InfoHub Logo

Maqala avtory: Arykbaeva G.E.
Jumys orny: Eńbek orta mektebi - baqshasy
Laýazymy: bastaýysh synyp muǵalimi
 

V.A.Sýhomlınskıı:
Ózińe-óziń ıe bol. Ózińe-óziń ámir etýdi kishkentaıyńnan úıren. Moınyń jar bermeıtin, biraq isteýge kerek nárseni atqarýǵa ózińdi-óziń úırete bil.
Oqýǵa bar ynta-jigerińdi sal – seniń boıyńa sol jarasady.
Oısyz, kitap oqýsyz, aqyl-oı eńbeginsiz ótken kún – bosqa ótken kún.
Ózińe tapsyrylǵannan da kóbirek isteýge tyrys. Óz aldyńa mindet pen tapsyrma qoıa bil.

Iá, qaı adamda bolsyn óziniń armany bolady. Sol armandaryna jetkisi keledi. Armanyna jetý úshin aldyna úlken maqsattar qoıady. Eger, adamnyń armany bolmasa, ol alǵa eshqashan jyljymaıdy. Armansyz adam — qanaty joq quspen teń degendeı, qanatsyz qus sekildi eshqashan bıikke usha almaıdy. Adam balasy armandaý arqyly ǵana jetistikke jetedi. Armandaıdy, ol arman maqsatqa aınalady, maqsat talaptandyrady, al talap, eńbek nátıje beretini sózsiz. Sol sıaqty men de «Arman degen kóp beles – birine shyqsań, biri bar» degendeı bala kezden bergi armandarymnyń biri – muǵalimdik jolyn tańdadym. Ne sebepti? Sebebi, qaı qyz balasy bolmasyn ortaǵa jaıly, syıly, jemis beretin, mádenıettiligi joǵary maman bolǵanyn qalaıdy.

Osy sózde qanshama mán-maǵyna jatyr deseńizshi! «Ǵalym da, shahter de bas ıetin…» demekshi ulaǵatty oı ıeleri de, arman oty júreginde laýlaǵan jetkinshekter de, parasatty qoǵam qaıratkerleri de bir adamǵa qaryzdar. Ol – Ustaz! Ol – adamdardyń ómirge kózqarasyn, bir-birine degen syı, qurmet sezimin qalyptastyratyn, bilim men tárbıeniń uryǵy n shashatyn, adamgershiliktiń nuryn tógetin adam. Ulaǵatty ustazdan tárbıe alǵan adam jaqsy qoǵamdyq qaıratker, uly tulǵa bolyp ósedi, ómirin durys baǵytqa beıimdep, kórkeıtedi. Men de óz elimniń patrıoty retinde qazaq halqynyń ul-qyzdaryna ónegeli tárbıe berip, ulaǵatty  urpaq tárbıelegim keldi. Bilim nárimen sýsyndattyryp, jetkinshektermen birge kóptegen jańalyqtar ashyp, bilim shyńyna olarmen birge jetkim keldi. Sebebi, «Biz árbir adamnyń abyroıyn, adamgershiligi men bedelin baǵalaıtyn, joǵary ónegeli, estetıkalyq standarttary men rýhanı qundylyǵy bar qoǵam qurýymyz qajet» degen prezıdentimiz N.Á.Nazarbaevtyń sózi bar. Al «Ózin-ózi taný» baǵdarlamasynyń negizgi maqsaty da osy: qoǵamdy quraıtyn qazirgi mektep oqýshylaryna, bolashaq elimizdiń irgelerine máńgilik jalpyadamzattyq qundylyqtaryn, aqıqat, durys áreket, súıispenshilik, ishki tynyshtyq, qıanat jasamaý sıaqty qasıetterdi darytý. Al men osy jas býynǵa, Qazaqstanymyzdyń fýndamentyn quraýshy azamatshalarǵa «Ózin-ózi taný» páni arqyly rýhanı-adamgershilik azyq, bilim berip júrmin. Osy pán arqyly jas býynǵa ózin-ózi tabýǵa, óziniń jaqsy sapalaryn ashýǵa, satqyndyq jasamaýǵa, ar-namysyn saqtap, árqashan adam qalpynan taımaýǵa septigimdi tıgizip júrmin.

