Jolbarys júrekti Jalańtós bahadúr
Qyzylorda oblysy,
Qazaly aýdany, Bekarystan bı aýyly,
Ú. Túktibaev atyndaǵy №24 orta mekteptiń
qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Ysqaqova Shámshinur Abdýlhaıqyzy
Taqyryby: Jolbarys júrekti Jalańtós bahadúr
Sabaqtyń maqsaty:
a) Ǵasyrlar boıy el táýelsizdigi jolynda kúresken babalardy ulyqtap, olarǵa arnap máńgilik eskertkish ornatý, tarıhı-mádenı muralarymyzdy qasterleý ekenin urpaqqa uǵyndyrý;
b) Jas urpaq boıynda táýelsizdiktiń el ómirinen alar orny, Qazaqstannyń ótkeni men búginine qysqasha sholý jasap, Otanǵa degen súıispenshiligin, patrıottyq sezimin, jaýapkershilik qasıetterin damytý;
Kórnekilikke arnalǵan sózder:
(Interaktıvti taqta arqyly ekrannan danalyq sózderdi kórsetý)
«Rýhanı álemi keń, rýhy bıik el-qaısar el. Ondaı eldi eshkim jeńe almaıdy. Rýhy synǵan, rýhanı júdegen eldi jeńý de jeńil»
Sh.Murtaza.
«Qazaqtyń búkil tarıhy-birigý, tutastaný tarıhy.
Qazaq tek birigý, birlesý jolynda kele jatqan halyq»
N.Nazarbaev.
Sabaqtyń jospary:
İ. Joryqtaǵy jolbarys ómiri.
2.Jolbarys júrekti Jalańtós.
3. Tasqa tamyr baılaǵan,
Kúnge týra qaraǵan.
4. Eskertkishter - eldigimniń belgisi.
5. Sabaqty qorytyndylaý.
Sabaqtyń barysy:
1-júrgizýshi: Jalańtós Seıitqululy 1576 jyly Syr jaǵasynda meken etken Kishi júzdiń Tórtqara atalyǵynan týǵan.
Onyń tegi Janarystan Alshyn, odan Álim, Baıuly, Jetirý. Álimniń alty ulynyń biri Qaramashaqtan Orazkeldi, Oraz, Qarash týady. Qarashtan Aqpan, Toqpan. Toqpannan - Toǵamys, Shoban, Seıitqul dúnıege kelgen. Seıitquldan el ishinde «Segiz Seıitqul» atanǵan segiz bala týady, sonyń biri - Jalańtós.
2-júrgizýshi: Samarqan taǵyna otyryp, otyz jyl boıy bılik júrgizgen, qasıetti Turan jerin syrtqy jaýǵa bermeı, arystansha arpalysyp, jolbaryssha julqysqan bahadúr esiminde qazaq eli táýelsizdiginiń shejiresi bar.
Taqta otyrǵannan atqa mingeni kóp apaıtós batyr el qoryǵan eren erlikteri arqyly úrim-butaǵynyń júregine jol tartqan tulǵa.
Bahadúr 1656 jyly dúnıeden ótken. Samarqannan 12 shaqyrym jerdegi Daǵbat dep atalatyn qystaqta jerlengen.
1-júrgizýshi: Syr boıynan Buharaǵa taman Buranty taýyna qonys aýdarǵan Jalańtóstiń ákesi Seıitqul Nurata óńirinde jasaq quryp, han saılanǵan. Balasy Jalańtósti bes jasyndy Nuratadaǵy meshitke oqýǵa bergen. Alǵyr da zerek bala kishkentaıynan batyrlar jyryn jatqa bilip, handar týraly jylnamalardy júreginen shyraq jaǵyp oqyǵan. Oǵan mollalar tań qalǵan, balanyń kózindegi otqa tike qaraı almaǵan. Sol kezdegi Jalańtóstiń nyspyny bizge jetken joq. Jalańtós - onyń jaýǵa taısalmaı qarsy shabatyn batyrlyǵyna berilgen teńeý, halyqtyń qoıǵan laqap aty.
