Jatsynbaıtyn jańa ilim
Jatsynbaıtyn jańa ilim
Imanıpedagogıka – kóshpeli mádenıet pen túrki órkenıetinen rýhanı bastaý alatyn qazaq halqynyń ulttyq bolmysyna, halyqtyq tájirıbesine saı balalar men eresekterdi tárbıeleý, damytý zańdary men zańdylyqtaryn zertteıtin ǵylym. Ol - kemel kisi qalyptastyrý, ımandylyqqa, izgilikke, eńbekke jáne ómirge baýlý qatarly tálim - tárbıe berý qazaqtyń ilim - bilimine súıenedi, olardyń ustanym qaǵıdalaryn basshylyqqa alyp, zamanaýı tárbıeleý, damytý joldaryn aıqyndaıdy, keleshegine baǵyt - baǵdar beredi. Imandylyq tárbıeniń búkil júıesi gýmanısik mazmunǵa toly, rýhanı negizde jeke adamnyń jan - jaqty damyp jetilýine baǵyttalǵan. Alaıda, ımanıpedagogıka - ıslamı pedagogıka, gýmanı pedagogıka jáne etnopedagogıkalardyń jáı kóshirmesi ǵana emes, sondaı - aq materıalısik pedagogıkanyń zamanǵa laıyqtalǵan jańa ataýy da emes. Imanıpedagogıka - zamanaýı tárbıe teorıasy. Ol osy dáýirdegi irgeli pedagogıkalyq ilimderdiń bir arnaǵa toǵysýy. Anyǵyraq aıtqanda: Materıalısik pedagogıka, Gýmanı - pedagogıka, Etnopedagogıka, Islamıpedagogıka ǵylymdarynyń zańdy baılanystaryna súıenip, olardyń ózara yqpaldasýynan týǵan sıntezdik ǵylym. Imanıpedagogıka áleýmettik jáne qoǵamdyq jaǵdaılardyń yqpalymen ornyqqan ulttyń ózine tán tárbıe salasynda qalyptasyp, júzege asqan ózindik erekshelikterinde: dinı ilimderde; halyq shyǵarmashylyǵynda; otbasy ómirinde; turmysta; salt - dástúrlerde oryn alǵan halyqtyń jalpaq jurtty tárbıeleý men úıretý (oqytý) týraly bilimin, halyqtyń búkil danalyǵyn, sondaı - aq kisiniń áleýmettik jáne tarıhı - mádenı turǵyda qalyptasýyna yqpal etetin fılosofıalyq, etıkalyq, pedagogıkalyq oı - pikirleri men kózqarastaryn zertteý barysynda qalyptasqan pedagogıkalyq qaǵıdalaryn, erejelerin, zańdylyqtary men prınsıpterin, quraldaryn, ádis - tásilderi men amal - joldaryn jınaqtap, júıege keltiredi, zerdeleıdi.
Tárbıe prosesinde muǵalim, mektep, otbasy jáne qoǵamdyq uıymdardyń kúsh - qýatyn úılesimdi pedagogıkalyq birizdilikke baǵyttaý. Tárbıeniń áleýmettenýi, áleýmáleýmettik pedagogı - kanyń qajettiligi óte artqan myna zamanǵa saı, qaı pedagogıka bolmasyn jeke dara qyzmet etý múmkindigi múldem bolmaı qalǵanyn eskerip, ıamanıpedagogıka barlyq adamtaný ǵylymdarymen tyǵyz baılanysta bolady. Imanıpedagogıka - baýyrmaldyq yntymaq bereke pedagogıkasy bolýy tıis. Qazaqtyń otbasylyq pedagogıkasy ımandylyq pedagogıkasymen óte jaqsy úılesedi. Aıtalyq: áýlet pedagogıkasynda eljandylyq - týysjandylyq, aýyljandylyq, rýjandylyq, ultjandylyq degen satylarmen qalyptasady. Imanıpedagogıka osy ustanymdy týra basshy - lyqqa alady. Alaıda onyń kóshirmesi emes. Anyǵyraq aıtqanda ımanıpedagogıka - otbasylyq qazaq pedagogıkasyn, etnopedagogıkany, gýmanıpedagogıkany, materıalısik pedagogıkany yǵystyrýdy kózdegen tárbıe teorıasy da emes. Bir dáýirde tárbıe teorıalary jeke baǵyt alyp, óte