InfoHub Logo

SHQO, Katonqaraǵaı aýdany,
Katon aýyly matematıka pániniń muǵalimi
Janýzakova Aıaýlym Janatovna

Tárbıe saǵatynyń taqyryby: «Jeltoqsan jeli»
Maqsaty: Elin, jerin, tilin qurmetteıtin, óz otanyn súıetin azamat qalyptastyrý, ot júrekti ójet minezdi ul-qyzdardyń erlik isterine máńgi qurmet kórsetýge baýlý. Patrıottyq sezim qalyptastyrý.
Maqsaty: bilimdiligi: oqýshylarǵa 1986 jylǵy Jeltoqsan oqıǵasynyń bolý sebepterin jáne táýelsizdiktiń qadir-qasıetin túsiný.

Tárbıeligi: Otan - Anany qurmetteý, táýelsizdikti baǵalaı bilýge, ultjandy, eljandy bolýǵa, eliniń táýelsizdigi jolynda kúresken erlerdiń qaharmandyǵy men kúreskerlik erlikterin árdaıym este ustaýǵa, úlgi ete bilýge úıretý.

Damytýshylyǵy: oqýshynyń oıyn jetkize bilýi men til baılyǵyn damytý, óleńdi mánerlep oqý, ár sózdiń aıtylýyna kóńil bólý, dıksıasy men ıntonasıasyn damytý.
Kórnekiligi: Jeltoqsan qaharmandarynyń sýretteri (Qaırat, Lázzat, Sábıra, Erbol), taqyryp jelisi boıynsha slaıdtar, naqyl sózder.

İ Uıymdastyrý bólimi:
Armysyzdar, qurmetti ustazdar, Táýelsiz elimizdiń ulaǵatty urpaǵy.
- Balalar, bizdiń táýelsizdik alǵanymyzǵa neshe jyl tolyp otyr?
- 21 jyl tolyp otyr.
- Táýelsizdik alǵanǵa deıin elimiz qandaı qıyn qystaý kezeńderdi basynan ótkerdi?
(Aqtaban shubyryndy, ashtyq, repressıa, uly Otan soǵysy, Jeltoqsan jeli)
- Tarıhı kezeńderdiń ishindegi Jeltoqsan oqıǵasyna neshe jyl tolyp otyr?
- 26 jyl.
- Balalar, biz osy táýelsizdikke ońaılyqpen qol jetkizgen joqpyz. Onyń bir kórinisi jeltoqsan oqıǵasy.

1-júrgizýshi: Nıaz Tarıhymyzda erekshe orny bar, halqymyzdyń qasireti men ar-namysyna, sonymen birge maqtanyshyna aınalǵan oqıǵa – bul 1986 jylǵy Jeltoqsan oqıǵasy. Jeltoqsan oqıǵasy óziniń qaısarlyǵymen, alǵa qoıǵan maqsat-muratymen, tipti jiberilgen kemshilikterimen de árbir adamnyń esinde máńgi saqtalady. 1986 jylǵy jeltoqsan oqıǵasy qazaqtyń basyn biriktirip, bir judyryqqa jumyldyrǵan baqytty da, qaıǵyly kún edi. Jeltoqsan jańǵyryǵy kózden de kóńilden de keter emes.

2-júrgizýshi: Jibek
1986 jyly 16-17 – jeltoqsanda Almaty qalasynda myńdaǵan qazaq jastary narazylyǵyn bildirip, sherýge shyqty. Olar «qazaq eliniń óz kósemi saılansyn» degen tilek bildirdi. Sol kezdegi úkimet basshylarynyń buıryǵymen kúsh kórsetildi. Kóptegen jastar túrmege qamaldy. Olarǵa jeltoqsannyń yzǵarly kúninde zábir kórsetildi. Óz eliniń táýelsizdigin talap etip, sherýge shyqqan jastarǵa «buzaqylar», «ultshyldar», «nashaqorlar» degen kiná taǵyldy.
«Jeltoqsan jeli» vıdeorolık

Ádil: Nashaqor dep, ultshyl dep,
Qazaqqa kúıe jaqqan kún
Bazary ketip bir kúnde
Qaıǵyǵa halyq batqan kún
Ádildikpen shyndyqty
Ótirik jala japqan kún.
Nadan jasaǵan sumdyqtan
Adamdar azap shekken kún,
Qasqaldaq ushyp kólinen
Shúregeı kelip qonǵan kún.
Qyrandy qýyp kóginen
Qarǵalar bılik alǵan kún.

