InfoHub Logo

Taqyryby: Oqshaý sózder
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa oqshaý sózdiń túrleri qaratpa, qystyrma, odaǵaı sózder týraly jan - jaqty maǵlumat berý, jaı sóılemderge oqshaý sózderdi qosyp qoldana bilýge úıretý, sóılemdegi sózderdi satylaı keshendi tehnologıasy arqyly taldaı bilýge mashyqtandyrý;
Damytýshylyq: oqshaý sózder týraly túsinikterin odan ári damyta otyryp, oqýshylardyń oı - órisin, til baılyǵyn keńeıtý;
Tárbıelik: oqýshylardy uqyptylyqqa, taza, saýatty jazýǵa, toppen jumys jasaýǵa, eńbeksúıgishtikke tárbıeleý, shyǵarmashylyq qabiletin shyńdaýǵa baýlý;
Sabaqtyń túri: jańa sabaqty meńgertý.
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, suraq - jaýap, jattyǵý jumystary, test, satylaı keshendi taldaý.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınter taqta, slaıd, kespe qaǵazdary, tirek syzba, sýret;

Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý kezeńi
A) oqýshylarmen sálemdesip, qajetti oqý quraldaryn daıyndaý.

Úı tapsyrmasyn suraý
Zat esim
Syn esim
San esim
Esimdik
Etistik
Ústeý
Elikteý sóz
Shylaý
Odaǵaı

Al balalar, balalar
Báriń beri qarańdar.
Shyn kóńilmen nazar sap
Oqysańdar sabaqty
Senderden shyǵar danalar,-
dep balalarǵa úlken senim artyp, jaýapkershilik júkteı otyryp, ashyq sabaǵymyzdy bastaımyz.

Jańa sabaq
Oqshaý sóz
Qaratpa sóz, Qystyrma sóz, Odaǵaı.
Sóılem quramynda tursa da, basqa múshelermen gramatıkalyq baılanysqa túspeıtin, ıaǵnı sóılem múshesi bola almaıtyn múshe.

Qaratpa sóz
Anyqtamasy: sóıleýshiniń bireýdi ózine qaratý úshin nemese
nazaryn aýdarý úshin aıtylatyn sóz.
Qaratpa sóz bolatyn músheler: 1. Adamnyń aty - jóni, kim?
degen suraqqa jaýap beretin zat esimder.
2. Rettik mándi zat esimder (shyraǵym, qalqataı, botaqan, sáýlejan, t. b.)
3. Ne? degen suraqqa jaýap beretin el, jer, dala, Otan,
sondaı - aq dereksiz zat esimder (óleń, sezim, kóńil, oı, t. b.) jumsalady.
Tynys belgileri: 1. Sóılem basynda kelse odan keıin útir ne lep belgisi qoıylady. Mys: 1. Týǵan elim, jasaı ber, jasa!
2. Aıman! Beri kel.
2. Sóılem ortasynda kelse eki jaǵynan, sońynda tursa aldynan útir qoıylady. Mys: 1. Aıt, balam, óziń úshin kúres. 2. Aýyldyń shetine kep qaldyq pa, jigitter.
3. Sóılemde odaǵaı, qaratpa, qystyrma sózder qatar kelse arasy útirmen bólinedi. Mys: Iapyr - aı, menińshe, Qanat, seniki durys emes.

Qystyrma sóz - sóılemdegi oıǵa, aıtylý mánine jazýshynyń, sóıleýshiniń kózqarasyn bildiretin oqshaý sóz.

Qystyrma sózdiń maǵynalary:
1. Oıdyń, pikirdiń, sózdiń aıtylý amalyn, tásilin kórsetedi (qysqasy, bylaı aıtqanda, demek, endeshe, t. b.)
2. Pikir, oılardyń ózara qatynasyn bildiredi (birinshiden, aqyrynda, sońynda, mysaly, t. b)
3. Oıǵa basqa bireýdiń nemese aıtýshynyń pikiri turǵysynan qaraıdy (sizdińshe, bizdińshe, menińshe, men bilsem, onyń aıtýynsha, t. b.)
4. Adamnyń kóńil - kúıin, sezimin bildiredi (amal qansha, nesin aıtasyń, t. b.)
5. Oıǵa, pikirge joramal jasaý maǵynasynda bolady (árıne, álbette, ras, sirá, múmkin, shamasy, rasynda, t. b.)
Odaǵaı - sóılemdegi aıtylǵan oıdyń túrli kóńil - kúıi, sezimin bildiretin sóz.

Odaǵaıdyń erekshelikteri:
Adam kóńil - kúıiniń qubylyp, aýysyp turýyna qaraı bir odaǵaıdyń birneshe mánde, maǵynada jumsalýy múmkin. Mys: Páli, jaqsy bolǵan! Páli, bunysy adamshylyqqa syımas.
Odaǵaı sózder sóılemniń basqa múshelerimen baılanyspaı, oqshaýlanyp, bólinip turady. Mys: Aıpyr - aı, basqadan kútsem de, senen kútpegen em!

Odaǵaı maǵynasyna qaraı
Kóńil - kúı odaǵaıy: Páli, alaqaı, ah, qap, oıbaı, paı - paı, t. b.
Jekirý odaǵaıy: Táıt, tek, já, t. b.
Shaqyrý odaǵaıy: Ká - ká, qur - qur, shóre - shóre, kós - kós, t, b.

Semantıkalyq kartamen jumys jasaý

A. M. Gorkıı atyndaǵy mektep - lıseıi
Qazaq tili men qazaq ádebıeti pániniń muǵalimi:
Shopanova Aıbolǵan

Oqshaý sózder. júkteý