InfoHub Logo

Oqý bilim jaıly ulaǵatty sózder.
Aqylyńa aqyl qos
Adamnyń basshysy – aqyl, jetekshisi – talap, sholýshysy – oı, joldasy – kásip, qorǵany – sabyr, qorǵaýshysy – minez, synaýshysy – halyq bolsyn.
Saqqulaq bı, Bógenbaı batyrdyń shóberesi.

Úndi danalyǵy «Panchatantradan»:

Aqyldy adam ádildigine, sóziniń rastyǵyna qansha sense de, ol óziniń aqylyna, kúsh - qýatyna senip, kek týdyratyn, óshpendilikke ushyratatyn jaǵdaıǵa barmaıdy, óıtkeni ýdyń betin qaıyratyn dárisi bola turyp, soǵan senip esti jan ýdy ishpeıdi emes pe?
Adamgershilikte izgi nıetti jandardyń ǵana enshisine tıedi. İzgi adamnyń sıpap aıtqan sózderi asa mańyzdy kórinbese de, túpki maǵynasy is barysynda kórinedi, istiń nátıjesi aıaǵynda bilinedi.
Men Uly Muhıttyń jaǵalaýynan bir ǵana kishkentaı tas taýyp alǵan balaǵa uqsaımyn, taptym da qýandym... Al ol Muhıttyń jaǵalaýy men túpsiz tereńinde ol sekildi tastar qanshama.
Isaak Núton.

Bul dúnıe basqa bir álemge ótkel ekeni kúmánsiz. Ótkel ústi – kisige syn, onda shyn máninde baqytty adam joq. Adamdar zıaly jáne qarańǵy bolyp ekige bólinedi. Maqsat qarańǵylardyń sanyn azaıtý. Bizdiń ǵylym úıretý dep aspandaıtynymyz da sol.
Vıktor Gúgo.

Bilimsizdik – bul ymyrt, ony jamandyq kezip júredi. Kósheni jaryqtandyrýdy oılasańyzdar, marhabat; eń bastysy aqyl oıdy aǵartýdy oılasańyzdar eken.
Vıktor Gúgo.

Bilý úshin – oqý, aqsha úshin – kásip, kúshti bolý úshin – birlik kerek.
Ahmet Baıtursynov.

Biz eldi túzeýdi bala oqytý isin túzetýden bastaýymyz kerek.
Ahmet Baıtursynov.

Halyq pen halyqty, adam men adamdy teńestiretin nárse – bilim.
Muhtar Áýezov.

Bilim kóńilge kúdik týǵyzady, al kúdik taǵy da jetigirek bilýge jeteleıdi, demek, bilim qosyla beredi. Bilim – adamnyń aqylyn qozǵap otyratyn keremet kúsh, keıde adamzat aqıqatqa baratyn jolda bilý arqyly japa shegedi. Toǵysharlyq bolsa eshteńege kúdiktenbeýimen, eshteńeni bilmeýimen, bilgisi kelmeýimen, solaı bola tura, bárin bilemin deýimen myqty bolǵysy keledi. Bilimdilik – kúdiktený arqyly kózińniń jetýine, toǵysharlyq – tońmoıyndyqqa alyp keledi.
Balzak.

Bilim alý bir jarqyn dúnıe emes pe, oǵan umytylǵan osy kúngi qyzyq dáýirdegi jastarǵa mol múmkindik bar. Tutas halyqty bylaı qoıǵanda, jeke adamda da ómirbaıan bolady. Ómirbaıandy sanadan óshirip tastasa, tanym jolyn náreste sıaqty súrinip - jyǵylyp qaıta bastaýǵa týra keledi. Ótken ómirdiń ashshy - tushshy sabaqtaryna taban tireý – halyqtyń senimin ornyqtyryp, tarıhı optımızmin oıatady.
Álkeı Marǵulan.

Nadandyqtyń úsh túri bar: eshteńeni bilmeý, bilgendi burys túsiný jáne bilý kerekti bilmeý.
Dúklo.

Danıadaǵy qalalyq ratýshadaǵy sóz:
Eshkim de bizdiń bárimiz birge biletindeı kóp bilmeıdi.

