Keleshektiń mektebi osylaı bolady dep edi...
Keleshektiń mektebi osylaı bolady dep edi...
Ulyq ustazdar qazaqtyń keleshek mektebi mynandaı bolady dep edi...
Tárbıe hákimi M. Jumabaev:«Árbir el keleshegine negizdi balalaryn tárbıeleıtin, daıarlaıtyn mektebimen salmaq. Bir eldiń taǵdyry - mektebiniń qurylysyna baılanysqan nárse»- degen eken. Bul qaǵıdany osy zamanǵy álem memleketteri tolyq moıyndaǵan. Kázir eń sapaly bilim men tárbıe beretin mektepter qandaı bolý kerektigin anyqtap, baǵyt - baǵdarlyq (konsepsıa) nusqaýlardy daıyndaýǵa báıge jarıalap báseke tigip, synaqtan ótkizip qulshynyp jatyr.
Keıbiri ozyq dep tanylǵan el mektepteriniń úlgisin óz eline ákelip, tájirıbe jasap, ózine ońtaıly nusqasyn taýyp alý úshin áreket jasaýla. Bireri aıtýly, tanymal, ozat mektepterge jas urpaǵyn arnaıy aparyp oqytyp, bilim alyp, óner uǵyp, tálimge baýlýǵa múmkindik jasaý úshin dán - dáýletin, aqsha - qarajatyn aıamaı jumsaýda. Jeke menshikke qarasty bolsa da kóptegen memlekette, shet tilinde oqytatyn mektepter sany tym az bolýyna qaramastan memlekettik qoldaýǵa ıe bolyp jumys jasaýda. Osy tórt órleý baǵytynyń alǵashqysyna aýyz toltyryp aıtarymyz joq bolǵanymen qalǵan úsheýine berer jaýabymyz bar sıaqty. Alaıda olardyń jaǵdaıy tym maqtananarlyq emes.
Mysaly orys tilinde oqytatyn Qazaqstan Respýblıkasynyń mektepteriniń sany ájeptáýir eken.(1500?) Pán oqýlyqtaryna tanyssańyz Qazaqstan Respýblıkasynyń qazaq tilinde oqytatyn mektepteriniń pánderin orys tiline aýdarylǵan nusqasy tárizdi. Tek osyny eskerseńiz ol mektepter shet tilinde oqytyn mektep emes. Shet tilinde oqytatyn mekteptiń basty mindetin myna mysalmen túsindireıin. Mysaly, orys tilinde oqytatan qazaqstan mektebi Reseıdiń eń ozyq, eń kúshti, eń jańa tehnıka jáne tehnologıamen jabdyqtalǵan, daryndy da sheber kadrlarmen jasaqtalǵan, mektebiniń baǵdarlamasyn, oqýlyǵyn paıdalanyp, bolatyn bolsa ustazdaryn keltirip, oqytý kerek.
Al, aǵylshyn tilinde oqytatyn Qazaqstan mektebi aǵylshyn tilinde oqytyp tárbıelep jatqan álemdegi eń ozyq, eń ataqty, mektep baǵdarlamasymen, tehnıkalyq qural - jabdyǵymen, oqýlyǵymen, oqytýshysymen jumystaıtyn dárejede bolý kerek. Anyǵyn aıtqanda, shet tilinde oqytatyn mektep sol eldiń ozyq oqytý tehnologıasyn, metodıkasyn, pedogogıkasy men psıhologıasyn kóshirip kelý degen sóz. Bul shet el oqý - bilim berý tájirıbesin oqyp úırený ǵana emes, onyń jetistigin óz elimizde synap anyqtaý bolady.
Mundaı mektepterdi qurý, ornatý, jumystatý ońaı sharýa emes. Alaıda, qoldan kelmes, iske aspaıtyn, qıalı arman da emes. Álemde osyndaı mektepter barshylyq. Eń qýanyshty jeri, kázirgi kezde ondaı mektepteri bar eldiń qaısysynda da onyń jan - jaqty paıdaly, nátıjeli ekendigi anyqtalýda. Bizdiń elde shet el metodıkasyn, oqýlyǵyn paıdalanyp oqytý balalardyń patrıottyq sezimin joıady degen «pedagogıkasyz - ultshyl» kózqaras bar eken. Bul árıne ǵylymı negizsiz uǵym. Jalpy qazaq aqylmandary men ustazdary mektep dep neni túsingen edi?
