanys: Ádebıet, tarıh.
Epıgraf:«İ. Esenberlın qazaq ádebıetiniń ǵana emes, qazaq halqy tarıhynyń tórinen laıyqty oryn alatyn dara tulǵa...» N. Nazarbaev.
Uıymdastyrý kezeńi.
1) Topqa bólý."Alash" jáne "Kóshpendiler"ataýlary jazylǵan paraqshalardy tańdaý arqyly toptasady.
2) Sergitý sáti. Oqýshylar dopty kezekpen bir - birine usyna otyryp, 2020 jyly qandaı tarıhı oqıǵalar jáne aqyn, jazýshy. qoǵam qaıratkerleriniń mereıtoılary atap ótiletinin aıtady.
Muǵalimniń kirispe sózi: Oı - qozǵaý.
"Jaqsynyń aty, ǵalymnyń haty ólmeıdi". Ataqty «Kóshpendiler» trılogıasynyń avtory, tarıhı jazýshy İlıas Esenberlınniń 105 jyldyǵy 2020 jyly atalyp ótpek. Qara sózdiń has sheberi, qazaq ádebıetindegi taý tulǵanyń mereı toıy IýNESKO kóleminde toılanbaq. Al, biz ol týraly ne bilemiz?
Maǵynany taný:
1 - oqýshy:
10 qańtar Qazaqstan Respýblıkasy memlekettik syılyǵynyń laýreaty, qazaq ádebıetiniń tarıhynda búginge deıin eń kóp roman (17) jazǵan jazýshy - İlıas Esenberlınniń týǵan kúni. Ӏlıas Esenberlın (10 qańtar 1915 jyly qazirgi Aqmola oblysy, Atbasar qalasy - qazan 1983jyl, Almaty) — qazaq jazýshysy.
Esin biletin qazaq Esenberlındi tanymaıdy desek, eldigimizge syn bolar.
"Esenberlın İlıas qyzyq edi,
Ereımenniń silemi,
Úzigi edi.
****
Arǵymaǵy bolsa da aryq tipti,
Alamanda, áıteýir, jaryp shyqty.
Tireskenniń birazy shydamady,
Tizesi de qatty edi jaryqtyqtyń!
Saıalaıtyn kisisin saıalaıtyn.
Aıalaıtyn adamyn aıalaıtyn.
Aǵaıyn dep jatpaıtyn,
Aǵaıyndy
Aıamaıtyn jerinde aıamaıtyn!
Elim deıtin, áıteýir, jerim deıtin.
Er ústinde eshkimge berilmeıtin.
Jazýǵa da, árıne, jalyqpaıtyn,
Egeske de - shirkin - aı!- erinbeıtin!
Bul minez ǵoı...", - dep jyrlady Qadyr Myrzalıev "İlıas Esenberlın" óleńinde.
2 - oqýshy: Ómiri jáne eńbek joly. Jazýshynyń balalyq shaǵy ashtyq jalmaǵan zulmat zamanǵa tap kelip, 5 jasynda tul jetim qaldy. Bala İlıas balalar úıine tapsyryldy. Shyǵarmashylyqqa bir taban jaqyn ósken ol qabyrǵa gazetine óleń jazyp turdy. Mektepti támamdaǵan soń, Qyzylorda qalasyna baryp, ınternat muǵalimi bolyp jumysqa ornalasty. Keıin Qarsaqpaıdaǵy aýdandyq atqarý komıtetinde jumys istedi. Jumys isteı júrip, Almatydaǵy Qazaq taý - ken ınstıtýtyna tústi. Talantty da talapty jigit tez kózge túsip, 1937jyly Qazaqstan KSR - nyń birinshi Konstıtýsıasyn qabyldaǵan Qazaqstan Keńesteriniń alǵashqy Tótenshe sıezine delegat bolyp saılandy.
3 - oqýshy: 1940 jyly Qazaq taý - ken ınstıtýtyn bitirip, Jezqazǵan rýdnıkterinde ınjener bolady. Uly Otan soǵysyna qatysqan.
1942 - 1947 jyldar aralyǵynda Qazaqstan KP OK - niń nusqaýshysy,
1951 jyldary Qazaq memlekettik fılarmonıasynyń dırektory,
1953 - 1954 jyldary QR Geologıa mınıstrliginde aǵa ınspektor, 1954 - 1955 jyldary Bersúgir shahta basqarmasynyń (Aqtóbe oblysy) bastyǵy, 1955 - 1957 jyldary Qazaq memlekettik kórkem ádebıet baspasynyń aǵa redaktory, 1958 - 1967 jyldary "Qazaqfılm" kınostýdıasynyń aǵa redaktory, senarı redkollegıasynyń múshesi, 1967 - 1971 jyldary "Jazýshy" baspasynyń dırektory, 1971 - 1975 jyldary Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń 2 - hatshysy bolyp qyzmet atqarady.
Muǵalim: Tól ádebıetimizdiń tarıhynda 17 roman jazyp qaldyrǵan İlıas Esenberlınniń bolmysyn ashý maqsatynda óz oıyn alǵa shyǵardyq.«Men aldymenen materıal jınaımyn. Derekter izdeımin. Aıǵaqty ýaqıǵalardy qaraımyn. Halyq fólkloryna súıenemin. Jazba betinde qandaı shyǵarmalar bar, sonyń barlyǵyn qolym jetken jerge deıin zertteımin, oqımyn, birimen birin salystyramyn. Osylaı daıyndaımyn. Materıal daıyndalǵannan keıin aldymen oıǵa salyp, bir jyl óte me, kóp jyl óte me, mıyma ózim jazamyn. Ne týraly bolý kerek, asyl armanyń ne edi osy kitapty jazǵanda, neni kótergiń, neni ashyp aıtqyń keledi? …Tereńdep izdenip, óz aqylymnyń jetken jerine sheıin jazamyn».
Ońtústik Qazaqstan oblysy, Maqtaral aýdany,
"T. Aýbakırov atyndaǵy jalpy orta mektebi"
Tarıh páni muǵalimi Alıbekova Tarbıa
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Sabaq taqyryby2 - bólim «Meniń mektebim» Áńgime jazý«ń» dybysy men árpiOsy sabaqta qol jetkiziletin oqý maqsattary (oqý baǵdarlamasyna siltemeý)1. 3. 4. 1 Berilgen taqyrypqa muǵalimniń kómegimen ja...
