InfoHub Logo

Jańa tehnologıa arqyly oqýshylardyń bilim sapasyn arttyrý
Ustaz bolý – júrektiń batyrlyǵy,
Ustaz bolý – sezimniń aqyldyǵy.
Ustaz bolý – minezdiń kún shýaǵy,
Ustaz bolý – adamnyń asyldyǵy,
Ómirdegi kóp mamandyqtardyń ishinde jan - jaqty bilimdilikti, ıkemdilikti, sheberlikti, meıirimdilikti qajet etetin mamandyq bul – ustazdyq mamandyq.
«Bolashaqta eńbek etip ómir súretinder - búgingi mektep oqýshylary, muǵalim qalaı tárbıelese, Qazaqstan sol deńgeıde bolady. Sondyqtan ustazǵa júkteler mindet aýyr. Ulttyq básekege qabilettiligi birinshi kezekte onyń bilim deńgeıimen anyqtalady»,- dep
elbasymyz N. Á. Nazarbaev aıtqandaı, búgingi ustaz shákirtine ǵylym negizderinen málimet berip qana qoımaı, ony dúnıejúzilik bilim, aqparat, ekonomıka keńistigine shyǵýǵa, ıaǵnı qatań báseke jaǵdaıynda ómir súrýge beıimdep, jan - jaqty bilimmen qarýlanǵan jeke tulǵany qalyptastyrý kerek. Ol naǵyz ustazdyń ǵana qolynan keledi. Ustaz atana bilý, ony qadir tutý, qasterleý, aryndaı taza ustaý - ár muǵalimniń boryshy. Ol - óz kásibin, óz pánin, barlyq shákirtin, mektebin sheksiz súıetin adam. Osy iske degen qyzyǵýshylyq pen súıispenshilik ustazdy nebir qıyn áreketterge jeteleıdi, iske batyl kirisýge septigin tıgizedi. Nátıjesinde bir emes, birneshe jas júrekke máńgi ustaz bolyp qalady. Ustazdyń osynshama qadir - qasıet, qurmetke bólenýi ózin qorshaǵan orta men árbir shákirtine asqan sezimtaldyqpen, jaýapkershilikpen qarym - qatynas jasaýynda. Óıtkeni onyń qarapaıym da sypaıy kıim kıisi, mádenıetti sózi, ádepti júris - turysy, jınaqy is - áreketi, bilimi shákirtke de, ata - anaǵa da, jurtshylyqqa da ónege. Muǵalimge tán eń birinshi qasıet – balany qurmetteý. Onyń ar - ojdanyn, namysyn, tulǵasyn jasyna qaramaı sılaý, qurmet tutý. Bul muǵalimniń tereń dúnıetanymy men úlken júreginen kelip shyǵady. Qazirgi tańda Respýblıkamyzda bilim berýdiń jańa júıesi jasalyp, Qazaqstandyq bilim berý júıesi álemdik bilim berý keńistigine enýge baǵyt alýda. Bul oqýdaǵy jańa tásilderge baılanysty bolyp otyr: bilim berýdiń mazmuny jańaryp, jańa kózqaras, muǵalim men oqýshylar arasynda jańasha qarym - qatynas paıda boldy. Jańa tásilderdi meńgerý muǵalimniń kásibı sheberlik, adamgershilik, rýhanı, bilimdi de bilikti adam qalyptasýyna ıgi áserin tıgizedi. Osyǵan oraı HHİ ǵasyrdyń naǵyz ustazy qandaı bolýy qajet? – degen suraq týyndaıdy.
Bilim berýdiń áleýmettik tehnologıasy bir kúnde paıda bola qoıǵan joq: adamdar ony ýaqyt óte kele damytyp, jetildirip, ejelden paıdalanyp kele jatyr. Sonda mynadaı suraq týyndaıdy: baıaǵydan beri adamzat paıdalanyp kele jatqan júıe nege búgingi kúni qanaǵattandyrmaıdy? HH ǵasyrdyń ekinshi jartysynda qoǵam jańa jaǵdaıǵa tap boldy: basqarý jáne aqparat qurylymdarynda, ǵylymda úlken ózgerister, jańa bet burystar oryn aldy. Sondyqtan bilim berýge de osyndaı ózgerister engizý qajet boldy, ıaǵnı «adamı resýrstardy» ıgerý jáne jeke adamnyń ıntellektýaldyǵyn kóterý kerek.
Árıne, bul HHİ ǵasyrdyń qoıǵan talaby. Osy talapqa saı adamnyń barlyq shyǵarmashylyq múmkindikterin paıdalandyratyn jańa tehnologıalardyń biri «Syndarly oqytý» baǵdarlamasy.