Kıiztýyrdyqtylardyń baýlý júıesinde, otbasy - adamzat urpaǵy úshin esh nársemen salystyrýǵa jatpaıtyn altyn dińgek, qasıetti ómirlik mektep. Ulyq ustazdar oıynsha;
«Mektep dep balanyń (eresekterdiń) aqyl - parasaty men oı - órisin jetildiretin tálim - tárbıe alatyn ordany, oshaqty, ujymdy ataǵan.» Máselen ómirlik mektepke otbasy, oshaq qasy, toı mereke, oıyn saýyq alańy, medrese - mektep, eńbek meıramy, aqyndar aıtysy jarys doda alańdary bár - bári jatady.
Qazaqta mundaı mektepter kóp bolǵan, kázir de jumystap jatqandary barshylyq: Aqsaqaldar mektebi, Qarashańyraq mektebi, ájeler mektebi, ana mektebi, jeńge jezde mektebi, t. b. Barlyǵyna qoıylatyn talap mynaý: balalardyń, jastardyń, eresekterdiń aqyl - parasaty men oı - órisin jetildirýge, olarǵa dene jáne patrıottyq, sondaı - aq, jalpy tálim - tárbıe berýge asqyn múmkindik jasalǵan, qaıyrymdylyq pen meıirimdilikke malshynǵan, jaǵdaıly jaı - kúıdiń tolyq bolýy. Ol - májbúrlep bilim berip, tárbıeleıtin oryn emes. Jáı - kúıi, múmkindigi – shákirttiń óz betimen izdenip bilim alyp, tárbıelenýine jaǵdaıy tolyq bolýy tıis. Ondaı «mektepterde» keıde ustaz da bolmaıdy. (Shákirtter bir - birine ustaz) Ybyraı atamyz: «bala tárbıesi onyń tabıǵı ortasy men halqynyń salt - dástúri rýhynda taǵlym bolsa, onyń sana - seziminiń damyp, jetilýi de ulty men halqyna qyzmet etetin kókiregi oıaý, tulǵa bolyp ósedi» dep, sonaý zamanda aıtyp kórsetip, eskertip túıindegen eken.
Qobdabaı Qabdyrazaquly (ǵalym - jazýshy) 22. 06. 2019
Keleshektiń mektebi osylaı bolady dep edi... júkteý
Ulyq ustazdar qazaqtyń keleshek mektebi mynandaı bolady dep edi...
Tárbıe hákimi M. Jumabaev:«Árbir el keleshegine negizdi balalaryn tárbıeleıtin, daıarlaıtyn mektebimen salmaq. Bir eldiń taǵdyry - mektebiniń qurylysyna baılanysqan nárse»- degen eken. Bul qaǵıdany osy zamanǵy álem memleketteri tolyq moıyndaǵan. Kázir eń sapaly bilim men tárbıe beretin mektepter qandaı bolý kerektigin anyqtap, baǵyt - baǵdarlyq (konsepsıa) nusqaýlardy daıyndaýǵa báıge jarıalap báseke tigip, synaqtan ótkizip qulshynyp jatyr.
Keıbiri ozyq dep tanylǵan el mektepteriniń úlgisin óz eline ákelip, tájirıbe jasap, ózine ońtaıly nusqasyn taýyp alý úshin áreket jasaýla. Bireri aıtýly, tanymal, ozat mektepterge jas urpaǵyn arnaıy aparyp oqytyp, bilim alyp, óner uǵyp, tálimge baýlýǵa múmkindik jasaý úshin dán - dáýletin, aqsha - qarajatyn aıamaı jumsaýda. Jeke menshikke qarasty bolsa da kóptegen memlekette, shet tilinde oqytatyn mektepter sany tym az bolýyna qaramastan memlekettik qoldaýǵa ıe bolyp jumys jasaýda. Osy tórt órleý baǵytynyń alǵashqysyna aýyz toltyryp aıtarymyz joq bolǵanymen qalǵan úsheýine berer jaýabymyz bar sıaqty. Alaıda olardyń jaǵdaıy tym maqtananarlyq emes.
