InfoHub Logo

Elbasy Nursultan Nazarbaev «Qazaqstan – 2050» Strategıasy – qalyptasqan memlekettiń jańa saıası baǵyty» atty Qazaqstan Halqyna arnaǵan Joldaýynda latyn qarpine kóshý máselesine erekshe toqtala kelip: «Biz 2025 jyldan bastap álipbıimizdi latyn qarpine, latyn álipbıine kóshirýge kirisýimiz kerek. Bul – ult bolyp sheshýge tıis prınsıpti másele. Bir kezde tarıh bederinde biz mundaı qadamdy jasaǵanbyz.
Balalarymyzdyń bolashaǵy úshin osyndaı sheshim qabyldaýǵa tıispiz jáne bul álemmen birlese túsýimizge, balalarymyzdyń aǵylshyn tili men ınternet tilin jetik ıgerýine, eń bastysy – qazaq tilin jańǵyrtýǵa jaǵdaı týǵyzady» dep atap kórsetti.
«Latyn álipbıine kóshý qajet pe?» degen áńgimeniń aıtylǵanyna da birshama ýaqyt boldy. Óıtkeni bireý unatyp aıtsa da, bireý unatpaı aıtsa da latyn jazýynyń (grafıkasynyń) jaıy kez kelgen adamdy tolǵandyrmaı qoımaıdy.
Latyn jazýy týraly, jazý reformasyna qatysty óz oıymdy ortaǵa salýdy jón kórdim.
Birinshi aıtatynym, erte me, kesh pe latyn jazýyna áıteýir kóshetinimiz kúmánsiz. Óıtkeni ol – zaman talaby, álemı aqparattyq keńistikke kóshten qal­maı enemiz desek, sondaı-aq kúndelikti qol­ǵanat qondyrǵylardy (orgtehnıkany) erkin paıdalanamyz desek, onyń basqa joly joq. Búgin biz kóshpegenmen, erteń bizden keıingi urpaq qalaı da qalaı kóshedi, biraq ol kesheýil tirlik bolar edi. Sondyqtan latyn qarpine kóshý máselesi der kezinde kóterilip otyr.
Men saıasatker emespin, sondyqtan máseleniń saıası astaryna soqpaımyn, ol jaǵy men aıtpaı-aq árbir ultjandy qazaqtyń oıynda júrgeni anyq. Bul jerde Reseıdiń tól jazýynan aıyrylmaı otyrǵanyn alǵa tartpaı-aq qoıaıyq, onyń da bizge belgili óz syry bar…
Ekinshi aıtatynym, qadirli aǵaıyn, qazaq jazýynyń taǵdyryn shyn sóz etkimiz kelse, eń aldymen qazaq tiliniń ózine ǵana tán tól dybys quramynyń basyn ashyp alaıyqshy… Óıtkeni kóbimiz (tipten bárimiz) dál osy máselege kelgende shorqaqpyz. Oǵan sebep jyldar boıǵy «orystandyrý» saıa­saty boldy. Aǵa urpaqtyń esinde bolar, kezinde «bárimiz túgel orys tiline kóshsek, komýnızmge tez jetemiz» dep, Keńes basshylarynyń biri tastaǵan uranymyz da bolǵan. Eń janǵa batatyny, orys tiliniń «ıgi yqpaly» degen syltaýmen ótken ǵasyrdyń 50-shi jyldary tól sózderimizdiń jazylý emilesine qosylǵan ı, ý tárizdi tańbalar (dybys emes) boldy. Oqýlyq pen oqý quraly bitken osy kúnge deıin túgel sol japsyrmadan aryla almaı keledi.
Sóz sońynda aıtarym, bireýler qazaq ti­­­­li «damyp, kirme tańba, dybystarmen ba­ıyp jatyr» dep qoqan-loqy kórsetedi, bi­­­reýler jazýdaǵy «tańba únemin» alǵa tar­­­­typ, tapqyrlyq kórsetedi, bireýler qa­ra­­­­jat shyǵynymen qorqytady, bireýler orys úlgidegi ataý, termınder baılyǵyn qı­­­­­maıdy, izdeı berse bitpes iske sebep kóp. 

---