dáldikpen salalanyp, tarmaqtalyp damyǵany belgili. Endigi bir dáýir de olar qaıta birigip ushtasý dáýiri bolýǵa tıis degen ustanymdy basshylyq etip, olardy bir arnaǵa beıimdeý úshin jasalyp otyrǵan talpy - nys. Álem pedagogıkasynda ondaı úrdis osy kúnniń ózinde bar. Al, shyndyqqa kelseńiz qazaqtyń otbasylyq pedagogıkasy - ımanıpedagogıka bolatyn. Imanıpedagogıkanyń osy baǵytty ustaný - ynyń basty sebebi, tárbıelik is áreketter áleýmettik tárbıelik ınstıtýtary mektep, medirese, bilim ordasy, sonymen qatar mádenıet óner shańyraqtary qatarly san - salaly qoǵamdyq mekemelerde: mýzeı, kitaphana, teatr t. b. ádebıet jáne mádenıet, tehnıkalyq uıymdarda, buqaralyq aqparat quraldar júıesi arqyly júzege asyrylyp jatqandyqtan qoǵamnyń barlyq qatparyna birdeı etene aralasyp kirige alatyn pedagogoıkalyq kózqarastyń jalpyǵa ortaq úlgisi qajet boldy. Osy qajettilikke saı ımanıpedagogıka ómirge keldi. Ony qoǵamdyq orta jatsynbaı qabyldaýda.
Qazaq tarıhynda topqa kirip sóz bastaǵan bıler men sheshenderdiń, atqa minip qol bastaǵan batyrlardyń, ultyn uıytyp el bastaǵan kósemderdiń, aqyl - parasatymen danalyǵy arqyly álemge tanylǵan ǵulamalardyń barlyǵy derlik - qazaq dástúrindegi ulttyq tárbıeniń jemisi. Qanysh atanyń sózimen aıtqanda «oqymaǵan akademık ájeler men atalardyń» aldyn kórip, úlgi ónegesin alyp, bilimine qanyǵyp, Ana jáne Dana mektepterin bitirgen, Dala konservatorıasyn tamamdaǵan óner ıeleri, Jyraýlyq jáne Aqyndyq akademıasynyń túlekteri; fılosof - jyraý, ánshi - aqyn, seri - sal, t. b. qazaqtyń aqylman oıshyldary, áýlıe abyzdary, kóripkel bilgishteri, baqsy - bálgeri, adamtanýshy synshylary, shıpager - táýipteri, tarıhshy - shejireshileri, din kútip, jalpaq jurtqa ıman taratqan pirleri bári - bári - Qazaq Pedagogıkasynan nár alǵan, onyń ult ókilin qalyptastyrý qazanynda qaınap pisip, óńdelgen, shyńdalǵan - KİSİLER. Olardyń tárbıelik úlgi ónegeleri, bilimderi tym tereń, sheksiz aýmaqty, óte asyl qazyna. Osy qazynany zertteıtin pedagogıka ǵylymynyń bir salasyn - IMANIPEDAGOGIKA dep otyrmyz. Qazaq halqynyń jalpy ulttyq qasıetti uǵymyna aınalǵan ımandylyq sóziniń túp tórkini men ilki bastaýynyń da musylman dinimen toqaılasyp jatatyndyǵy belgili. Iman uǵymy áýel basta Quran arqyly adamdardyń sanasyna sińse de, ýaqyt óte kele halyqtyń ejelden qalyptasqan salt - dástúrimen, tanym - túsinigimen, nanym - senimimen bite qaınasyp, jańa bir sapalyq deńgeıge kóterilgen uǵym. «Imandylyq» degen uǵymnyń aıasyna bir Allaǵa degen senimmen birge adam boıyndaǵy barlyq izgi qasıetter jatady. Qazaq baryn qanaǵatpen paıdalanyp, sabyry men shúkirin teń ustaǵan adamdy «ıman tarazysy túzý» dep aıtady Imandylyq - bizdiń ultymyzdyń adamgershilikke qatysty negizgi ólshemi. Halyq túsinigindegi ıman sózi dinı sheńberden shyǵyp, jalpy ulttyq, búkil adamzattyq qundylyqtardy qamtıtyn aýqymdy dúnıetanymdyq kategorıany bildiredi.