Mysaly orys tilinde oqytatyn Qazaqstan Respýblıkasynyń mektepteriniń sany ájeptáýir eken.(1500?) Pán oqýlyqtaryna tanyssańyz Qazaqstan Respýblıkasynyń qazaq tilinde oqytatyn mektepteriniń pánderin orys tiline aýdarylǵan nusqasy tárizdi. Tek osyny eskerseńiz ol mektepter shet tilinde oqytyn mektep emes. Shet tilinde oqytatyn mekteptiń basty mindetin myna mysalmen túsindireıin. Mysaly, orys tilinde oqytatan qazaqstan mektebi Reseıdiń eń ozyq, eń kúshti, eń jańa tehnıka jáne tehnologıamen jabdyqtalǵan, daryndy da sheber kadrlarmen jasaqtalǵan, mektebiniń baǵdarlamasyn, oqýlyǵyn paıdalanyp, bolatyn bolsa ustazdaryn keltirip, oqytý kerek.
Al, aǵylshyn tilinde oqytatyn Qazaqstan mektebi aǵylshyn tilinde oqytyp tárbıelep jatqan álemdegi eń ozyq, eń ataqty, mektep baǵdarlamasymen, tehnıkalyq qural - jabdyǵymen, oqýlyǵymen, oqytýshysymen jumystaıtyn dárejede bolý kerek. Anyǵyn aıtqanda, shet tilinde oqytatyn mektep sol eldiń ozyq oqytý tehnologıasyn, metodıkasyn, pedogogıkasy men psıhologıasyn kóshirip kelý degen sóz. Bul shet el oqý - bilim berý tájirıbesin oqyp úırený ǵana emes, onyń jetistigin óz elimizde synap anyqtaý bolady.
Mundaı mektepterdi qurý, ornatý, jumystatý ońaı sharýa emes. Alaıda, qoldan kelmes, iske aspaıtyn, qıalı arman da emes. Álemde osyndaı mektepter barshylyq. Eń qýanyshty jeri, kázirgi kezde ondaı mektepteri bar eldiń qaısysynda da onyń jan - jaqty paıdaly, nátıjeli ekendigi anyqtalýda. Bizdiń elde shet el metodıkasyn, oqýlyǵyn paıdalanyp oqytý balalardyń patrıottyq sezimin joıady degen «pedagogıkasyz - ultshyl» kózqaras bar eken. Bul árıne ǵylymı negizsiz uǵym. Jalpy qazaq aqylmandary men ustazdary mektep dep neni túsingen edi?
Kıiztýyrdyqtylardyń baýlý júıesinde, otbasy - adamzat urpaǵy úshin esh nársemen salystyrýǵa jatpaıtyn altyn dińgek, qasıetti ómirlik mektep. Ulyq ustazdar oıynsha;
«Mektep dep balanyń (eresekterdiń) aqyl - parasaty men oı - órisin jetildiretin tálim - tárbıe alatyn ordany, oshaqty, ujymdy ataǵan.» Máselen ómirlik mektepke otbasy, oshaq qasy, toı mereke, oıyn saýyq alańy, medrese - mektep, eńbek meıramy, aqyndar aıtysy jarys doda alańdary bár - bári jatady.
Qazaqta mundaı mektepter kóp bolǵan, kázir de jumystap jatqandary barshylyq: Aqsaqaldar mektebi, Qarashańyraq mektebi, ájeler mektebi, ana mektebi, jeńge jezde mektebi, t. b. Barlyǵyna qoıylatyn talap mynaý: balalardyń, jastardyń, eresekterdiń aqyl - parasaty men oı - órisin jetildirýge, olarǵa dene jáne patrıottyq, sondaı - aq, jalpy tálim - tárbıe berýge asqyn múmkindik jasalǵan, qaıyrymdylyq pen meıirimdilikke malshynǵan, jaǵdaıly jaı - kúıdiń tolyq bolýy. Ol - májbúrlep bilim berip, tárbıeleıtin oryn emes. Jáı - kúıi, múmkindigi – shákirttiń óz betimen izdenip bilim alyp, tárbıelenýine jaǵdaıy tolyq bolýy tıis. Ondaı «mektepterde» keıde ustaz da bolmaıdy. (Shákirtter bir - birine ustaz) Ybyraı atamyz: «bala tárbıesi onyń tabıǵı ortasy men halqynyń salt - dástúri rýhynda taǵlym bolsa, onyń sana - seziminiń damyp, jetilýi de ulty men halqyna qyzmet etetin kókiregi oıaý, tulǵa bolyp ósedi» dep, sonaý zamanda aıtyp kórsetip, eskertip túıindegen eken.
Qobdabaı Qabdyrazaquly (ǵalym - jazýshy) 22. 06. 2019
Keleshektiń mektebi osylaı bolady dep edi... júkteý
You Might Also Like
