InfoHub Logo

Erte zamanda Qazaq elin álsin - áli jaý shaýyp, el birde olaı, birde bulaı aýyp, mal jany qyrylyp, el basyna aýyr kún týypty, sondaı qıly da qasiretti jyldyń birinde Naýryz degen qarıa ózine qarasty elin bastap elge qamal, malǵa jaıly bir qonys qopaly aımaqty qystapty. Qudaı ońdap, sol jyly azamattary shabýyl jasaǵan jaýdy jeńip, maljandary qystan aman esen shyǵyp, el - jurt máre sáre bolypty.

Naýryz qart úlken esepshi, astronom eken, ol kún men túnniń teńelgen, jer betiniń býsanǵan dál 22 - naýryz kúni erte turyp el aralap «Búgin ulystyń bastalar kúni, kúnmen túnniń teńelgen, bota bozdap, qoı qozdaıtyn qasıetti kún, Jan - janýar, ósimdikterdiń ósip ónetin, jer anadan qýat alyp, erekshe kúıge enetin kún, Sondyqtan barlyq úı toı jasańdar! Budan bylaıǵy atar tań – kórer jyldarymyz búgingideı qýanysh merekemen bastalar bolsyn! Urpaqtarymyzdyń kóńilin qaıǵy – qasiret torlamasyn!»,- dep ámir etipti.

Sonda qarıaǵa kempiri kúlip: aý, shal! Elińde aryqshylyq ýaqytta toı jasa dediń, qysylyp áreń shyqqan jurt toıdy nesimen jasaıdy?,- depti.
Oǵan qart kúlip: toıdyń qyzyǵy baılyq pen qaryn toıdyrýda emes, qaıta kóńil kóterip, rýhanı azyq alýda, kóppen birge kóńildi otyryp ishken bir urttam qara sý men bir aıaq kójeniń narqy eserlikpen ótken 40 kúndik saýyq pen 40jyl jınaǵan baılyqtan artyq, al endi kempir otyrmaı sende qabyńnyń túbin qaq,- depti. Qaptan bir kári jilik pen birneshe kesek et shyǵypty.

Ony kórgen qart kempirine maqtanyp! «jaraısyń, kempirim! Tup - týra bir toıdyń etin saqtapsyń, dereý qazanǵa sal: qazannyń qulaǵyna tórt japyraq maı qoı, onyń bireýin pysqanda óziń je, bireýin úlken balańa ber, bireýin kúıeý balańa ber, bireýin nemereńe ber, kári jilikti qarıalarǵa tart qalǵan etterdi týrap kójege salyp jiber jáne kójege arpa, bıdaı, tuz, qurt(aıran, qatyq ) sıaqty jeti túrli dám qosylsyn. kári jilik babalar dástúriniń jalǵasy, dán ósip órkendeýdiń belgisi bolsyn, sý men tuz urpaqtarymyzdyń dám tuzy jarasyp máńgi tatý – tátti ótýine dáneker bolsyn, aıran, qatyq aırandaı uıyp, basymyzdyń ómirlik bir bolyp aq kóńil adal nıette bolatyndyǵymyzdyń kýási bolsyn, Al qazan qulaǵyna qoıyp pisirilgen tórt japyraq maı, tórt túligimiz saı, baı - baqytty turmys keshirýimizdiń ómirlik bastamasy bolsyn, búgingi osy taǵamnan dám tatqan úlken - kishi, kári - jasqa túgel bir – bir jas qosyp, osy toı ár jyly dál osy kúni árbir otbasy mindetti túrde ótkizilip otyrsyn!», degen eken.

Sóıtip Naýryz qarttyń eli qap túbinde qalǵan etterin túgel qazanǵa salyp ulan asyr toı jasap, jadap júrgen kóńilderiń kóteripti. El qarıaǵa alǵysyn jaýdyryp, toı qyzyǵyn álde neshe kúnge jalǵastyrypty.
Áne - mine degenshe jaz shyǵyp, kúz kelip, kózdi ashyp – jumǵansha qysta ótip, taǵy da kóktem kelipti. El Naýryz qarıanyń uıǵarymy boıynsha, kóktem toıyna erekshe ázirlenipti. Qarıa bul ret jan - jaqqa at shaptyryp, toıǵa mańaıdaǵy alys - jaqyn eldiń bárin shaqyrypty. Toıǵa shaqyrýshynyń biri Alasha hanǵa baryp «taqsyr, sizdi aýylymyzda ótetin toıǵa shaqyryp keldim»,- depti, Han odan: «aý, bul qaı ýaqytta jasalǵan toı, toı degen jaz ben kúzde jasalynbaýshy ma edi? Ol kimniń toıy»,- dep tańdana surapty, toıǵa shaqyrǵan jigit ne derin bilmeı sasqalaqtap: «

Naýryz degen qarıanyń toıy, naýryzdyń toıy»,- degen eken.
Sol kúni aýa raıy asa jaıly bolsa kerek, han shapanyn jamylyp dalaǵa shyqqan eken, tóbesinen qıqýlap qazdar ushyp ótipti, kózine dala tósinde tebindep kele jatqan jasyl órkender shoqtaı basylypty. Sonda han kókiregin kere dem alyp «bul bir ómirsheń ólmes toı bolyp, ǵasyrdan - ǵasyrǵa jalǵasqaly tur eken»,- dep súıine til qatypty, súıtip, sol toı «Naýryz toıy» jeti dámdi biriktirip jasaǵan kóje «Naýryz kóje» toı ótken aı «Naýryz aıy» atalyp ketipti.