InfoHub Logo

XX ǵasyrdyń orta sheninen bastap, kúni búginge deıin elimizdiń mádenıeti men turmys salasyn kóterýge ózindik úlesin qosyp kele jatqan, qazaq baspasóz tarıhynda alar orny erekshe basylymdardyń biri Mádenıet jáne turmys jýrnaly (qazirgi ataýy “Parasat” jýrnaly).

Qoǵamdyq saıası jáne ádebıet jýrnalynyń tarıhy 1958 jyldyń shilde aıynan bastaý alady. Basylymnyń alǵashqy sany tyń ıgerý naýqany júrgizilgen jyldary, halyqtyń turmys-tirshiligi alǵa ilgerile shyqqan máselelerdiń biri bolǵan tusta jaryq kórgen.

“Mádenıet jáne turmys jýrnalynyń jaryqqa shyǵýy mádenı, kórkem óner, ádebıet maıdanyndaǵy, turmystaǵy eleýli jarqyn ónegeli jaılardy keńinen kórsetip, buqaramen bólisip otyrady. Árıne, mádenıet pen turmysta kezdesetin kemshilikti, kóleńkeli jaılardy eleýsiz qaldyrmaı, alǵa basýǵa kedergi bolatyn kórinisterge ótkir qalamynyń kúshimen qarsy shyǵyp, halyqqa demeý bolýy kerek, "- dep aǵa gazetter oqyrman ómirine endi ǵana aıaq basyp kele jatqan jýrnaldyń basylym retinde kóterer júgi aýyr ekendigin, osy artylǵan halyq aldyndaǵy úlken jaýapkeshilikti abyroımen aqtaýyna senim bildirip, óz jyly lebizderin, aǵalyq aqyldaryn jaýdyrdy. Jýrnaldyń alǵashqy redaktory M. Dinishev boldy.

Jýrnal “Mádenıet jáne turmys” degen ataýmen shyǵyp turǵan tustaǵy materıaldary jalpy mádenıet, óner jáne ádebıet salasyn halyqtyń turmys-tirshiligine qatysty keńester, saýaldar men tyń aqparattardy qamtyǵan. Al jýrnaldyń qazirgi shyǵyp jatqan nómirlerinde qandaı materıaldar, aıdarlar jarıadanady degen suraqqa birneshe sanyn taldaý arqyly jaýap berip kórelik.

“Parasat” jýrnalynyń 2008 jyly jeltoqsanda jaryq kórgen nómiriniń aıdarlary san túrli. Sonyń ishinde men qyzyǵyp oqyǵan aıdarlardyń biri -“Jaratylys” aıdary , sebebi bul aıdarda tabıǵat jaratylysyn adam kózimen, ne bolmasa sol jaratylystyń ózin ózi kórkemdep sıpattap berýimen jazylǵandaı. Qarapaıym ár ult ókilderi men sheteldegi óz azamattarymyzdyń, oqyrmandarymyzdyń usynystaryn, jyly lebizderin, saýaldaryn qamtıtyn aıdarlar da kezdesedi. Jýrnal kólemdi, sany jaǵynan da mol. Alǵashqy betterinde basylymnyń ishindegi materıaldardyń taqyryby ári qaı bette ornalasqandyǵy jazylǵan.

2010 jyly qazan aıynda jarıalanǵan 10-nómirinde, jańa aıdarlar jańartylǵanyn baıqadym. Jańa úlgidegi aıdarlardyń biri "MÁZİR" atty aıdary qosylǵan, aıdarda túrli taǵamdardyń jasalý joldary kórsetilgen. Aıta ketetin jaıt, aldyńǵy nómirine qaraǵanda jarıalanǵan materıaldar kólemdi, sany jaǵynan da mol eken.

2011 jyly shildede jaryq kórgen 7 nómiri aldyńǵy nómerlerge qaraǵanda kólemi azdaý bolyp keledi. Turaqty aıdarlarmen qosa jańa "Jas qalam* jáne" Jańa dáriler" atty eki aıdardyń materıaldary baýrap aldy." Jas qalam" aıdary bizdi boıynda aqyndyq, jazýshylyq daryny bar jas oqyrmandardyń týyndylarymen tanystyrdy.

Ózime unamdy jáne qyzyqty bolǵan" Óner áleminde" aıdary, bul bette dúnıejúzi elderindegi óner salasynda bolyp jatqan tyń derektermen bólisedi, al, "dárigerlik keńes" aıdary asa paıdaly qospalar, vıtamınder, bilýge tıis dári- dármekterdiń quramy, jalpylama medısına salasy boıynsha halyqqa qajet málimettermen tanystyrady.

