Jerdiń pishini men kólemi
Taqyryby: "Jerdiń pishini men kólemi"
Sabaqtyń oqytý maqsaty: Oqýshylarǵa Jerdiń pishini men mólsheri, Jerdiń óz biliginen aınalýy onyń máni, jyl mezgilderiniń aýysýy jóninde málimet berý.
Sabaqtyń damytý maqsaty: Kún men túnniń aýysýy Jerdiń óz biliginen aınalýyna baılanysty ekenin jáne onyń mańyzyn túsindirý, ekvator, jarty sharlar, polústerdi taba bilý
Sabaqtyń oqý jabdyǵy: 5 s. atlasy, JSH kartasy
Sabaqtyń barysy:
1. Amandasý, túgendeý
2. Oqýlyq, atlas, dápter, kúndelik, boıaý karandashtaryn túgendeý.
3. Kezekshige búgingi kúndi jazǵyzý.
4. sabaq barysy:
Ótkendi qaıtalaý:
1. kesteni tekserý
2. Arıstotel, Sezar, Leonardo da Vınchı
3. Ulyqbek
Jańa sabaq
Jer shamamen 4, 5 - 5mlrd. jyl buryn paıda bolǵan. Alǵashqy kezde ýly gazdarmen qaınap - janyp turǵan taý jynystarynan quralǵan aspan denesi bolatyn. Mıllıondaǵan jyldar boıy Jer birtindep sýynǵanda betinde granıtti qabat paıda bolady. Qyzǵyn kezde sý býlary nóser jańbyrlarǵa aınalǵan, tolassyz Jer betine jaýyp turdy. Jer betiniń jalpy aýdany 510 mln. km kv., onyń 71%sý, qalǵan 29% qurlyq alyp jatyr Jer pishini – elıpsoıd. Planetamyz polústeri jaǵynan sál qysyńqy keledi.. Jerdiń polústik radıýsy ekvatorlyq radıýsynan shamamen 21km qysqa bolyp shyqty. Jerdiń ekvatorlyq radıýsy 6378km, al polárlik radıýsy 6357km. Bul aıyrma búkil Jer ólshemimen salystyrǵanda tym mardymsyz. Sondyqtan Jer radıýsy – 6371km bolatyn shar dep esepteldi.
Jerdiń eń endi jerin ekvator syzyǵy alyp jatyr. Ekvatordyń uzyndyǵy – 40 000km. Merıdıannyń uz - 40000km. jerdiń syrtqy qabatynyń uzyndyǵyn ejelgi grek oqymystysy Eratosfen sol kezdin ozinde naqty ólshegen. Ekvator(lat. teńestirgish) jer sharyn eki jarty sharǵa bóledi. Onyń joǵarǵy bóligin soltústik jarty shar, tómengi bóligin ońtústik jarty shar dep ataımyz.
Jer pishini shar tárizdes bolǵandyqtan onyń betine kún sáýlesi de árkelki taralady. Ekvator jaǵyna tik túsedi de, polústerge qaraı barǵan saıyn kolbeı beredi.
Jer óz orbıtasymen Kúndi aınalady, sonymen qosa óz biliginen aınalady. Eger Jer sharynyń soltústik polús jaqtaǵy ústinen qarasaq, onyń batystan shyǵysqa qaraı aınalyp turǵanyn kórer edik. Kún men túnniń aýysýy naq osy jerdiń óz biliginen aınalýdyń áserinen bolady.
Globýsty qoldaryna alyp, batystan shyǵysqa qaraı aınaldyryp, kún nege shyǵystan shyǵyp, batysqa batatynyn oılańdar.
Jer óz biligin bir táýlikte, ıaǵnı 24 saǵatta bir aınalyp shyǵady. Jerdiń óz biligin táýlik ishinde bir aınalyp shyǵýy nátıjesinde kún men tún aýysyp qana qoımady, jylý men ylǵal da búkil jer betine bóline taralyp otyrady.
Bekitý: Jer óz biliginen qansha ýaqytta 1 ret aınalyp shyǵady
Baǵalaý
Úıge tapsyrma: 7 & sońyndaǵy suraqtar
Bizdiń Jer
1. Jer qaı ýaqytta paıda bolǵan? (shamamen 4, 6 mlrd jyl buryn)
2. Jerdiń salmaǵy qansha? (shamamen 6 seksıllıon tonna. (6 - nyń sońynda 21 nól bar))
3. Jer betiniń jalpy aýdany 510 mln. km kv., onyń 71%sý, qalǵan 29% qurlyq alyp jatyr
4. Jerdiń Kúnnen ara qashyqtyǵy (shamamen 150 000 000km)
5. Jer Kúndi qandaı jyldamdyqpen aınalady? 30km/sek
6. Ekvator degenimiz ne? (Jerdiń ortasyndaǵy eki polústen birdeı qashyqtyqta oısha syzylǵan jerdi eki jarty jarty sharǵa bólip jatqan syzyq. Ekvatordyń uzyndyǵy (40075, 7km)
7. Jer pishini – elıpsoıd. Jerdiń ekvatorlyq radıýsy 6378km, al polárlik radıýsy 6357km.
8. Jerdiń modeli globýsty eń birinshi kim oılap shyǵardy? (ejelgi grek geografy Krates)
9. Eń birinshi dúnıe júzin kememen qaı eldiń teńizshisi aınalyp shyqty? (1519 - 1522j. Portýgal teńizshisi Fernando Magellan men Hýan Sebastán El Kano)
10. Jer sharyndaǵy eń bıik shyń Djomolýngma - Everest
Sabaqtyń oqytý maqsaty: Oqýshylarǵa Jerdiń pishini men mólsheri, Jerdiń óz biliginen aınalýy onyń máni, jyl mezgilderiniń aýysýy jóninde málimet berý.
