Naızaǵaı degen ne?
Naızaǵaı degen ne?
Maqsaty:
Balalarǵa « elektr qýaty», «elektr toǵy» týraly túsinik berý; elektr qýatyn paıdalanýda saqtaný erejeleriniń negizin qalyptastyrý; naızaǵaıdyń paıda bolý sebepterin túsindirý.
Qajetti quraldar:
Sharlar, toqyma matalar, plasmass syzǵysh, ermeksaz, úlken kanselárlyq qystyrma.
Shattyq sheńberi
Kel, balalar, kúleıik!
Kúlkimenen túleıik!
Qabaq túıgen ne kerek!
Kóńildi bop júreıik!
Kúlki kóńil ashady,
Kúlip ómir súreıik!
Negeshten tapsyrmasy bar hat keledi.
«Balalar men senderge ǵajaıyp sharlardy syıǵa tartý etemin. Sonymen qatar meniń senderge berer tapsyrmalarym bar, tapsyrmalardy zeıin qoıyp tyńdap, muqıat oryndańdar. Sonda ǵana ǵajaıyp qupıanyń syryn asha alasyńdar.»
1. tapsyrma:
Shardy alyp júnnen toqylǵan mataǵa nemese terige úıkep, shardy jarǵa taqańyzdar.
- Balalar neni baıqadyńyzdar?
- Qalaı oılaısyzdar sharlar nege jerge túspeı tur?
Balalardyń jaýaby, pikirleri, oılary.
- Sharlardyń jerge túspeý sebebi olar elektrlengen. Esterińe túsirińdershi biz sharmen ne istedik? (Olardy toqyma matamen úıkeledik) Osy is áreket barysynda shar mol zarád aldy. Jardynda zarády bar, biraq onyń zarády ózgeshe. Zarádtar ártúrli bolady: oń jáne teris zarádttar. Qarama - qarsy zarádtar bir - birin tartady eken.
Shemany kórsetý.
- Endeshe birdeı zarádtar bir - birin ıterý kerek. Ony qalaı tekserýge bolady dep oılaısyńdar?
Balalardyń pikiri, oılary, jaýaptary.
- Balalar qanekeı, eki shardy toqyma matamen úıkelep, birge qoıyp qaraıyq.
Balalar tapsyrmany oryndaıdy.
- Neni baıqadyńdar? (Sharlar bir - birin ıterdi)
- Ne sebepten ıterdi dep oılaısyńdar?
(Birdeı zarádtar bir - birin tebedi)
Shemany kórsetý, balalarǵa salýdy usyný.
Balalar tájirıbe nátıjesiniń sýretin salady.
Negeshtiń 2-tapsyrmasy:
«Men zarádtardyń dybys shyǵaratynyn estidim. Sol ras pa eken? Bul dybysty qalaı estýge bolady?»
Balalardyń jaýaby, oıy, pikiri.
- Úlken temir qystyrmany ústelge turǵyzyp bekitýimiz kerek. Nemen bekitýge bolady?
- Ermeksazben bekitińder. Plasmassadan jasalǵan syzǵyshty alyp, toqyma matamen orap úıkeleńder. Endi jyldam qystyrmanyń joǵarǵy jaǵyna jaqyndatyńdar. Ne estidińder? Durys aıtasyńdar tyrsyldaǵan dybysty estidik.
Balalar tájirıbeni óz betimen qaıtalaıdy.
- Bul tyrsyldaǵan dybys nege uqsaıdy dep oılaısyńdar?
Qoly joq tarsyldatyp soǵady,
Oty joq, janady,
(Ol naızaǵaı men jalt)
- Naızaǵaı elektr qýatynan paıda bolady. Men senderge osy týraly qyzyqty bir áńgime aıtyp bereıin. Benjamın Franklın atty amerıkandyq 1752jyly naızaǵaı - elektr zarády ekenin dáleldedi. Ol naızaǵaı oınap turǵanda temir plasına ornatylǵan batpyraýyqty ushyrdy. Naızaǵaı temir plasına tıgen kezde ushqyndar ushty. Bul tájirıbe óte qaýipti bolǵandyqtan ony eshkim qaıtalap jasaı almady. Bulttar ishindegi jańbyr tamshylary men muzdy burshaqtar kezdesip soqtyǵysqanda óte kúshti elektr zarádyn beredi. Bul zarádtar aýany jaryp bulttan jerge nemese bulttan bultqa sekiredi. Osynyn saldarynan ushqyndar paıda bolady. Bul naızaǵaı.
- Nege biz naızaǵaıdyń jarqylyn birinshi kóremiz, al dybysyn keıin estımiz?
Balalardyń oılary, pikirleri.
- Naızaǵaı men jalt bir mezette paıda bolady. Biraq jaryq dybystan jyldam qozǵalatyndyqtan biz birinshi naızaǵaıdyń jarqylyn kóremiz, al dybysyn keıinirek estımiz.
- Qalaı oılaısyńdar naızaǵaı úıde elektr shamdaryn jaǵa ala ma?
Balalardyń jaýaby, pikiri, oıy.
- naızaǵaıdyń qýaty kúshti bolǵanmen, ol óz qýatyn jyldam joıady, al elektr jınaǵy óte az bolǵandyqtan úıdegi elektr shamdaryn jaǵa almaıdy.
Saraptaý.
Belsene qatysqan balalardy madaqtaý.