2-júrgizýshi: On tórt jasynda Buhar hany Abdollanyń joǵary dárejeli qolbasshylar daıarlaıtyn áskerı mektepte oqyǵan. Osy bilim shańyraǵynda Shyńǵys hannyń qolbasylyq ónerinen dáris beretin Imanqul Jalańtóstiń ózgeshe qabiletin kórip, ony han ordasyndaǵy ártúrli keńesterge qatystyra bastaıdy. Buqaranyń áskerı mektebinde oqyp, onan ári Baǵdatqa bilim alýǵa jiberedi.
Osylaısha bilim tereńinen sýsyndaǵan bala, sonymen qatar soǵys ónerin de jetik meńgeredi.
1-júrgizýshi: Keıinirek ol jońǵar qontaıshysy Batýr jasaqtaryna qarsy kúrestiń birinde keýdesin qalqanmen jappaı, jalań qylyshpen júzdegen jaý sarbazdarynyń shebine qarsy shapqan batyrdy osydan soń búkil Buhara jurty «Jalańtós» dep atap ketti. Sóıtip onyń Jalańtós bahadúr aty ǵana halyq jadynda saqtalǵan. Batýr qontaıshynyń elý myńdyq túmenin otyz myń qolmen talqandaǵan Jalańtóstiń bul tarıhı joryǵy Samarqan, Buhara, Tashkent, Túrkistan tóńiregin ǵana qorǵaǵan kúres emes, qazaq saharasyna da qorǵan bolǵan kúres edi.
2-júrgizýshi: Jas Jalańtóske qamqor bolǵan Imanqul 1611 jyly Buhar handyǵynyń taǵyna otyrady. Osy handyqtyń nyǵaıýyna Jalańtós qyzyl qanyn, qara terin tógip qyzmet etedi. Biraq taqqa mingen Imanqul halyqtyq maqsattan handyq mansuqqa kóbirek uryna bastaıdy. Túrkistanǵa shaýyp, qazaqtardy qyrǵynǵa ushyratady. Osydan soń Jalańtós Imanqulmen at quıryǵyn kesisip, tipti onyń ózine qaýip tóndiredi. Biraq bahadúrsiz Qoqannyń kúni kún bolmasyn bilgen Imanqul Jalańtóstiń aldynan ótip, keshirim surap, táýelsiz Samarqan aımaǵyn quryp, oǵan Jalańtósti ámir etip taǵaıyndaıdy, áskerı bas qolbasshylyqty da ózine beredi.
Qazaly aýdany, Bekarystan bı aýyly,
Ú. Túktibaev atyndaǵy №24 orta mekteptiń
qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Ysqaqova Shámshinur Abdýlhaıqyzy
Taqyryby: Jolbarys júrekti Jalańtós bahadúr
Sabaqtyń maqsaty:
a) Ǵasyrlar boıy el táýelsizdigi jolynda kúresken babalardy ulyqtap, olarǵa arnap máńgilik eskertkish ornatý, tarıhı-mádenı muralarymyzdy qasterleý ekenin urpaqqa uǵyndyrý;
b) Jas urpaq boıynda táýelsizdiktiń el ómirinen alar orny, Qazaqstannyń ótkeni men búginine qysqasha sholý jasap, Otanǵa degen súıispenshiligin, patrıottyq sezimin, jaýapkershilik qasıetterin damytý;
Kórnekilikke arnalǵan sózder:
(Interaktıvti taqta arqyly ekrannan danalyq sózderdi kórsetý)
«Rýhanı álemi keń, rýhy bıik el-qaısar el. Ondaı eldi eshkim jeńe almaıdy. Rýhy synǵan, rýhanı júdegen eldi jeńý de jeńil»
Sh.Murtaza.
«Qazaqtyń búkil tarıhy-birigý, tutastaný tarıhy.
Qazaq tek birigý, birlesý jolynda kele jatqan halyq»
N.Nazarbaev.
Sabaqtyń jospary:
İ. Joryqtaǵy jolbarys ómiri.
2.Jolbarys júrekti Jalańtós.
3. Tasqa tamyr baılaǵan,
Kúnge týra qaraǵan.
4. Eskertkishter - eldigimniń belgisi.
5. Sabaqty qorytyndylaý.
Sabaqtyń barysy:
1-júrgizýshi: Jalańtós Seıitqululy 1576 jyly Syr jaǵasynda meken etken Kishi júzdiń Tórtqara atalyǵynan týǵan.