Qazirgi ınovasıalyq tehnologıalar – bilim sapasyn arttyrýdyń kepili. Ony óz dárejesinde paıdalaný – oqýshyny shyǵarmashylyqqa tóseldirýge yqpaly óte zor. Oqytýdyń tıimdiligin arttyrý úshin óz sabaqtarymda jańa tehnologıalardy qoldanamyn. Jańa tehnologıalardyń ereksheligi – onyń oqýshyǵa jan - jaqty yqpal etýi. Iaǵnı tek bilimdi nemese oqý baǵdarlamasyn meńgertip qoımaı, jeke tulǵanyń tanymdyq qabiletterin arttyrýǵa, ózin - ózi ózektendirýge, shyǵarmashylyq qabiletterin qalyptastyrýǵa, óz betimen bilim alýǵa, izdenýge degen yqylasy men iskerligin, oqý - tanymdyq yntasyn jetildirýge, ári jeke tulǵany jan – jaqty damytýǵa jeteleıdi. Ár muǵalim óz sabaǵynyń – kóshbasshysy. Kóshti qalaı bastap alyp júrem dese de óz erki. Al kóshti durys baǵyttaı bilý onyń sheberligine baılanysty.
Synı turǵysynan oılaý (STO) - synaý emes, shyńdalǵan oılaý. Bul modýl birneshe strategıalarmen jumys isteý arqyly júzege asyrylady.
Bul ádisti qoldaný arqyly mynandaı nátıjelerge qol jetkizýge bolady:
• oqýshylardy oılandyrýǵa
• óz oılaryn ashyq aıtýǵa
• pikir talastyrýǵa (debat)
• durys sóıleı bilýge
• óz betimen izdenip, jumys isteýge
• shyǵarmashylyǵyn damytýǵa
Synı turǵydan oılaý modýli boıynsha sabaq úsh satyǵa bólinedi:
İ. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
İİ. Maǵynany taný.
İİİ. Oı tolǵanysy.
İ. Qyzyǵýshylyqty oıatý - satysynda búgingi qarastyrǵaly turǵan másele týraly oqýshy ne biledi, ne aıta alady, burynnan biletinin eske túsirý, oı qozǵap, áser etý kezeńi bolady.
Bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásilder arqyly oqytýda oqýshylar burynǵydaı tek tyńdap jáne kóshirip qana qoımaı, belsendi áreketter atqarady. Belsendi áreketterge oılaý, oqý, sóıleý, talqylaý, jazý, pikirlesý, pikir talastyrý jatady. Jańa tehnologıa arqyly bala bilim alý men qatar óz betinshe sheshim qabyldaýǵa daǵdylanady. Bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásilder arqyly oqytýda bilim daıyn kúıinde berilmeıdi, ol tek belsendi áreketter arqyly ǵana ıgeriledi, ıaǵnı oqýshylarmen ózara qoıan - qoltyq qarym - qatynasta bolyp, onymen birlese áreket jasaý, dıalog qurý.
İİ. Maǵynany taný - satysynda naqty taqyrypty muǵalim suraq – jaýap arqyly, óz betterimen oılaryn aıtýǵa, tapsyrmalar oryndaýǵa baǵyttaıdy.
Bul kezeńde oqýshy jańa aqparatpen tanysady, taqyryp boıynsha jumys jasaıdy, tapsyrmalar oryndaıdy. Sonymen qatar olar ıdeıany jetkizip qana qoımaı, sheshimin tabý úshin topqa suraq qoıady jáne basqalardy suraqqa tartady.