Jatsynbaıtyn jańa ilim. júkteý
Imanıpedagogıka – kóshpeli mádenıet pen túrki órkenıetinen rýhanı bastaý alatyn qazaq halqynyń ulttyq bolmysyna, halyqtyq tájirıbesine saı balalar men eresekterdi tárbıeleý, damytý zańdary men zańdylyqtaryn zertteıtin ǵylym. Ol - kemel kisi qalyptastyrý, ımandylyqqa, izgilikke, eńbekke jáne ómirge baýlý qatarly tálim - tárbıe berý qazaqtyń ilim - bilimine súıenedi, olardyń ustanym qaǵıdalaryn basshylyqqa alyp, zamanaýı tárbıeleý, damytý joldaryn aıqyndaıdy, keleshegine baǵyt - baǵdar beredi. Imandylyq tárbıeniń búkil júıesi gýmanısik mazmunǵa toly, rýhanı negizde jeke adamnyń jan - jaqty damyp jetilýine baǵyttalǵan. Alaıda, ımanıpedagogıka - ıslamı pedagogıka, gýmanı pedagogıka jáne etnopedagogıkalardyń jáı kóshirmesi ǵana emes, sondaı - aq materıalısik pedagogıkanyń zamanǵa laıyqtalǵan jańa ataýy da emes. Imanıpedagogıka - zamanaýı tárbıe teorıasy. Ol osy dáýirdegi irgeli pedagogıkalyq ilimderdiń bir arnaǵa toǵysýy. Anyǵyraq aıtqanda: Materıalısik pedagogıka, Gýmanı - pedagogıka, Etnopedagogıka, Islamıpedagogıka ǵylymdarynyń zańdy baılanystaryna súıenip, olardyń ózara yqpaldasýynan týǵan sıntezdik ǵylym. Imanıpedagogıka áleýmettik jáne qoǵamdyq jaǵdaılardyń yqpalymen ornyqqan ulttyń ózine tán tárbıe salasynda qalyptasyp, júzege asqan ózindik erekshelikterinde: dinı ilimderde; halyq shyǵarmashylyǵynda; otbasy ómirinde; turmysta; salt - dástúrlerde oryn alǵan halyqtyń jalpaq jurtty tárbıeleý men úıretý (oqytý) týraly bilimin, halyqtyń búkil danalyǵyn, sondaı - aq kisiniń áleýmettik jáne tarıhı - mádenı turǵyda qalyptasýyna yqpal etetin fılosofıalyq, etıkalyq, pedagogıkalyq oı - pikirleri men kózqarastaryn zertteý barysynda qalyptasqan pedagogıkalyq qaǵıdalaryn, erejelerin, zańdylyqtary men prınsıpterin, quraldaryn, ádis - tásilderi men amal - joldaryn jınaqtap, júıege keltiredi, zerdeleıdi.
Tárbıe prosesinde muǵalim, mektep, otbasy jáne qoǵamdyq uıymdardyń kúsh - qýatyn úılesimdi pedagogıkalyq birizdilikke baǵyttaý. Tárbıeniń áleýmettenýi, áleýmáleýmettik pedagogı - kanyń qajettiligi óte artqan myna zamanǵa saı, qaı pedagogıka bolmasyn jeke dara qyzmet etý múmkindigi múldem bolmaı qalǵanyn eskerip, ıamanıpedagogıka barlyq adamtaný ǵylymdarymen tyǵyz baılanysta bolady. Imanıpedagogıka - baýyrmaldyq yntymaq bereke pedagogıkasy bolýy tıis. Qazaqtyń otbasylyq pedagogıkasy ımandylyq pedagogıkasymen óte jaqsy úılesedi. Aıtalyq: áýlet pedagogıkasynda eljandylyq - týysjandylyq, aýyljandylyq, rýjandylyq, ultjandylyq degen satylarmen qalyptasady. Imanıpedagogıka osy ustanymdy týra basshy - lyqqa alady. Alaıda onyń kóshirmesi emes. Anyǵyraq aıtqanda ımanıpedagogıka - otbasylyq qazaq pedagogıkasyn, etnopedagogıkany, gýmanıpedagogıkany, materıalısik pedagogıkany yǵystyrýdy kózdegen tárbıe teorıasy da emes. Bir dáýirde tárbıe teorıalary jeke baǵyt alyp, óte dáldikpen salalanyp, tarmaqtalyp