Damır: Shektelip ana tilimiz,
Oqylmaı óleń-jyrymyz
Jabylyp jatsa mektepter
Jadyrar qalaı kúnimiz?
Tarylyp jatsa dalamyz
Qaıtip biz tynys alamyz?
Qaqymyz da joq aıtýǵa
Ádilet qaıdan tabamyz?

Erkejan: Burq etti qazaq balasy
Keýdege órship nalasy
Alańǵa qaraı aǵyldy
Taýsylyp barlyq sharasy
Janymyz jomart qazaqpyz
Máńgúrt bop kete jazdappyz
Qosaıyq basty, baýyrlar,
Janaıyq jansaq mazdap biz.

Álınur: Qaqap kúnniń yzǵary
Súıekten ótip ketken kún.
Qarakóz qazaq qyzdaryn
OMON-dar bastan tepken kún
Qarıalar ıtke talanyp,
Er basyn kúrek shapqan kún
Appaq qar qanǵa boıalyp,
Qyp-qyzyl muz bop jatqan kún

Tilek: Jas arýdyń janarynda –Jeltoqsan,
Qandy ǵasyr tabanynda –Jeltoqsan
Qaraly ómir qaıystyrǵan halqymnyń,
Qara tuman qabaǵynda –Jeltoqsan.
Jaýyzdyqty jasaǵan da - Jeltoqsan
Jańa ǵumyr bastaǵan da –Jeltoqsan
Jazyqsyzdyń kóz jasyna jýynyp,
Abaqtyǵa tastaǵan da – Jeltoqsan

Jibek: Táýelsizdik joly ońaı jol emes, bul jolda san myńdaǵan adamnyń armany men taǵdyry tálkekke tústi, ata-babamyz qan tókti, janyn berdi. Onyń aıǵaǵy – dúnıeni dúr silkindirip, álemge qazaq degen atty pash etken Jeltoqsan oqıǵasy.
Jeltoqsan oqıǵasynyń kýágeri sonaý qıyn-qystaý kezeńderde táýelsizdigim dep alańǵa shyqqan Raqymjanov Erlan aǵamyzǵa sóz beremiz?
(Erlan aǵa sóıleıdi. Suraq qoıamyz)
1) Erlan aǵa Jeltoqsan oqıǵasyna qatysqanyńyzǵa ókinbeısiz be?
2) Sol kezde ómirińizge qaýip tónedi dep qoryqqan joqsyz ba?
3) Sizben birge alańǵa shyqqan jastardyń ishinde jaralanǵany boldy ma?

1-júrgizýshi: Nıaz
Qurbandarym, jazyqsyz qurbandarym
Bet baǵdaryn baqıǵa burǵandarym,
Qaraly jyldardaı bop qaraýytyp,
Halqymnyń máńgi esinde turǵandarym
Qurbandarym, jazyqsyz qurbandarym,
Keýdemdegi qolamta qozdatqanym
Tunshyqsa da túrmede tozbapty ánim.
Jazyqsyz japa shegip bul jalǵannan,
Jaltaqtap kete barǵan bozdaqtarym.
demekshi óziniń jas ómirin qıyp kete bergen jeltoqsan oqıǵasynyń qurbany bolǵan qazaq qyzdary men jigitteriniń ómir jolymen tanysyp óteıik.

Edige: (Sabıranyń ómir joly týraly slaıdtar júrip jatady)
Sabıra Muhamedjanova 1985 jyly segiz jyldyq mektepti úzdik bitirip, bastaýysh mektep muǵalimderin daıarlaıtyn oqý ornyna stýdent bolyp qabyldandy. Ol Almatydaǵy jastar sherýin judyryqtaı júregimen qoldap, Óskemen qalasynyń kóńili ashyq, kókiregi oıaý stýdentterimen birge Ýshanov alańyna qaraı óleń aıtyp, sherý tartty. Óskemen jınalysynda Sabırany aıyptap, tártipsiz dep baǵalaǵan. Sóıtip, albyrt jas jataqhananyń ózi turatyn bólmesiniń terezesinen sekirip qaza tapty.

