Kemel keleshek kilti - bilimde
KEMEL KELESHEK KİLTİ - BİLİMDE
Tárbıeli urpaq – el bolashaǵy
Elimizdiń bolashaǵy – erteńgi tártipti de tárbıeli urpaq ekeni daýsyz. Sol tártipti, tárbıeli urpaq ósirý - barshaǵa ortaq, ári mindet. El erteńi - jastar dep te aıtylyp jatady. Ókinishke oraı qoǵamda júgensiz ketken ul - qyzdarymyzda joq emes. Asaýyn aýyzdyqtap, tentegin jónge salar – ulttyq tárbıe.
«Tárbıesi jamanǵa jaqsy ustazdan paıda joq», «Jasynda ádep úırenbegen kisiden ósken soń qaıran joq» degen S. Sarıınnyń sózi óte oryndy aıtylǵan. Bala tárbıesin erteden bastaǵan jón. Balany tártipke, adamgershilikke, úlkendi syılaýǵa t. b úıretýge ata - ananyń mindetteri zor. Jaqsy qylyqqa, adaldyqqa tárbıeleýde ata - ananyń yqpaly balaǵa úlken áserin tıgizedi. Sondyqtan, qurmetti ata - analar, balalaryńyzdyń boıynan jat qylyq kórseńizder, muǵalimderdi, joldastaryn, qoǵamdy kinálaýdan góri, «men balamdy tárbıeleýde qaı jerinen aǵattyq ketti, balamnyń boıyna jaqsy ádet sińirýde, jaqsy tárbıe berýde qaı jerden jańyldym» degen oı túıseńizder eken. Tárbıe ot basynan bastalary sózsiz. Kúndelikti «beti qolyńdy jý, tisińdi tazala, jaqsy júr, ótirik aıtpa t. b» degen sıaqty sózder aıtýǵa jeńil bolǵanymen osy sózderdiń tárbıelik máni zor ekenin esten shyǵarmasaq. Osydan bala tazalyqqa, shynshyldyqqa úıretedi.
Qatal tártip bar jerde tárbıe bar,
Qatty tártip kórse bala kúninde.
Ónerimen qýantady túbinde
«Qatal usta bop júrmesin sandalyp,
Tártip bolsa, óser bala somdalyp» - dep J. Balasaǵun aıtqandaı, balany qatal tártippen tárbıeleýdiń paıdasy zor.
Adam balasynyń shyr etip ómirge kelgende kóreri ata - ana, al ata - ana ómiriniń jalǵasy – bala. Ómiriniń jalǵasy balasynyń keremet ǵalym bolmasa da, tárbıeli, úlgili, aqyldy, kishipeıil, baýyrmashyl, qaıyrymdy, meıirimdi, qanaǵatshyl bolyp ósýin kim qadaǵalaıdy?! Solaı ósýine endeshe ortaqtasyp yqpal jasaıyq. «Tárbıe basy – tal besik», «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń, «Tárbıe ata - ana táliminen», «Qyzǵa qyryq úıden tyıý» degen sıaqty, arǵy ata - babalarymyz ósıet etip qaldyrǵan dana sózderi tekke aıtylmasa kerek.
Bala tárbıesine ata - anasynyń bir - birine degen qatynasy, qalaı sóılesetindigi, týǵan - týys, kórshi - kólemdermen qalaı aralasatyndyǵy, kishige qalaı izet kórsetetindigi, tipti usaq - túıek bolsa da qalaı tamaqtanatyny, dastarhan basyndaǵy ádeptiligi, qalaı kıinetindigine deıin áser etedi, ári óte mańyzdy.
Balany únemi uryp soǵyp qatelesken jerinde qatań jazalap tárbıeleýdiń qajeti joq. Aqylmen mysal keltire otyryp túsindire bilý kerek. Balalardy adamgershilikke, qarapaıymdylyqqa, jaqsy ádepke, ádemilikke uqyptylyqqa, jaýapkershilikke tárbıeleýge bolady. «Sóz júıesin tapsa – yrys», «Jaqsy sóz – jan azyǵy», - dep atamyz qazaq sózdiń qadir - qasıetin dáriptep ketken eken.
