Júzden júırik (ıntellektýaldyq oıyn)
Júzden júırik
Intellektýaldyq oıyny
1 - kezeń
Bul... Kim? Qashan?
1.”Vólt baǵanasyn” – elektr togynyń kózin kim jáne qashan jasap shyǵardy?
Jaýaby: nemis fızıgi Alessandro Vólta, 1800 jyly.
2. Úsh fazaly asınhrondy qozǵaltqyshty kim jáne qashan oılap tapty?
Jaýaby: M. O. Dolıvo - Dobrovolskıı, 1889jyly.
3. Elektromagnıttik ındýksıa qubylysyn kim jáne qashan ashty?
Jaýaby: M. Faradeı, 1831jyly
4. Elektr shamyn kim jáne qashan jasap shyǵardy?
Jaýaby: A. N. Lodygın, 1870 jyly.
5. Transformatordy kim jáne qashan oılap shyǵardy?
Jaýaby: P. N. Iablochkov, 1876 jyly.
6. Iakory aınalatyn asınhrondy qozǵaltqyshty kim jáne qashan oılap tapty?
7. Alǵashqy fotoelementti kim jáne qashan jasap shyǵardy?
Jaýaby: A. G. Stoletov, 1888 jyly.
8. Elektr doǵasynyń qubylysyn ashyp, ony jaryqqa, elektrmen pisirýge jáne metaldardy eritýge paıdalaný múmkindigin aıtqan kim jáne qashan?
Jaýaby: Akademık V. V. Petrov, 1807 jyly.
9. Symsyz telegraf pen radıo qabyldaǵyshty kim jáne qashan jasap shyǵardy?
Jaýaby: A. S. Popov, 1895 jyly.
10. Elektr tizbegine arnalǵan eki zańdy kim jáne qashan taǵaıyndady?
Jaýaby: G. Kırhgof, 1847 jyly.
2 - kezeń «Kókpar»
1. Elektr qozǵaltqysh statory men rotory arasyndaǵy sańylaý qandaı rol atqarady?
(Elektromagnıttik quıyndy óris týý úshin)
2. Qozǵalmaıtyn zarádtar aınalasynda elektr órisi bolady. Al qozǵalystaǵy zarádtardyń aınalasynda qandaı óris týady?
(Elektromagnıttik óris)
3. 5A250M4 shartty belgilenýin oqyp ber.
(5 - serıaly AQ 250 - aınalý osiniń bıiktigi, M - ornatylatyn ólshemi boıynsha turqynyń uzyndyǵy ortasha, 4 – polúster sany)
4. Fazaly rotorly asınhrondy qozǵaltqyshty jelige ne sebepti júrgizý reostatymen qosady?
(Qosý togyn azaıtý úshin)
5. Alúmını men mys ótkizgishtiń túıisý núktesinde qandaı zıandy proses baıqalady?
(Galvanıkalyq bý)
6. Turaqty tok qozǵaltqyshynyń elektr energıasynyń biliktegi mehanıkalyq energıaǵa aınalýyn qaı dıagram kórsetedi?
(Energetıkalyq dıagram)
7. Elektr qozǵaltqyshtyń aınalý baǵytyn ózgertý degen ne jáne ony qalaı júzege asyrady?
(Ony reversırleý dep ataıdy, ol úshin kez kelgen úsh fazanyń oryndaryn aýystyryp qossa bolǵany)
8. Asınhrondy qozǵaltqyshtardyń rotorlaryn nege konstrýksıalyq bolattan emes, elektrotehnıkalyq
(Gısterezısten bolatyn quıyndy tok shyǵynyn azaıtý úshin ózara oqshaýlanǵan bólek - bólek elektrotehnıkalyq
9. Qandaı mashınalardy sınhrondy dep ataıdy?
(Statordyń magnıt órisi men rotordyń magnıt óristeriniń aınalý jıiligi birdeı mashınalar)
10. Transformator qandaı qyzmet atqarady?
(Qýatty ózgertpeı kerneýdi túrlendiredi, taratady)
3 - kezeń
Elektrotehnıkalyq jumbaqtar
1. Elektrge joq bótenim,
Ótkizgishti tesip ótemin.
(Indýksıalyq tok)
2. Basqarý men qorǵaýdy
Atqaramyn zerekshe.
Túrim de kóp ózimniń,
Ásirese “gerkon” erekshe
(Rele)
3. Bir ózi atqarady úsh qyzmetti,
Sen ózi bilesiń be bul keremetti?
(Avometr)
4. Jelden, sýdan toqtaýsyz,
Óndirdi tok, ol - daýsyz.
(Generator
5. Elektrdi ótkizemin,
Tokty alysqa jetkizemin.
(Ótkizgish)
6. EQK men kerneýdi
Qaı aspappen ólsheıdi?