Qorytyndylaý
Maqsaty:
Balalarǵa « elektr qýaty», «elektr toǵy» týraly túsinik berý; elektr qýatyn paıdalanýda saqtaný erejeleriniń negizin qalyptastyrý; naızaǵaıdyń paıda bolý sebepterin túsindirý.
Qajetti quraldar:
Sharlar, toqyma matalar, plasmass syzǵysh, ermeksaz, úlken kanselárlyq qystyrma.
Shattyq sheńberi
Kel, balalar, kúleıik!
Kúlkimenen túleıik!
Qabaq túıgen ne kerek!
Kóńildi bop júreıik!
Kúlki kóńil ashady,
Kúlip ómir súreıik!
Negeshten tapsyrmasy bar hat keledi.
«Balalar men senderge ǵajaıyp sharlardy syıǵa tartý etemin. Sonymen qatar meniń senderge berer tapsyrmalarym bar, tapsyrmalardy zeıin qoıyp tyńdap, muqıat oryndańdar. Sonda ǵana ǵajaıyp qupıanyń syryn asha alasyńdar.»
1. tapsyrma:
Shardy alyp júnnen toqylǵan mataǵa nemese terige úıkep, shardy jarǵa taqańyzdar.
- Balalar neni baıqadyńyzdar?
- Qalaı oılaısyzdar sharlar nege jerge túspeı tur?
Balalardyń jaýaby, pikirleri, oılary.
- Sharlardyń jerge túspeý sebebi olar elektrlengen. Esterińe túsirińdershi biz sharmen ne istedik? (Olardy toqyma matamen úıkeledik) Osy is áreket barysynda shar mol zarád aldy. Jardynda zarády bar, biraq onyń zarády ózgeshe. Zarádtar ártúrli bolady: oń jáne teris zarádttar. Qarama - qarsy zarádtar bir - birin tartady eken.
Shemany kórsetý.
- Endeshe birdeı zarádtar bir - birin ıterý kerek. Ony qalaı tekserýge bolady dep oılaısyńdar?
Balalardyń pikiri, oılary, jaýaptary.
- Balalar qanekeı, eki shardy toqyma matamen úıkelep, birge qoıyp qaraıyq.
Balalar tapsyrmany oryndaıdy.
- Neni baıqadyńdar? (Sharlar bir - birin ıterdi)
- Ne sebepten ıterdi dep oılaısyńdar?
(Birdeı zarádtar bir - birin tebedi)
Shemany kórsetý, balalarǵa salýdy usyný.
Balalar tájirıbe nátıjesiniń sýretin salady.
Negeshtiń 2-tapsyrmasy:
«Men zarádtardyń dybys shyǵaratynyn estidim. Sol ras pa eken? Bul dybysty qalaı estýge bolady?»
Balalardyń jaýaby, oıy, pikiri.
- Úlken temir qystyrmany ústelge turǵyzyp bekitýimiz kerek. Nemen bekitýge bolady?
- Ermeksazben bekitińder. Plasmassadan jasalǵan syzǵyshty alyp, toqyma matamen orap úıkeleńder. Endi jyldam qystyrmanyń joǵarǵy jaǵyna jaqyndatyńdar. Ne estidińder? Durys aıtasyńdar tyrsyldaǵan dybysty estidik.
Balalar tájirıbeni óz betimen qaıtalaıdy.
- Bul tyrsyldaǵan dybys nege uqsaıdy dep oılaısyńdar?
Qoly joq tarsyldatyp soǵady,
Oty joq, janady,
(Ol naızaǵaı men jalt)
- Naızaǵaı elektr qýatynan paıda bolady. Men senderge osy týraly qyzyqty bir áńgime aıtyp bereıin. Benjamın Franklın atty amerıkandyq 1752jyly naızaǵaı - elektr zarády ekenin dáleldedi. Ol naızaǵaı oınap turǵanda temir plasına ornatylǵan batpyraýyqty ushyrdy. Naızaǵaı temir plasına tıgen kezde ushqyndar ushty. Bul tájirıbe óte qaýipti bolǵandyqtan ony eshkim qaıtalap jasaı almady. Bulttar ishindegi jańbyr tamshylary men muzdy burshaqtar kezdesip soqtyǵysqanda óte kúshti elektr zarádyn beredi. Bul zarádtar aýany jaryp bulttan jerge nemese bulttan bultqa sekiredi. Osynyn saldarynan ushqyndar paıda bolady. Bul naızaǵaı.
- Nege biz naızaǵaıdyń jarqylyn birinshi kóremiz, al dybysyn keıin estımiz?
Balalardyń oılary, pikirleri.
- Naızaǵaı men jalt bir mezette paıda bolady. Biraq jaryq dybystan jyldam qozǵalatyndyqtan biz birinshi naızaǵaıdyń jarqylyn kóremiz, al dybysyn keıinirek estımiz.
- Qalaı oılaısyńdar naızaǵaı úıde elektr shamdaryn jaǵa ala ma?
Balalardyń jaýaby, pikiri, oıy.
- naızaǵaıdyń qýaty kúshti bolǵanmen, ol óz qýatyn jyldam joıady, al elektr jınaǵy óte az bolǵandyqtan úıdegi elektr shamdaryn jaǵa almaıdy.
Saraptaý.
Belsene qatysqan balalardy madaqtaý.
Qorytyndylaý
You Might Also Like