Sabaqta «Qýanysh sheńberin» qurý arqyly áýendi ánder men maǵynaly óleńderdi oryndatý arqyly balalardyń jańa kúnin shattyqqa bólep, kóńil-kúıin kóterip, bir-birine degen kózqarastaryn, dostyq nıetterin damytamyn, «Áńgimelesý» aıdary arqyly sóz saptaýlaryn, oıyn erkin túrde jetkize alýyna jaǵdaı jasaımyn jáne jańa taqyrypqa yńǵaımen baǵyttaımyn. Al «Mátinmen jumys» bóliminde oqýshylarǵa arnalǵan ártúrli mándi de maǵynaly, qyzyqty mátinder men áńgimeler berilgen, ol mátinderdi jandandyryp, balanyń taqyrypqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý úshin mátinderdi rólderge bólip oqytyp, ár keıipkerdiń obrazyna ene alýlaryna bar kúshimdi salamyn, sol sıaqty «Dáıeksóz» ben «Jańa aqparat» aıdary arqyly oqýshynyń ózi týraly, óziniń ishki oılary, kózqarasy, kez kelgen jaǵdaıatqa qarsy nemese oń kózqarasyn men pikirin bildire alýlaryna, tek ózi týraly ǵana bilip qoımaı, qoǵam, adamdar arasyndaǵy óz ornyn taba bilýge, óziniń ishki pikirin erkin túrde jetkize alatyn tulǵa retinde sezinýge, aqylgóı, dana tulǵalarymyzdyń dáıekti, naqyl sózderin meńgerý arqyly oqýshynyń jan dúnıesin baıytyp, rýhanı-adamgershlik bilimdi halyqtyq dástúr arqyly jetkizip, óziniń jáne ózgeniń mádenıetin, tilin, dilin qurmetteýge, syılaýǵa, izgilik, meıirimdilik, qaıyrymdylq, adamgershilik sıaqty asyl qasıetterdi boılaryna darytýǵa úlesimdi qosamyn, al «Shyǵarmashylyq tapsyrma» kezeńinde birlesken shyǵarmashylyq áreket arqyly olardyń shyǵarmashylyq múmkindikterin ashyp, yntymaqtastyq, shydamdylyq, ózgeniń oı-pikirine syılastyqpen qarap, «Jumyla kótergen júktiń jeńil» bolatyndyǵyn barynsha uǵyndyrýǵa tyrysamyn, sabaqtyń erekshe emosıonaldyq túıini «Júrekten júrekke» aıdary bolyp tabylady. Balalarǵa bir-birine jyly sózder aıtqyzyp, izgi nıeti men tilegin bildire alýyna jaǵdaı týǵyzamyn. Ár sabaqtyń jınaqy, oqýshyǵa qyzyqty ári paıdaly bolyp ótýi úshin únemi shyǵarmashlyq izdeniste júremin jáne bul maǵan unaıdy, kóńilimde erekshe jadyratarlyq sezim týady. Pedagogıkanyń atasy, kórneki ǵalym V.Sýhomlınskııdi úlgi tutamyn, onyń bir sózinde: «Eger balaǵa qýanysh pen baqyt bere bilsek, ol bala solaı bola alady» delingen. Mine, eger bizder, ustazdar shákirtke jan-jaqty tereń bilim berip, sol bilimdi shyn kóńildiń nuryn sebe otyryp darytyp, onyń júregine adamgershiliktiń asyl qasıetterin úzdiksiz uıalata bilsek, aldymyzdaǵy balapandarymyz, erteńgi eliniń irgesin ustaıtyn azamat, azamatshalarymyz aınalasymen sanasaryna yqpal etetini sózsiz.

Oıymdy qoryta kele, qazirgi zaman talaby boıynsha ár qoǵamnyń, ár eldiń, ortanyń suranysy: adamı qundylyqtardy boıyna sińirgen, adamgershilik qundylyqtary qalyptasqan, rýhanı baı, sanaly urpaq. Bul jolda «Ózin-ózi taný» pániniń bereri mol. Al men bolsam osy jolda talmaı eńbek etýdemin, maqsatymdy birte-birte júzege asyrýdamyn, bul – eń bastysy, bul – baqyt. Men óz mamandyǵymdy, «Ózin-ózi taný» pánin súıemin!

Aqmola  oblysy, Aqkól  aýdany,

Eńbek  aýyly, Eńbek orta mektebi-baqshasynyń

bastaýysh synyp muǵalimi Aryqbaeva G.E.

---