Nadandyq – quldyq, bilimdilik – erkindik.
Per Jan Beranje.

Bilý degenińiz jeńiske jetý degen sóz.
Aleksandr Nesmeıanov, HH ǵasyrdaǵy orys ǵalymy.

Adamzatta tek bir ǵana jamandyq bar, bul – nadandyq, buǵan qarsy tek bir ǵana shıpa bar, bul – ǵylym.
Dmıtrıı Pısarev.

Bilim alý nadandyqqa qarsy egilgen dári.
Ian Amos Komenskıı.

Kim basqalardy oqytsa, sol qaıtalaý arqyly óz bilimin tolyqtyratyndyqtan jáne taqyrypqa tereń boılaýǵa múmkindik alatyndyqtan, ózin - ózi úıretedi.
Ian Amos Komenskıı.

Suraǵan uıat emes, bilmegen uıat.
Muzafar Álimbaev.

Bilmegen min emes, bilmestikke kóngen min.
Sherhan Murtaza.

Ózin bilim shyńyna kóterildim dep sengen kisi, onyń tómengi satylarynda bolǵany.
Endrú Karnegı.

Kórgenim – ǵylym jolynyń shynaıy sheksizdigi, túıgenim – ǵylym jolynda talmaı izdengen adamnyń ǵana muratqa jetetindigi.
Jumadil Baıǵunshekov, tehnıka ǵylymdarynyń doktory.

Úndi naqyly:
«Men sizge jáne sizdiń ilimińizge túpkilikti sený úshin, maǵan bir ǵajaıyp kórsetińizshi». Ustaz qapalana kúlimsirep, bir ǵajaıypty kórsetedi. Sonda álgi adam jalynǵandaǵydaı qyzýlyqpen onyń aıaǵyna jyǵylady: «Men endi sizben birge bolamyn». Biraq Ustaz oǵan esikti kórsetedi: «Al endi sen maǵan kerek emessiń».

Myrzageldi Kemeldiń bilim - ǵylym týraly oılary:

Bilmeýden qoryqpa, jalǵan bilimnen saqtan. Dúnıedegi bar jamandyq osydan bastalady.

Bilmegendik uıatta, zıan da emes. Eshkim de bárin bile almaıdy, al bilmeıtindi bilemin deý uıat ári zıan.

Blez Paskaldyń aıtýynsha, álemdegi barlyq beıbereketsizdikke kináli – adamzattyń ózi. Onyń ıgilik, izgilik, ımandylyqtan qol úzip quldyraýynyń nátıjesi. Adamzatty ulylyqqa jetkizer birden bir jol – ǵylym. Abaı: «óner, bilim – bári ǵylymda» dedi.

Bilim adamnyń ishinen shyǵatyn nárse emes, syrttan keletin nárse. Oqymaı bilimdi bolamyn degender, tormen sý alǵysy kelgenmen teń.

Ózen qaıtse úlkeıedi? Ózine kelip quıǵan bulaqtardyń bárin qabyldaı berse. Bilimdilik te solaı, qur oqyp qana qoımaı, boıyńa sińire bilseń ǵana, bilimdar bolasyń.

Qarańǵylyq – bar báleniń bastaýy, tasyrlyq* ta, toǵysharlyq ta sodan, qarańǵylyqtyń buǵaýy men nadandyqtyń kiseninen azat etetin jalǵyz kúsh – oqý.

Bilý degenimiz jeńý. Ǵylym, bilim – toǵysharlyqqa em.
Adam bilim alýdy udaıy jasaýy tıis, áıtpegen kúnde onyń nadanǵa aınalýy op - ońaı.

Óz qanatyń bolmasa ózgeniń qanatymen usha almaısyń.

Qazaqty úshke bólýge bolady: Abaıdy oqyǵandar, Abaıdy oqysam dep júrgender jáne Abaıdy oqý kerektigi oıyna kirip te shyqpaıtyndar.

İzdegen sırek bolsa da tabady, izdemegen eshýaqytta tappaıdy.