Bilseń aıtshy, qatesiz
Tokty nemen ólsheıdi?
(Vóltmetr men ampermetr)
7. Álemge áp sát tarady,
Barlyq iske jarady.
(Elektr togy)
8. Saqtanǵandy saqtaıdy,
Saq júrgendi jaqtaıdy.
(Saqtandyrǵysh)
4 - kezeń
“Men tańdaǵan álem”
Elektr materıaltaný
Elektr mashınalary
Eńbek qorǵaý
Elektr jaryqtandyrý
Elektr tehnıka
Elektr jetegi
5 - kezeń «Shemalar, syzbalar»
6 - kezeń «Mamannyń keńesi»
Jalǵyz aǵash qana turǵan ashyq alańǵa naızaǵaı tústi. Sol jerde metal arqanmen jetektegen kúshigi jáne qolynda ashyq zontıgi bar adam kele jatyr edi. Adam ózin de, kúshigin de naızaǵaıdan aman alyp qalýy úshin qandaı keńes berer edińiz?
Eger naızaǵaı tússe aǵashtyń astyna turýǵa bolmaıdy. Jerge jatýǵa da bolmaıdy, óıtkeni bas pen aıaq arasynda ólimge aparar potensıaldar aıyrmasy týady. Turý taǵy qaýipti, sondyqtan otyrý kerek, sebebi basyńyz jerge barynsha jaqyn bolady, biraq jermen janasý aýdany óte az: tizbek tuıyqtalmaıdy.
Al, ıtti kishileý bolsa tizeńizge alyńyz nemese bosatyp jiberińiz. Sebebi, naızaǵaı jer betimen taralyp, ıttiń aldyńǵy aıaǵynan kirip, artqy aıaǵynan shyǵady. It zardap shegedi. Siz ıtti ustap tursańyz metal arqan tizbekti uzartady, ıaǵnı kerneý kóbeıedi.
Eger, kıim men deneńiz jańbyrdan sý bolsa, razrád togynyń kóbi tek terińizdiń sý qabatymen ǵana ótip ketedi de, deneńizge ótpeıdi.
Sonymen, naızaǵaıdan qorǵaný úshin tizerlep otyryńyz, kúshikti aldyńyzǵa alyńyz, zontıkti laqtyryp tastańyz.
Qorytyndy
Intellektýaldyq oıyny
1 - kezeń
Bul... Kim? Qashan?
1.”Vólt baǵanasyn” – elektr togynyń kózin kim jáne qashan jasap shyǵardy?
Jaýaby: nemis fızıgi Alessandro Vólta, 1800 jyly.
2. Úsh fazaly asınhrondy qozǵaltqyshty kim jáne qashan oılap tapty?
Jaýaby: M. O. Dolıvo - Dobrovolskıı, 1889jyly.
3. Elektromagnıttik ındýksıa qubylysyn kim jáne qashan ashty?
Jaýaby: M. Faradeı, 1831jyly
4. Elektr shamyn kim jáne qashan jasap shyǵardy?
Jaýaby: A. N. Lodygın, 1870 jyly.
5. Transformatordy kim jáne qashan oılap shyǵardy?
Jaýaby: P. N. Iablochkov, 1876 jyly.
6. Iakory aınalatyn asınhrondy qozǵaltqyshty kim jáne qashan oılap tapty?
7. Alǵashqy fotoelementti kim jáne qashan jasap shyǵardy?
Jaýaby: A. G. Stoletov, 1888 jyly.
8. Elektr doǵasynyń qubylysyn ashyp, ony jaryqqa, elektrmen pisirýge jáne metaldardy eritýge paıdalaný múmkindigin aıtqan kim jáne qashan?
Jaýaby: Akademık V. V. Petrov, 1807 jyly.
9. Symsyz telegraf pen radıo qabyldaǵyshty kim jáne qashan jasap shyǵardy?
Jaýaby: A. S. Popov, 1895 jyly.
10. Elektr tizbegine arnalǵan eki zańdy kim jáne qashan taǵaıyndady?
Jaýaby: G. Kırhgof, 1847 jyly.
2 - kezeń «Kókpar»
1. Elektr qozǵaltqysh statory men rotory arasyndaǵy sańylaý qandaı rol atqarady?
(Elektromagnıttik quıyndy óris týý úshin)
2. Qozǵalmaıtyn zarádtar aınalasynda elektr órisi bolady. Al qozǵalystaǵy zarádtardyń aınalasynda qandaı óris týady?
(Elektromagnıttik óris)
3. 5A250M4 shartty belgilenýin oqyp ber.
