InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Munaı jáne munaı ónimderi.
Sabaqtyń maqsaty:
• Qazaqtyń qara altyny atanǵan munaıdyń quramy men jer qyrtysynda taralýyna toqtalý,týǵan ólkedegi qazba baılyqtar mekenin tanystyrý.Qazaqstannyń munaı óndiretin oryndarymen tanystyrý.
• Qorshaǵan ortany qorǵaýǵa,tabıǵatty súıýge tárbıeleý.
• Jalpy tanymdyq qabiletti,sabaqqa degen qyzyǵýshylyqty arttyrý.
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaq.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Sýraq – jaýap,kestemen jumys,baıandaý,ılústrasıa,reprodýktıvtik ádis.
Pánaralyq baılanys: Tarıh,geografıa,bıologıa.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, labaratorıalyq munaı quımasy.
Sabaqtyń barysy: İ Uıymdastyrý.
İİ. «Maǵnany ashý» Munaı jáne onyń quramyna, taralýyna jáne qasıetterine túsinikteme.
Munaıdyń quramy
Aromat kómirsýtekter
Alkandar
Sıkloalkandar
arender
sıklopentan
sıklogeksan

Munaı quramynda bulardan basqa da qosylystar kezdesedi. Olarǵa: siltilik jer metaldar,mıneraldar,taǵyda basqa tıptik metaldar. Kezdesetin ken ornyna baılanysty munaıdyń sapalyq quramy da,sandyq quramy da ár túrli bolady.Joǵary kórsetilgen kestege sáıkes munaı quramynda kezdesetin kómirsýtekterge baılanysty: parafındi, neftendi, aromatty dep ajyratýǵa bolady.Mysaly,Maqat munaıy – neftendi kómirsýtekterge baı, Jetibaı munaıy parafınderge baı.Jer astynan óndirilip alynǵan munaıda sý kóp bolady ony shıki munaı dep ataıdy.Shıki munaıdy sýynan jáne qosalqy gazdardan tazartyp óńdeýge jiberedi.

Fızıkalfq qasıetteri: Munaı qara qońyr tústi,ózine tán ıisi bar, maı tárizdes,qoımaljyń suıyqtyq.Sýda erimeıdi,biraq organıkalyq eritkishterde erıdi.Sýdan jeńil,janǵysh zat.(neft – parsy tilinde tez ot alǵysh zat degen maǵnany bildiredi.)

Munaıdy óńdeý ádisteri:
• Fızıkalyq ádis: munarada munaıdy fraksıalarǵa bólý.ol munaıdy aıdaý ádisi dep atalady.
• ımıalyq ádister: aýyr kómirsýtekterdi bólshekteý arqyly jeńil kómirsýtekter alý nemese krekıng prosesi jáne kómirsýtekterdi aromattandyrý nemese rıformıng ádisi.
Munaıdy aıdaý kezinde túziletin ónimder

Gaz  S1  - S4(60S0)                          Benzın S5  - S11(60 - 200S0)lıgroın S8  - S14(150 - 250S0)             kerosın  S12  - S18(180 - 300S0)gazoıl    S14  - S20(250 - 450S0)         mazýt gýdron    S20(500S0)

Munaı ónimderin belgili bir qysymda úlken molekýlaly kómirsýtekterdi qaıta óńdeý arqyly benzındi quraıtyn kishi molekýlalarǵa aınaldyrýdy krekıng ádisi dep ataıdy. Bul prosesti roys ǵalymy V.G Shýhov usynǵan.
Munaıdy bólý ádisteri.
Sýtektený
krıstaldaý
krekıng
ekstarksıa
retıfıkasıa
absorsıa,
adsorbsıa

Munaıdy quramyndaǵy kómirsýtekterdiń qabiletti reaksıalary


Sýtektený
Izomerlený
Sýteksizdený
Polımerlený
Alkıldený
Polısıkldený
Qazaqstandaǵy ken oryndaryna toqtalý.
İİ. «Qyzyǵýshylyqty oıatý» Saýalnama:
• Qazaqstannyń munaıǵa baı aımaqtaryn atańyz?(Atyraý,Aqtóbe,Oral,Mańǵystaý,Aqtaý)
• Ashyq tústi munaı ónimderine ne jatady?(benzın,lıgroın,kerosın,gazoıl)
• Detonasıa degen ne?(benzınniń qoparlys túrinde janýy)
•Munaı ónimderin joǵary temperatýrada krekıngileý. (pırolız)
• Mazýttyń aıdalmaıtyn bóligi?(gýdron)
• Gazoıldan ne óndiriledi? (dızel)
İİİ. «Bilimdi bekitý» Hımıalyq dıktant
• Krekıg sózi aǵylshyn tilinen aýdarǵanda - - - - - - degen maǵynany bildiredi.
• Munaıdy aıdaýǵa arnalǵan qondyrǵy -- - - bólikten turady.
• Bul qondyrǵyny --- --- nemese - - - - dep ataıdy.
• Munaı betin búrkep turatyn gazdar - -- -- - dep atalady.
• Munaıdy aromattaý prosesin - - - - - dep atıdy.
IV. Álternatıvtik test bul test jumysy synyptaǵy barlyq balany baǵalaýǵa múmkindik beredi. Eger oqýshy sizdiń oqyǵan suraǵyńyzǵy kelisse «+» tańbasyn,kelispese «-» tańbasyn qoıady.
• Ónerkásiptik krekıng ádisi orys ǵalymy V. G.Shýhov usyndy. « +»
• Munaı sýda erimeıdi «+»
• Rektıfıkasıalyq baǵanany bıiktigi 35 m. deı bolady. « +»
• Benzındi aromattaý úrdisin koksteý dep ataıdy «-»
• Benzınniń qoparlys túrinde janýy totyǵý dep te atalady. «+»
• Mashınalardy tez otaldyrý úshin gazdy benzındi kádimgi benzınge aralastyrady. «+»
Vİ.Úıge tapsyrma. Baǵalaý.