Sabaqtyń damytý maqsaty: Kún men túnniń aýysýy Jerdiń óz biliginen aınalýyna baılanysty ekenin jáne onyń mańyzyn túsindirý, ekvator, jarty sharlar, polústerdi taba bilý
Sabaqtyń oqý jabdyǵy: 5 s. atlasy, JSH kartasy
Sabaqtyń barysy:
1. Amandasý, túgendeý
2. Oqýlyq, atlas, dápter, kúndelik, boıaý karandashtaryn túgendeý.
3. Kezekshige búgingi kúndi jazǵyzý.
4. sabaq barysy:
Ótkendi qaıtalaý:
1. kesteni tekserý
2. Arıstotel, Sezar, Leonardo da Vınchı
3. Ulyqbek
Jańa sabaq
Jer shamamen 4, 5 - 5mlrd. jyl buryn paıda bolǵan. Alǵashqy kezde ýly gazdarmen qaınap - janyp turǵan taý jynystarynan quralǵan aspan denesi bolatyn. Mıllıondaǵan jyldar boıy Jer birtindep sýynǵanda betinde granıtti qabat paıda bolady. Qyzǵyn kezde sý býlary nóser jańbyrlarǵa aınalǵan, tolassyz Jer betine jaýyp turdy. Jer betiniń jalpy aýdany 510 mln. km kv., onyń 71%sý, qalǵan 29% qurlyq alyp jatyr Jer pishini – elıpsoıd. Planetamyz polústeri jaǵynan sál qysyńqy keledi.. Jerdiń polústik radıýsy ekvatorlyq radıýsynan shamamen 21km qysqa bolyp shyqty. Jerdiń ekvatorlyq radıýsy 6378km, al polárlik radıýsy 6357km. Bul aıyrma búkil Jer ólshemimen salystyrǵanda tym mardymsyz. Sondyqtan Jer radıýsy – 6371km bolatyn shar dep esepteldi.
Jerdiń eń endi jerin ekvator syzyǵy alyp jatyr. Ekvatordyń uzyndyǵy – 40 000km. Merıdıannyń uz - 40000km. jerdiń syrtqy qabatynyń uzyndyǵyn ejelgi grek oqymystysy Eratosfen sol kezdin ozinde naqty ólshegen. Ekvator(lat. teńestirgish) jer sharyn eki jarty sharǵa bóledi. Onyń joǵarǵy bóligin soltústik jarty shar, tómengi bóligin ońtústik jarty shar dep ataımyz.
Jer pishini shar tárizdes bolǵandyqtan onyń betine kún sáýlesi de árkelki taralady. Ekvator jaǵyna tik túsedi de, polústerge qaraı barǵan saıyn kolbeı beredi.
Jer óz orbıtasymen Kúndi aınalady, sonymen qosa óz biliginen aınalady. Eger Jer sharynyń soltústik polús jaqtaǵy ústinen qarasaq, onyń batystan shyǵysqa qaraı aınalyp turǵanyn kórer edik. Kún men túnniń aýysýy naq osy jerdiń óz biliginen aınalýdyń áserinen bolady.
Globýsty qoldaryna alyp, batystan shyǵysqa qaraı aınaldyryp, kún nege shyǵystan shyǵyp, batysqa batatynyn oılańdar.
Jer óz biligin bir táýlikte, ıaǵnı 24 saǵatta bir aınalyp shyǵady. Jerdiń óz biligin táýlik ishinde bir aınalyp shyǵýy nátıjesinde kún men tún aýysyp qana qoımady, jylý men ylǵal da búkil jer betine bóline taralyp otyrady.
Bekitý: Jer óz biliginen qansha ýaqytta 1 ret aınalyp shyǵady
Baǵalaý
Úıge tapsyrma: 7 & sońyndaǵy suraqtar
Bizdiń Jer
1. Jer qaı ýaqytta paıda bolǵan? (shamamen 4, 6 mlrd jyl buryn)
2. Jerdiń salmaǵy qansha? (shamamen 6 seksıllıon tonna. (6 - nyń sońynda 21 nól bar))
3. Jer betiniń jalpy aýdany 510 mln. km kv., onyń 71%sý, qalǵan 29% qurlyq alyp jatyr
4. Jerdiń Kúnnen ara qashyqtyǵy (shamamen 150 000 000km)
5. Jer Kúndi qandaı jyldamdyqpen aınalady? 30km/sek
6. Ekvator degenimiz ne? (Jerdiń ortasyndaǵy eki polústen birdeı qashyqtyqta oısha syzylǵan jerdi eki jarty jarty sharǵa bólip jatqan syzyq. Ekvatordyń uzyndyǵy (40075, 7km)
7. Jer pishini – elıpsoıd. Jerdiń ekvatorlyq radıýsy 6378km, al polárlik radıýsy 6357km.
8. Jerdiń modeli globýsty eń birinshi kim oılap shyǵardy? (ejelgi grek geografy Krates)
9. Eń birinshi dúnıe júzin kememen qaı eldiń teńizshisi aınalyp shyqty? (1519 - 1522j. Portýgal teńizshisi Fernando Magellan men Hýan Sebastán El Kano)
10. Jer sharyndaǵy eń bıik shyń Djomolýngma - Everest
You Might Also Like