damyǵany belgili. Endigi bir dáýir de olar qaıta birigip ushtasý dáýiri bolýǵa tıis degen ustanymdy basshylyq etip, olardy bir arnaǵa beıimdeý úshin jasalyp otyrǵan talpy - nys. Álem pedagogıkasynda ondaı úrdis osy kúnniń ózinde bar. Al, shyndyqqa kelseńiz qazaqtyń otbasylyq pedagogıkasy - ımanıpedagogıka bolatyn. Imanıpedagogıkanyń osy baǵytty ustaný - ynyń basty sebebi, tárbıelik is áreketter áleýmettik tárbıelik ınstıtýtary mektep, medirese, bilim ordasy, sonymen qatar mádenıet óner shańyraqtary qatarly san - salaly qoǵamdyq mekemelerde: mýzeı, kitaphana, teatr t. b. ádebıet jáne mádenıet, tehnıkalyq uıymdarda, buqaralyq aqparat quraldar júıesi arqyly júzege asyrylyp jatqandyqtan qoǵamnyń barlyq qatparyna birdeı etene aralasyp kirige alatyn pedagogoıkalyq kózqarastyń jalpyǵa ortaq úlgisi qajet boldy. Osy qajettilikke saı ımanıpedagogıka ómirge keldi. Ony qoǵamdyq orta jatsynbaı qabyldaýda.
Qazaq tarıhynda topqa kirip sóz bastaǵan bıler men sheshenderdiń, atqa minip qol bastaǵan batyrlardyń, ultyn uıytyp el bastaǵan kósemderdiń, aqyl - parasatymen danalyǵy arqyly álemge tanylǵan ǵulamalardyń barlyǵy derlik - qazaq dástúrindegi ulttyq tárbıeniń jemisi. Qanysh atanyń sózimen aıtqanda «oqymaǵan akademık ájeler men atalardyń» aldyn kórip, úlgi ónegesin alyp, bilimine qanyǵyp, Ana jáne Dana mektepterin bitirgen, Dala konservatorıasyn tamamdaǵan óner ıeleri, Jyraýlyq jáne Aqyndyq akademıasynyń túlekteri; fılosof - jyraý, ánshi - aqyn, seri - sal, t. b. qazaqtyń aqylman oıshyldary, áýlıe abyzdary, kóripkel bilgishteri, baqsy - bálgeri, adamtanýshy synshylary, shıpager - táýipteri, tarıhshy - shejireshileri, din kútip, jalpaq jurtqa ıman taratqan pirleri bári - bári - Qazaq Pedagogıkasynan nár alǵan, onyń ult ókilin qalyptastyrý qazanynda qaınap pisip, óńdelgen, shyńdalǵan - KİSİLER. Olardyń tárbıelik úlgi ónegeleri, bilimderi tym tereń, sheksiz aýmaqty, óte asyl qazyna. Osy qazynany zertteıtin pedagogıka ǵylymynyń bir salasyn - IMANIPEDAGOGIKA dep otyrmyz. Qazaq halqynyń jalpy ulttyq qasıetti uǵymyna aınalǵan ımandylyq sóziniń túp tórkini men ilki bastaýynyń da musylman dinimen toqaılasyp jatatyndyǵy belgili. Iman uǵymy áýel basta Quran arqyly adamdardyń sanasyna sińse de, ýaqyt óte kele halyqtyń ejelden qalyptasqan salt - dástúrimen, tanym - túsinigimen, nanym - senimimen bite qaınasyp, jańa bir sapalyq deńgeıge kóterilgen uǵym. «Imandylyq» degen uǵymnyń aıasyna bir Allaǵa degen senimmen birge adam boıyndaǵy barlyq izgi qasıetter jatady. Qazaq baryn qanaǵatpen paıdalanyp, sabyry men shúkirin teń ustaǵan adamdy «ıman tarazysy túzý» dep aıtady Imandylyq - bizdiń ultymyzdyń adamgershilikke qatysty negizgi ólshemi. Halyq túsinigindegi ıman sózi dinı sheńberden shyǵyp, jalpy ulttyq, búkil adamzattyq qundylyqtardy qamtıtyn aýqymdy dúnıetanymdyq kategorıany bildiredi.
Jatsynbaıtyn jańa ilim. júkteý
You Might Also Like
