InfoHub Logo

Jumystyń maqsaty:
«Jeti qazynanyń biri jylqynyń»erekshe qasıetterimen tanystyrý, jylqy týraly túsinigin keńeıtý, jylqy asyl mal ekenin aıta otyryp, jylqy janýaryna degen sezimderin oıatý, jylqy kádeli, baǵaly qazyna ekenin uǵyndyrý, halqymyzdyń jylqy malyna qatysty salt - dástúrlerimizdiń orasandylyǵyn kórsetý.

Qazaq - ejelden mal sharýashylyǵymen aınalysqan halyq. Ǵasyrlar boıy qalyptasqan baı tájirıbesi bar olar mal órisin, tirshilik tabıǵatyn, qadir - qasıetin ábden tanyp, bilgen. Tipti maldyń aıryqsha qasıetin, ereksheligin tanytyn synshylar da shyqqan. Sóıtip halqymyz óziniń tirshiligin, sharýashylyǵyn osy mal ósirýmen baılanystyra jasaǵan. Onyń ónimderin tirshilik quraly etip, paıdalanýdy sheber ıgergen. «Tórt qubylada - tórt túlik»dep bekerge baǵalamaǵan.

Tórt túlik maldyń paıdasy. Eti - jeseń tamaq Súti – ishseń sýsyn. Júni - kıseń kıim. Terisi - baılyq. Súıegi, múıizi - tutynsań buıym. Minseń - kólik. Mal ósirýge asa qolaıly Qazaqstan jerin malsyz elestetý múmkin emes. Mine, osy jaılardy oqyp úırene men ásirese jylqy malyna qatysty kóptegen qyzyqty derekterdi jınaqtadym. Sonyń ishinde qymyzdyń paıdasy týraly aıtsaq, qymyz - paıdaly sýsyn. Qymyz - qazaqtyń kóneden kele jatqan shıpaly sýsyny. Bıe sútinen jasalatyn bul sýsyn kóshpeli halyqtardyń ejelden kele jatqan dástúrli taǵamy, qadirli asy. Keń sahara, japan túzdi jaılaǵan kóshpeli eldiń basty kúnkórisi jylqy maly - halyqtyń ishse qymyzy, jese eti, kıse kıimi bolyp keldi. Orys ǵylymdary G. Zaharın men S. Botkın táptishtep zertteı kele «Qymyz - adam densaýlyǵyn kúsheıtip aýrýdy básendetetin taǵam»degen qorytyndy jasaǵan bolatyn. Qymyzdyń quramynda aýrýdyń tábetin ashatyn V2, V12, R, S vıtamınderi kóp. Naýqastanǵan adamǵa qymyz ishkizse, onyń organızminde gemoglobın, erıtrosıt kóbeıip, holesterın quramy qalpyna keledi.

Zerthanalyq jumystar
Jylqy - qazaqtyń kádeli, baǵaly qazynasy. Qazaq úshin eń qundy, qasıetti mal - jylqy. Onyń piri - Qambar ata. Qambar ataǵa Taǵy bir tilek tileıin, Shyn bergenin bileıin. Óńkeı ala shubardan, Jal - quıryǵy shubalǵan, Aıǵyrdy ber baısaldy, Úıiri tolǵan baıtaldy Óńkeı mama bıemen Saýǵan saıyn ıigen, Jelini sútin tyımasyn, Kónekke saýsaq syımasyn. Uzara bersin jelisi, Keńı bersin órisi
Qoǵaly kóldi jaılaǵan,
Qoǵanyń basyn shaınaǵan.
Shyńǵyrtyp asaý qulyndy, Qyl arqanmen baılaǵan. Jylqyshy ata balasy Jylqy bassyn úıińdi Bul óleńde jylqy jasyna qaraı taldanǵan
Jylqy jasy 1. Qulyn - jylqy tóli 2. Jabaǵy - 1 jylǵa deıingi tól 3. Taı - 2 jastaǵy jylqy 4. Qunan - 3 jastaǵy jylqy. Baıtal - 4jastaǵy urǵashysy 5. Dónen - 4 jastaǵy erkegi 6. Besti - 5 jasar erkek jylqy. At - kestirilgen, minis at 7. Aıǵyr - atalyq jylqy. Sáýrik - jas aıǵyr. 8. Bıe - analyq jylqy. a) mama bıe - kóp qulyndaǵan jýas bıe á) qýlyq - alǵash qulyndaǵan bıe
Buryn el qorǵaǵan batyrlar jylqy ishindegi tańdaýlylaryn erekshe dáriptep, baǵalaǵan. Aıt, as toılarda attyń bas báıgesine mol dúnıe tigilgen. Tipti, bas báıgege elý bıe, aq otaý, bir bas toǵyz, toǵyz túıe, jabýly qara narǵa qaly kilem ıelenip, aty ozǵan zor oljaǵa ıe bolady. Halyq jylqyny joǵary baǵalap, júrisin de jiktegen.