Onyń tegi Janarystan Alshyn, odan Álim, Baıuly, Jetirý. Álimniń alty ulynyń biri Qaramashaqtan Orazkeldi, Oraz, Qarash týady. Qarashtan Aqpan, Toqpan. Toqpannan - Toǵamys, Shoban, Seıitqul dúnıege kelgen. Seıitquldan el ishinde «Segiz Seıitqul» atanǵan segiz bala týady, sonyń biri - Jalańtós.
2-júrgizýshi: Samarqan taǵyna otyryp, otyz jyl boıy bılik júrgizgen, qasıetti Turan jerin syrtqy jaýǵa bermeı, arystansha arpalysyp, jolbaryssha julqysqan bahadúr esiminde qazaq eli táýelsizdiginiń shejiresi bar.
Taqta otyrǵannan atqa mingeni kóp apaıtós batyr el qoryǵan eren erlikteri arqyly úrim-butaǵynyń júregine jol tartqan tulǵa.
Bahadúr 1656 jyly dúnıeden ótken. Samarqannan 12 shaqyrym jerdegi Daǵbat dep atalatyn qystaqta jerlengen.
1-júrgizýshi: Syr boıynan Buharaǵa taman Buranty taýyna qonys aýdarǵan Jalańtóstiń ákesi Seıitqul Nurata óńirinde jasaq quryp, han saılanǵan. Balasy Jalańtósti bes jasyndy Nuratadaǵy meshitke oqýǵa bergen. Alǵyr da zerek bala kishkentaıynan batyrlar jyryn jatqa bilip, handar týraly jylnamalardy júreginen shyraq jaǵyp oqyǵan. Oǵan mollalar tań qalǵan, balanyń kózindegi otqa tike qaraı almaǵan. Sol kezdegi Jalańtóstiń nyspyny bizge jetken joq. Jalańtós - onyń jaýǵa taısalmaı qarsy shabatyn batyrlyǵyna berilgen teńeý, halyqtyń qoıǵan laqap aty.
2-júrgizýshi: On tórt jasynda Buhar hany Abdollanyń joǵary dárejeli qolbasshylar daıarlaıtyn áskerı mektepte oqyǵan. Osy bilim shańyraǵynda Shyńǵys hannyń qolbasylyq ónerinen dáris beretin Imanqul Jalańtóstiń ózgeshe qabiletin kórip, ony han ordasyndaǵy ártúrli keńesterge qatystyra bastaıdy. Buqaranyń áskerı mektebinde oqyp, onan ári Baǵdatqa bilim alýǵa jiberedi.
Osylaısha bilim tereńinen sýsyndaǵan bala, sonymen qatar soǵys ónerin de jetik meńgeredi.
1-júrgizýshi: Keıinirek ol jońǵar qontaıshysy Batýr jasaqtaryna qarsy kúrestiń birinde keýdesin qalqanmen jappaı, jalań qylyshpen júzdegen jaý sarbazdarynyń shebine qarsy shapqan batyrdy osydan soń búkil Buhara jurty «Jalańtós» dep atap ketti. Sóıtip onyń Jalańtós bahadúr aty ǵana halyq jadynda saqtalǵan. Batýr qontaıshynyń elý myńdyq túmenin otyz myń qolmen talqandaǵan Jalańtóstiń bul tarıhı joryǵy Samarqan, Buhara, Tashkent, Túrkistan tóńiregin ǵana qorǵaǵan kúres emes, qazaq saharasyna da qorǵan bolǵan kúres edi.
2-júrgizýshi: Jas Jalańtóske qamqor bolǵan Imanqul 1611 jyly Buhar handyǵynyń taǵyna otyrady. Osy handyqtyń nyǵaıýyna Jalańtós qyzyl qanyn, qara terin tógip qyzmet etedi. Biraq taqqa mingen Imanqul halyqtyq maqsattan handyq mansuqqa kóbirek uryna bastaıdy. Túrkistanǵa shaýyp, qazaqtardy qyrǵynǵa ushyratady. Osydan soń Jalańtós Imanqulmen at quıryǵyn kesisip, tipti onyń ózine qaýip tóndiredi. Biraq bahadúrsiz Qoqannyń kúni kún bolmasyn bilgen Imanqul Jalańtóstiń aldynan ótip, keshirim surap, táýelsiz Samarqan aımaǵyn quryp, oǵan Jalańtósti ámir etip taǵaıyndaıdy, áskerı bas qolbasshylyqty da ózine beredi.
You Might Also Like