Dosjan: (Lázzattyń ómir joly týraly slaıdtar júrip jatady)
Lázzat Asanova Almaty oblysy, Panfılov aýdany, Aqjazyq aýylynda dúnıege kelgen. Almatynyń Chaıkovskıı atyndaǵy mýzykalyq ýchılıshesinde qobyzshy mamandyǵy boıynsha oqyp júrgen Lázzat Asanovanyń on alty jyldyq qysqa ǵumyry arta úzildi. Lázzatty jerleýdiń aldynda denesin aq jaýyp, arýlaǵan kezde onyń eki bilegine salynǵan temir buǵaýdyń qaldyrǵan kókpeńbek izderin, bas súıeginiń shúıdesi oıylyp ketkeni anyqtaldy. Osyǵan qaraǵanda ol jazalaýshylardyń qorlyǵynan qaza tapqan. Lázzat ápkemizdi máńgi esimizde qaldyramyz. Arýaǵyna bas ıemiz.

Nazerke: (Jeltoqsan)

Tilek: (Erboldyń ómir joly týraly slaıdtar júrip jatady)
Erbol Sypataev Taldyqorǵan oblysy, Panfılov aýdanynyń Lenın atyndaǵy sovhozdyń ekinshi bólimshesinde týyp ósken. Ol – Energetıka ınstıtýtynyń İİ kýrs stýdenti bolatyn. Erbol bir úıdiń jalǵyz balasy edi. 1986 jyldyń 18-jeltoqsanynda keshki saǵat 2000-de aýrýhanaǵa bas súıegi men ıyǵynan aýyr jaraqattanǵan Erboldy ákeldi. Ol esin jımastan qaıtys boldy. Bizder Erbol aǵamyzdyń jastyq jigeri men erligin máńgi esimizdi saqtap, arýaǵyna bas ıemiz.
(Aqgúl Erbol Sypataevty anasynyń joqtaýy)
Áldı-áldı, aq kókem,
Jer besikke jat kókem,
Aıamaǵan qyrshynyń,
Zaman beti qatty eken.
Kimnen boldy ajalyń,
Kimnen boldy azabyń,
Ezilgen myna baýyrymdy
Qalaı ǵana jazamyn,
Altyn baýly aq suńqar
Endi qaıtyp keler me?!
Máńgi shókken qara nar,
Endi qaıtyp turar ma?!
Sheıit bolǵan kókeshim,
Basyn maǵan burar ma?!
Joqtaý boldy bar jyrym,
Joqtaý boldy bar ánim,
Osy boldy taǵdyryń,
Eliń izdep jatqanda,
Táýbe deımin, qaraǵym,
Táýbe deımin, qaraǵym!

Anar: (Qaırattyń ómir joly týraly slaıdtar júrip jatady)
Qaırat Rysqulbekov Jambyl oblysy, Moıynqum aýdanynda, Birlik aýlynda dúnıege kelgen. 1982 jyly ol Almaty Sáýlet qurylys ınstıtýtyna túsedi. Sol Jeltoqsan oqıǵasynan keıin ony «Savıskııdi óltirgen qylmysker» dep jala jaýyp «Asa qaýipti qylmyskerler ızolátorynda» ustady.

Tergeýshi mılısıalarǵa: Aıyptalýshy Qaırat Rysqulbekovti alyp kelińder.
Qaırat: Erlik
(Qaıǵyrǵan mýzyka júrip turady)
Aqtyq sózi:
Birinshiden men anamdy saǵyndym,
Ekinshiden bul qudaıǵa ne qyldym
Bostandyqta erkin júrgen jan edim
Endi mine abaqtyǵa jabyldym,
Áketaı aý Paıǵambardaı jasyń bar
Týa bermes siz sekildi asyldar
Qartaıǵanda júregińizdi jaralap,
Kesir boldy aı biz sekildi masyldar.
Aınalaıyn, qaryndasym, qaraǵym,
Qolda kisen, men aıdaýǵa baramyn.
Qaıǵy shegip, azap tartqan aǵańdy,
Aıtshy janym, qandaı janǵa baladyń.
Aınalaıyn, inishegim, qulynym,
Seni oılasam úziledi julynym.
Seniń erke aq júzińdi kóre almaı,
Kúnádan taza basym bar,

21-de jasym bar.
Qasqaldaqtaı qanym bar,
Boztorǵaıdaı janym bar
Alam deseń alyńdar!
Qaırat degen atym bar,
Qazaq degen zatym bar,
Erkek toqty qurbandyq
Atam deseń atyńdar!
Men ne etermin, ne etermin,
Men kelmeske ketermin.
Kórmegen hosh bol, tańdarym,
Kóre almaı men ótermin.