“Parasat” jýrnalynyń 2014 jylǵy tamyz aıynynyń 8- nómirindegi jarıalanǵan materıaldar kólemdi túrde basylǵan, ásirese, osy nómirinde "Poezıa" , "Proza" aıdarlaryndaǵy materıaldarǵa asa den qoıǵandyǵy baıqalady. Burynǵy aıdarlarynan eki úsh aıdar ǵana kezikti, qalǵan materıaldar jańa aıdarlarmen jaryqqa shyqqan. Olar “Tarıh”, “Densaýlyq”, “Sóz syry”, “Qazaq týraly oı” jáne “Jegi”. Aıta ketetin jaıt, bul nómirde jýrnal erekshe stılde bezendirilgen jáne sýretter óte kóp kezdesedi.

“Parasat” jýrnalynyń 2015, 2016, 2017 jyldary jaryq kórgen nómirlerinde aldyńyǵy jylǵy nómir syndy basylǵan, bezendirilýi erekshe, sýretter kóp kezdesedi, aıdarlary saqtalǵan jáne jýrnal sońynda ázil-syqaq áńgimeler jaryq kórip turǵan. Jańa aıdarlarǵa “Bilgenge marjan”, “Qazaq tarıhy”, “Dástúr”, “Qıssa”, “Aýdarma” atty jańa aıdarlarmen tolyqtyrylǵan. Materıaldary sapaly ári tanymdy derekterge toly.

2015-2017 jyldar aralyǵynda jýrnaldyń redaktory Cerik Ábikenuly bolǵan ýaqytta jýrnalda ádebıet salasyna kóp kóńil bólingeni baıqalady. Iaǵnı túrli prozalar, poezıalar, aýdarmalar, qıssa dastandar, áńgimeler kóptep jarıalanyp turǵan ári jýrnaldyń bas beti redaktordyń materıalymen bastalǵan.

“Parasat” jýrnalynyń 2019 jyly aqpan aıyndaǵy nómiri jańa redaktordyń basshylyǵymen shyqqandyqtan, ishindegi aıdarlary ózgergen. “Teatr”,  “Akter – azamattyq kelbet”, “Ónerdiń az adamy” syndy jańa aıdarlarmen tolyqtyryldy. Osy aıdarlardan baıqaǵanymyzdaı bul jýrnaldyń osy nómiri óner salasyna, ásirese sonyń ishinde teatr ónerine basymdylyq beretinin ańǵarýǵa bolady.

Jýrnaldyń 2020 jylǵy shildedegi nómirinde jarıalanǵan materıaldardyń taqyryby aldyńǵy taqyryptardan ózgeshe boldy, ıaǵnı bul nómirde “Proza”, “Poezıa” syndy aıdarlarda shyǵyp turǵan kórkem ádebıet týyndylary bolǵan joq, esesine “Kókeıkesti”, “Bilim”, “Oqyrman oıy”, “Óttiń dúnıe” atty aıdarlarǵa saı materıaldar basylyp turdy.

“Parasat” jýrnalynyń qazirgi, 2021 jylǵy naýryz aıynda basylǵan nómerinde jarıalanǵan materıaldar, búgingi qoǵamnyń kókeıkesti máseleleri jaıynda qalam tartqanyn baıqadym, burynǵysha proza, poezıa syndy ádebı kórkem týyndylardyń sany az, qyzyqty, tanymdy materıaldardy bul nómirden onsha kezdestire almady. Árıne basylǵan maqalalar, suhbat, shyǵarmalar sapaly ári mándi, alaıda burynǵy nómirindegi materıaldardy ynta, yqylaspen oqyǵandaı bul nómirdi solaı asa qyzyǵýshylyqpen oqı almadym.

Jalpy “Parasat” jýrnalynyń 2018 jyldan keıingi shyqqan sandarynda basylymnyń negizgi baǵytynan aýytqýshylyq bar sekildi. Biz baıqaǵanymyzdaı ádebı saryn az, ıaǵnı burynǵysha rýbaılalar, qıssalar, kórkem týyndylar kezdespeıdi, kóbine jańalyqtarǵa, bilim salasyna, elimizde bolyp jatqan kókeıkesti máselelerge basymdylyq berilgen. Ádebıet jáne mádenıet taqyrybyn qamtyǵannyń ózinde tek bir ǵana salasymen shektelgen. Al jýrnaldyń oǵan deıingi nómirlerinde jalpy barlyq taqyryptar birdeı kólemde qamtylǵan edi. Jýrnaldyń qazirgi kólemi 24-26 bet arasyn qamtıdy, 2008 jylǵa deıingi nómirleri 36 betpen jaryq kórgen.

---