Eń joǵarǵylar – týǵannan bilip týǵandar, kelesisi – oqyp baryp, tanyp - bilgender, odan keıingisi – tal qarmaǵanda ǵana oqıtyndar, odan tómengi adamdar oqý kerektigi oıyna kirip te shyqpaıtyndar.

Oqý - bilimmen qyrlanǵan aqyl, qyrlandyryp, tártipke keltirilgen gaýhar tasqa uqsaıdy. Gaýhar úlken bolyp, qyry kóp bolǵan saıyn baǵaly.

Qur oqı bermeı, álsin - álsin oıdy qozǵap qoıý kerek, paıdalanylmaı qalǵan aqyldy tot basady.

Kóp bilgen saıyn adam bilim - tanymǵa toıymsyz keledi. Adam az bilgen saıyn ózine - ózi rıza bolady, toqkóńil keledi.

Bilim talpynsań qonady. «It marjandy ne qylsyn», - dep uly Abaı aıtqandaı, marjandy qajetsingen adam, ony izdep tereńge boılaı bilgen adam tabady. Al tereńge boılaý úshin talap kerek.

Bilimi aqylynan kóbirek adam, biliminen taıaq jeıdi.

Qujatta ǵana bar joǵary bilimnen ortasha paıym artyq.

Bireýlerdiń oıy men qolynyń qalaı qımyldaýyna óziniń ǵana emes, búkil adam balasynyń taǵdyry táýeldi. Adamzattyń árbir jańashyl iske bararda osy áreketim elime, adamzatqa qanshalyqty tıimdi, ol búkilǵalamdyq zıan ákelmes pe eken dep oılaǵany jón bolady. Shyn bilim, shyn ǵylym qatygezdikke alyp barmaıdy. Saharovtyń atom bombasyn oılap taýyp, keıin onyń adamzatqa keltirýi múmkin qasiretin sezingende bul tapqyrlyǵynan bas tartyp, búkil ómirin ıadrolyq kúshti saıası oıyndarda paıdalanýǵa qarsy bolýǵa arnaýy osy tıimdi oılaýdyń nátıjesi.

Oqyǵan, estigen jaqsy oı, paıdaly áńgimelerdi tarata júrgen jón, menen basqa eshkim bilmesin deý orynsyz. Aǵash saǵan óziniń saıasyn, jemisi men gúlderin berip tursa, men ǵana paıdalanamyn dep túbimen kóterip áketseń – solady.

Bolashaq – bilimde. Jaqyn jyldary adam balasy kedeı men baı bolyp emes, bilimdi men bilimsiz bolyp bólinedi. Petr Birinshi 1714 jyly bilim negizderinen sýsyndap almaǵan dvorándarǵa úılenýge tyıym salǵan jarlyq shyǵarǵan.
Eger bilimge umtylý, bárin bilsem deý – ózgeden artyq bolsam, asyp tússem deý úshin ǵana kerek bolsa, onda ol bekershilik.

Bilim oqýmen ǵana emes, zerektikpen de keledi. Baǵzy zamandaǵy aqyndarymyz ben sheshenderimiz sonyń dáleli. Olardyń kóbiniń bilim - saýatynan góri zerektigi, qısyny men oılaý qabileti, este saqtaý qabileti joǵary bolǵan.

Ápsana. Sokrattyń shákirti bolǵan fılosof Arıstıppostyń qasyna bir kisi balasyn ertip kelipti. Fılosoftyń bala tárbıesimen aınalysatynyn bilip, oǵan bilgenderin úıretýdi suraıdy. "Árıne, - deıdi fılosof. Biraq balany shákirttikke alǵanym úshin 1000 altyn suraımyn!" Balanyń ákesi shoshyp: "Nemene?! Myń altyn ba?! Myń altynǵa bir qul satyp alar edim!" Arıstıppos oǵan: "Iá, myń altynǵa bir qul satyp alsań bolady. Biraq ol kezde úıińde bir emes, eki qulyń bolmaıdy ma?" dep jaýap bergen eken.

Sorbonna ýnıversıtetiniń mańdaıyndaǵy jazý:
Qudaıdyń bermegenin Sorbonna bere almaıdy.