1-júrgizýshi: Nıaz Osydan keıin jastaıynan qyrshyn ketken Qaırat sıaqty aǵamyzda 21 jasynda qaza tapty.

Aıgerim: Qaırat Rysqulbekovtyń anasynyń joqtaýy:
Jeltoqsannyń shydadyń
Tolǵaǵyna, qaraǵym.
Arman, arman, arman kóp...
Aıtylar teńeý qalǵan joq
Qysqa ǵumyr súrseń de,
Tań qaldyrǵan qaraǵym!
Alataýǵa abıyr,
Alyp bergen qaraǵym!
Erlik jolyn halqyńa
Salyp bergen qaraǵym!
Qazaǵyń, Qaırat, el bolar
Alty alash basy birigip,
Qaıteıin, balam, ǵarip bop,
Jatqan jerin jaryq bop,
Baqul bol, baqul, áı, kókem,
Táýbe, táýbe, táýbe etem!
(Qara baýyr qasqaldaq áni)

2-júrgizýshi: Jibek Mine, osy táýelsizdiktiń týyn jelbiretken ultjandy aǵa-apalarymyzdyń arqasynda egemendi el bolýǵa qol jetkizdik. Ultjandy apaılarymyzdyń biri egemendigimiz úshin kúresken BEIǴANOVA BAQYT apaıymyzǵa sóz bersek. (Baqyt apaı sóıleıdi. Suraq qoıamyz)
- Alańǵa shyqqannan keıin, bolyp jatqan jaıttardy kórgen kezińizde bul jerge kelgenińizge ókindińiz be?
- Sol kezde siz alańǵa shyqqanda elimizdiń táýelsizdigiń ańsap shyqqan jastardyń biri boldyńyz, elimiz táýelsizdigin alǵanyn estigen kezde qandaı sezim de boldyńyz?
- Alańǵa shyqqan jastardyń eń negizgi armany oryndaldy, ıaǵnı elimiz táýelsizdikke qol jetkizdi, endigi armanyńyz ne?

Jibek: Mine, jeltoqsan oqıǵasynan beri de, birneshe jyl ótti. Jeltoqsan oqıǵasy – egemendiktiń bastaýy boldy, Qazaq eli bostandyq aldy. Táýelsizdik aktiniń qabyldanýy men qatar kelgen jeltoqsan oqıǵasynyń 5 jyldyǵy, ıaǵnı, 1991 – jyldyń jeltoqsan aıynda sol qandy alanda atap ótildi. «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik táýelsizdigi» - týraly Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıalyq Zańy jarıalandy. Bul elimizdiń eshkimge táýelsiz derbes memleket ekendigin dúnıe júzine áıgilegen asa qajetti qujat. Osy kúnnen bastap elimiz eshkimge jaltaqtamaı, óz betinshe ómir súrip keledi.
Osy baqyt úshin, biz barshamyz táýbe deımiz, osy jolda bilimimiz ben biligimizdi, qaıratymyz ben qabiletimizdi, qajet bolsa, janymyz ben qanymyzdy aıamaı jumsaımyz.

2 júrgizýshi: Táýelsizbin, táýelsizbin men búgin,
Keldi, mine azattyǵym, teńdigim,
Bostandyqta baılyǵym men endigim
Sheshil endi, shemen bolǵan sherli únim.
Qarsy qarap qatal mynaý zamanǵa,
Aınaldyq biz qaıtpas qaısar qamalǵa,
Aldy búgin Táýelsizdik taý tasym
Orman, kólim, ózenderim, dalam da!
Tańym meniń, qanym meniń táýelsiz,
Ótkizbeıik bizde bul kúndi áýensiz!
deı kele synyptasymyz Aqgúl eline, jerine, Otanyna degen súıispenshilikten týyndaǵan óleńin oqıdy.

Mýkashev S. «Meniń Qazaqstanym» - ánin shyrqaımyz.

Barshańyzdy Táýelsizdik kúnimen taǵy da, shyn júrekten quttyqtaımyn Nurly otanymyz – Táýelsiz Qazaqstannyń baǵy janyp, abyroıy arta bersin.