Bala degenimiz – bolashaq. Balalarymyzdy qalaı tárbıelesek, bolashaǵymyz solaı bolmaq. «Jas urpaq – keleshektiń qojasy» dep V. G. Belınskıı aıtqandaı bolashaǵymyz ben keleshegimizdiń qojasy balalarymyzdy bilimdi de mádenıetti, tárbıeli de ádepti, kishipeıil de qarapaıym etip tárbıeleý óz qolymyzda.
Otbasy - adam turmysyn uıymdastyrýdyń qaınar kózi. Al, bala ómiriniń qaınar kózi – ata – ana. Kez – kelgen ata – ana óz balasynyń bolashaǵy jarqyn bolǵanyn qalaıdy jáne de sol úshin qolynan kelgenin aıanyp qalmaıdy.
Bala – bizdiń bolashaǵymyz. Bala tárbıesindegi ustaz ben ata – ananyń atqaratyn mindeti óte aýyr. Eń birinshi kezekte ata – ana, ıaǵnı balanyń ishteı durys tárbıelenýi – tárbıeniń alǵashqy qadamy dep sanaımyn. Bala ana qursaǵynda ananyń jyly lebizin, meıirimdiligin sezinýi kerek. Sol sábı ata – ana
qushaǵynda besikte tárbıelene kele, ómir tabaldyryǵyn basa bastaıdy. Sodan soń balabaqshada tárbıelenip, odan keıin «Mektep» atty úlken bilim kemesine minip, bilim nárimen sýsyndanady.
Bul oraıda árip tanytyp, bilim berip, durys jol meńzep, úlken qadamǵa bastaý bolatyn úly tulǵa – ustaz. Ustaz esimi árqashanda qadirli qasıetti uǵym. Ustaz – ekinshi anasy. Kez – kelgen mamandyq ıegerleri ustaz aldynan bilip alyp, bilim men tárbıe atty egiz uǵymdy ıgerip, ómirden óz oryndaryn tabady.
Qazirgi tańda ustaz ben ata – anaǵa júkteletin mindet óte aýyr, sebebi durys tárbıe kórmegen bala bolashaqta qoǵamǵa óz zıanyn tıgizedi, al durys tárbıelengen bala, ıaǵnı adamgershiligi mol, meıirimdi,
bilikti de bilimdi tulǵa qoǵam úshin óte mańyzdy. Tárbıe men bilim egiz uǵym, osy egiz uǵymdy bala boıyna sińirip, tárbıeleıtin ata – ana men ustaz.
Alǵa qoıar maqsatymyz – sapaly bilim men sanaly tárbıe bere otyryp, órkenıetti, adamgershiligi mol, ózge eldermen teń dárejede básekelese alatyn, bıik, óreli, tereń bilimdi urpaq tárbıeleý. Olaı bolsa bizdiń maqsatymyz ben mindetimiz aıqyn. Sondyqtan «jumyla kótergen júk jeńil» - demekshi ata – ana men ustazdar birigip, elimizdiń bolashaǵy úshin jumys jasaıyq. Balanyń tárbıesi – bolashaqtyń tárbıesi. Eldiń erteńgi irgetasyn qalaıtyndarda búgingi balalar.
«Adamǵa eń birinshi bilim emes, tárbıe berilý kerek, tárbıesiz berilgen bilim adamzattyń qas jaýy, ol keleshekte onyń barlyq ómirine apat ákeledi» - deıdi Ál Farabı. Jas urpaqqa tárbıe berýdi qoǵam bolyp, ustazdar qaýymy bolyp, eń bastysy ata - analar bolyp qolǵa alsaq, bolashaǵymyzdyń jarqyn bolary sózsiz.
Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany,
Sarybulaq aýyly, №78 orta mektep
Pshanova Gúlnur Abýbakırqyzy
Kemel keleshek kilti - bilimde. júkteý
Tárbıeli urpaq – el bolashaǵy
Elimizdiń bolashaǵy – erteńgi tártipti de tárbıeli urpaq ekeni daýsyz. Sol tártipti, tárbıeli urpaq ósirý - barshaǵa ortaq, ári mindet. El erteńi - jastar dep te aıtylyp jatady. Ókinishke oraı qoǵamda júgensiz ketken ul - qyzdarymyzda joq emes. Asaýyn aýyzdyqtap, tentegin jónge salar – ulttyq tárbıe.
«Tárbıesi jamanǵa jaqsy ustazdan paıda joq», «Jasynda ádep úırenbegen kisiden ósken soń qaıran joq» degen S. Sarıınnyń sózi óte oryndy aıtylǵan. Bala tárbıesin erteden bastaǵan jón. Balany tártipke, adamgershilikke, úlkendi syılaýǵa t. b úıretýge ata - ananyń mindetteri zor. Jaqsy qylyqqa, adaldyqqa tárbıeleýde ata - ananyń yqpaly balaǵa úlken áserin tıgizedi. Sondyqtan, qurmetti ata - analar, balalaryńyzdyń boıynan jat qylyq kórseńizder, muǵalimderdi, joldastaryn, qoǵamdy kinálaýdan góri, «men balamdy tárbıeleýde qaı jerinen aǵattyq ketti, balamnyń boıyna jaqsy ádet sińirýde, jaqsy tárbıe berýde qaı jerden jańyldym» degen oı túıseńizder eken. Tárbıe ot basynan bastalary sózsiz. Kúndelikti «beti qolyńdy jý, tisińdi tazala, jaqsy júr, ótirik aıtpa t. b» degen sıaqty sózder aıtýǵa jeńil bolǵanymen osy sózderdiń tárbıelik máni zor ekenin esten shyǵarmasaq. Osydan bala tazalyqqa, shynshyldyqqa úıretedi.
Qatal tártip bar jerde tárbıe bar,
Qatty tártip kórse bala kúninde.
Ónerimen qýantady túbinde
«Qatal usta bop júrmesin sandalyp,
Tártip bolsa, óser bala somdalyp» - dep J. Balasaǵun aıtqandaı, balany qatal tártippen tárbıeleýdiń paıdasy zor.
Adam balasynyń shyr etip ómirge kelgende kóreri ata - ana, al ata - ana ómiriniń jalǵasy – bala. Ómiriniń jalǵasy balasynyń keremet ǵalym bolmasa da, tárbıeli, úlgili, aqyldy, kishipeıil, baýyrmashyl, qaıyrymdy, meıirimdi, qanaǵatshyl bolyp ósýin kim qadaǵalaıdy?! Solaı ósýine endeshe ortaqtasyp yqpal jasaıyq. «Tárbıe basy – tal besik», «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń, «Tárbıe ata - ana táliminen», «Qyzǵa qyryq úıden tyıý» degen sıaqty, arǵy ata - babalarymyz ósıet etip qaldyrǵan dana sózderi tekke aıtylmasa kerek.
Bala tárbıesine ata - anasynyń bir - birine degen qatynasy, qalaı sóılesetindigi, týǵan - týys, kórshi - kólemdermen qalaı aralasatyndyǵy, kishige qalaı izet kórsetetindigi, tipti usaq - túıek bolsa da qalaı tamaqtanatyny, dastarhan basyndaǵy ádeptiligi, qalaı kıinetindigine deıin áser etedi, ári óte mańyzdy.
Balany únemi uryp soǵyp qatelesken jerinde qatań jazalap tárbıeleýdiń qajeti joq. Aqylmen mysal keltire otyryp túsindire bilý kerek. Balalardy adamgershilikke, qarapaıymdylyqqa, jaqsy ádepke, ádemilikke uqyptylyqqa, jaýapkershilikke tárbıeleýge bolady. «Sóz júıesin tapsa – yrys», «Jaqsy sóz – jan azyǵy», - dep atamyz qazaq sózdiń qadir - qasıetin dáriptep ketken eken.