(5 - serıaly AQ 250 - aınalý osiniń bıiktigi, M - ornatylatyn ólshemi boıynsha turqynyń uzyndyǵy ortasha, 4 – polúster sany)
4. Fazaly rotorly asınhrondy qozǵaltqyshty jelige ne sebepti júrgizý reostatymen qosady?
(Qosý togyn azaıtý úshin)
5. Alúmını men mys ótkizgishtiń túıisý núktesinde qandaı zıandy proses baıqalady?
(Galvanıkalyq bý)
6. Turaqty tok qozǵaltqyshynyń elektr energıasynyń biliktegi mehanıkalyq energıaǵa aınalýyn qaı dıagram kórsetedi?
(Energetıkalyq dıagram)
7. Elektr qozǵaltqyshtyń aınalý baǵytyn ózgertý degen ne jáne ony qalaı júzege asyrady?
(Ony reversırleý dep ataıdy, ol úshin kez kelgen úsh fazanyń oryndaryn aýystyryp qossa bolǵany)
8. Asınhrondy qozǵaltqyshtardyń rotorlaryn nege konstrýksıalyq bolattan emes, elektrotehnıkalyq
(Gısterezısten bolatyn quıyndy tok shyǵynyn azaıtý úshin ózara oqshaýlanǵan bólek - bólek elektrotehnıkalyq
9. Qandaı mashınalardy sınhrondy dep ataıdy?
(Statordyń magnıt órisi men rotordyń magnıt óristeriniń aınalý jıiligi birdeı mashınalar)
10. Transformator qandaı qyzmet atqarady?
(Qýatty ózgertpeı kerneýdi túrlendiredi, taratady)
3 - kezeń
Elektrotehnıkalyq jumbaqtar
1. Elektrge joq bótenim,
Ótkizgishti tesip ótemin.
(Indýksıalyq tok)
2. Basqarý men qorǵaýdy
Atqaramyn zerekshe.
Túrim de kóp ózimniń,
Ásirese “gerkon” erekshe
(Rele)
3. Bir ózi atqarady úsh qyzmetti,
Sen ózi bilesiń be bul keremetti?
(Avometr)
4. Jelden, sýdan toqtaýsyz,
Óndirdi tok, ol - daýsyz.
(Generator
5. Elektrdi ótkizemin,
Tokty alysqa jetkizemin.
(Ótkizgish)
6. EQK men kerneýdi
Qaı aspappen ólsheıdi?
Bilseń aıtshy, qatesiz
Tokty nemen ólsheıdi?
(Vóltmetr men ampermetr)
7. Álemge áp sát tarady,
Barlyq iske jarady.
(Elektr togy)
8. Saqtanǵandy saqtaıdy,
Saq júrgendi jaqtaıdy.
(Saqtandyrǵysh)
4 - kezeń
“Men tańdaǵan álem”
Elektr materıaltaný
Elektr mashınalary
Eńbek qorǵaý
Elektr jaryqtandyrý
Elektr tehnıka
Elektr jetegi
5 - kezeń «Shemalar, syzbalar»
6 - kezeń «Mamannyń keńesi»
Jalǵyz aǵash qana turǵan ashyq alańǵa naızaǵaı tústi. Sol jerde metal arqanmen jetektegen kúshigi jáne qolynda ashyq zontıgi bar adam kele jatyr edi. Adam ózin de, kúshigin de naızaǵaıdan aman alyp qalýy úshin qandaı keńes berer edińiz?
Eger naızaǵaı tússe aǵashtyń astyna turýǵa bolmaıdy. Jerge jatýǵa da bolmaıdy, óıtkeni bas pen aıaq arasynda ólimge aparar potensıaldar aıyrmasy týady. Turý taǵy qaýipti, sondyqtan otyrý kerek, sebebi basyńyz jerge barynsha jaqyn bolady, biraq jermen janasý aýdany óte az: tizbek tuıyqtalmaıdy.
Al, ıtti kishileý bolsa tizeńizge alyńyz nemese bosatyp jiberińiz. Sebebi, naızaǵaı jer betimen taralyp, ıttiń aldyńǵy aıaǵynan kirip, artqy aıaǵynan shyǵady. It zardap shegedi. Siz ıtti ustap tursańyz metal arqan tizbekti uzartady, ıaǵnı kerneý kóbeıedi.
Eger, kıim men deneńiz jańbyrdan sý bolsa, razrád togynyń kóbi tek terińizdiń sý qabatymen ǵana ótip ketedi de, deneńizge ótpeıdi.
Sonymen, naızaǵaıdan qorǵaný úshin tizerlep otyryńyz, kúshikti aldyńyzǵa alyńyz, zontıkti laqtyryp tastańyz.
Qorytyndy
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Synyptan tys jumystyń maqsaty: oqýshylardyń mamandyqqa súıispenshiligin arttyrý; eńbekke baýlý; jeke tulǵa damytý; adamgershilikke, otansúıgishtikke tárbıeleý; ujymdyq eńbekke úıretý.