İİİ. Oı tolǵanysy - satysynda oqýshy ne úırengenin qorytyp, saralap, ony túsindirý arqyly bilim jınaqtaıdy. Osy kezeńde oqýshy ne úırengenin saralap, salmaqtap, ony qandaı jaǵdaıda qalaı qoldaný kerektigin úırenedi. Mysaly, bul jerde balalar esse jazady. Óz oılaryn qaǵaz betine túsirip, túıgenderin anyqtaıdy. Bul modýldiń nátıjesi kóp. Atap aıtar bolsam, oı – pikirin ashyq, erkin aıtady, bir - biriniń sabaq barysynda qatelikterin aıtyp, jaqsy qasıetterin úırenedi, bir - birine talap, ótinish, tilekterin bildire alady. Sondyqtan eń basty maqsat - oqý tárbıe úrdisinde bir - birinen úırenetin ujymdyq oqytýdy, ıaǵnı toppen, juppen jumys jasaýdy uıymdastyrý. Muǵalim bala boıyndaǵy týa bitken túrli qasıetterdi dál baıqap, onyń sapalyq erekshelikterine baǵa berip, ary qaraı óz betinshe damyta túsýine jaǵdaı týǵyzýy kerek, kómektesýi qajet. Bul úshin, árıne ustazdyń ózi de ózgerýi tıis. Osylaısha oqytýdyń jańa mazmunyn jasaýǵa betburysty árbir muǵalim ózinen bastaǵany jón. Muǵalim shákirtke bilim, bilik, daǵdy berip qana qoımaı, aqyl - oıy men qabiletiniń damýyna kóńil bólip, «oqı alýǵa úıretý kerek». Muǵalim oqytýǵa kirispes buryn oqýshylardyń minezderin zerttep, bilimderin tekserýi tıis. Muǵalim ár balanyń bilim dárejesi qanshalyqty ekenin saralap alǵannan keıin, onyń alǵa jyljýyna yqpal etýge mindetti. Syndarly oqytý baǵdarlamasynyń ón boıynda muǵalim men kez - kelgen oqýshy arasyndaǵy tyǵyz baılanys kórsetilgen. Synı turǵydan oılaý «oılaý týraly oılaný» dep sıpattalǵan. Ol mańyzdy máselelerdi talqylaý jáne tájirıbeni oı eleginen ótkizýdi qamtıdy. Qazirgi zaman aǵymy bolashaq urpaqtyń oı - órisiniń shyńdalýyn, jeke tulǵa retinde qalyptasýyn talap etýde. Osy oraıda uly pedagog Ýshınskııdiń «Bala balqytylǵan altyn», - degen qanatty sózi eske túsedi.
Egemendi elimizdiń alǵy sharttary órkenıetti elder qataryna kóterilýi kerek bolsa, órkenıetke jetý úshin jan – jaqty damyǵan, rýhanı baı tulǵany ósirý kerek. Jas urpaqtyń boıyndaǵy qabiletin kórý, ony jetildirý izdengishtik qasıetin damytý muǵalimniń sabaq berýdegi izdenýshilik, sheberlik qabiletterine baılanysty. Qazirgi bolyp jatqan saıası – ekonomıkalyq, mádenı - áleýmettik ózgerister halyqqa bilim berý júıesiniń barlyq býyndarynda bilim berý isin jańa satyǵa kóterýdi talap etip otyr. Osyǵan oraı jańa kezeńdegi ozyq pedagogıkalyq jáne ádistemelik ıdeıalardy oı eleginen ótkizip, búgingi zaman talabyna saı, jańa jaǵdaılardy qoldaný erekshe mańyzǵa ıe bolyp otyr. J. Aımaýytov aǵamyz «sabaq berý úırenshikti jaı ǵana sheberlik emes, ol jańadan jańany tabatyn óner»- degen, ıaǵnı oqý úrdisin jańasha uıymdastyrý, oqýshylardyń áreketi arqyly oılaý daǵdylaryn jetildirýge, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýǵa negizdelýi qajet. Búgingi jastardyń talaby men rýhanı talǵamy joǵary. Respýblıkamyzda tulǵa áleýetin damytýǵa, oıyn erkin jetkizýge, ınovasıalyq jobalardy júzege asyrýǵa, kreatıvtilikti arttyrýǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. HHİ ǵasyr tehnologıalyq mádenıet, aqparattyq qoǵam dáýiri bolyp tabylady. Oqý úderisinde kompúterlik tehnologıalardy qoldaný, joba qurý, beıne, grafıkalyq dızaın, anımasıa men qurylymdyq anyqtaý – jańa ádistiń paıda bolýyna, ony uıymdastyrý túrine ákeledi. Qazirgi damyǵan qoǵam deńgeıinde elimizdiń erteńi úshin shyǵarmashylyq qabileti damyǵan áleýmettik belsendiligi joǵary tulǵalardy tárbıelep shyǵarý qajettilik dep sanasaq, onyń negizi ınformatıka pánin oqytýda jatyr. Kompúter jáne aqparattyq tehnologıalar arqyly jasalyp jatqan oqytý prosesi oqýshynyń jańasha oılaý qabiletin qalyptastyryp, olardy jobalar qurý men jańalyqtar ashýǵa yntalandyryp, nátıjesinde ózderiniń kásibı potensıaldarynyń qalyptasýyna jol ashý qajet.
Bilimdi urpaq – el bolashaǵy. Oqýshy kúshpen qýatty da, shabyt pen daryndy da ustazdan alady. Sondyqtan búgingi tańda aqparattyq jańashyl tehnologıalarmen qarýlanǵan pedagog óskeleń urpaqtyń tolyq qandy bilim alýyna, izgilik qasıetterdi boıyna sińirýge, ultjandy, tárbıeli jeke tulǵa bolyp qalyptasýyna úlken septigin tıgizeri sózsiz.