Bala degenimiz – bolashaq. Balalarymyzdy qalaı tárbıelesek, bolashaǵymyz solaı bolmaq. «Jas urpaq – keleshektiń qojasy» dep V. G. Belınskıı aıtqandaı bolashaǵymyz ben keleshegimizdiń qojasy balalarymyzdy bilimdi de mádenıetti, tárbıeli de ádepti, kishipeıil de qarapaıym etip tárbıeleý óz qolymyzda.
Otbasy - adam turmysyn uıymdastyrýdyń qaınar kózi. Al, bala ómiriniń qaınar kózi – ata – ana. Kez – kelgen ata – ana óz balasynyń bolashaǵy jarqyn bolǵanyn qalaıdy jáne de sol úshin qolynan kelgenin aıanyp qalmaıdy.
Bala – bizdiń bolashaǵymyz. Bala tárbıesindegi ustaz ben ata – ananyń atqaratyn mindeti óte aýyr. Eń birinshi kezekte ata – ana, ıaǵnı balanyń ishteı durys tárbıelenýi – tárbıeniń alǵashqy qadamy dep sanaımyn. Bala ana qursaǵynda ananyń jyly lebizin, meıirimdiligin sezinýi kerek. Sol sábı ata – ana
qushaǵynda besikte tárbıelene kele, ómir tabaldyryǵyn basa bastaıdy. Sodan soń balabaqshada tárbıelenip, odan keıin «Mektep» atty úlken bilim kemesine minip, bilim nárimen sýsyndanady.
Bul oraıda árip tanytyp, bilim berip, durys jol meńzep, úlken qadamǵa bastaý bolatyn úly tulǵa – ustaz. Ustaz esimi árqashanda qadirli qasıetti uǵym. Ustaz – ekinshi anasy. Kez – kelgen mamandyq ıegerleri ustaz aldynan bilip alyp, bilim men tárbıe atty egiz uǵymdy ıgerip, ómirden óz oryndaryn tabady.
Qazirgi tańda ustaz ben ata – anaǵa júkteletin mindet óte aýyr, sebebi durys tárbıe kórmegen bala bolashaqta qoǵamǵa óz zıanyn tıgizedi, al durys tárbıelengen bala, ıaǵnı adamgershiligi mol, meıirimdi,
bilikti de bilimdi tulǵa qoǵam úshin óte mańyzdy. Tárbıe men bilim egiz uǵym, osy egiz uǵymdy bala boıyna sińirip, tárbıeleıtin ata – ana men ustaz.
Alǵa qoıar maqsatymyz – sapaly bilim men sanaly tárbıe bere otyryp, órkenıetti, adamgershiligi mol, ózge eldermen teń dárejede básekelese alatyn, bıik, óreli, tereń bilimdi urpaq tárbıeleý. Olaı bolsa bizdiń maqsatymyz ben mindetimiz aıqyn. Sondyqtan «jumyla kótergen júk jeńil» - demekshi ata – ana men ustazdar birigip, elimizdiń bolashaǵy úshin jumys jasaıyq. Balanyń tárbıesi – bolashaqtyń tárbıesi. Eldiń erteńgi irgetasyn qalaıtyndarda búgingi balalar.
«Adamǵa eń birinshi bilim emes, tárbıe berilý kerek, tárbıesiz berilgen bilim adamzattyń qas jaýy, ol keleshekte onyń barlyq ómirine apat ákeledi» - deıdi Ál Farabı. Jas urpaqqa tárbıe berýdi qoǵam bolyp, ustazdar qaýymy bolyp, eń bastysy ata - analar bolyp qolǵa alsaq, bolashaǵymyzdyń jarqyn bolary sózsiz.
Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany,
Sarybulaq aýyly, №78 orta mektep
Pshanova Gúlnur Abýbakırqyzy
Kemel keleshek kilti - bilimde. júkteý
You Might Also Like
-
Taqyryby: Ata - analarǵa arnalǵan «Synaq» iskerlik oıyny
