Orman patshalyǵy (Qysqy ańdar ómiri)
Bilim berý salasy: «Komýnıkasıa»
Uıymdastyrylǵan oqý qyzmeti: Sóıleýdi damytý
Taqyryby: «Orman patshalyǵy» (Qysqy ańdar ómiri).
Maqsaty:
Bilimdilik: Qys mezgiliniń qubylystary men qys tabıǵatynyń erekshelikteri týraly bilimderin nyǵaıtý, balalardy jabaıy ańdardyń qys
qy ómirimen tanystyrý, ómir súrý jaǵdaılary týraly maǵlumat berý.
Damytýshylyq: Sýret boıynsha áńgime qurastyrý sheberligin jetildirý.
Qoıylǵan suraqtarǵa tolyq jaýap berýin qalyptastyrý, baılanystyryp sóıleýin jetildirý, sózdik qoryn jańa sózdermen tolyqtyrý, Tilin damytý.
Tárbıelik: Tabıǵatqa degen súıispenshiligin oıatý, qorshaǵan álemge, tirshiliktiń bárine meıirimmen qaraýǵa tárbıeleý. Olardy qorǵaı bilýge tárbıeleý.
Oqý qyzmeti qarym - qatynasy arqyly balalardy dostyqqa, uıymshyldyqqa tárbıeleý.
Kerekti quraldar: «Qysqy orman» kartınasy, jabaıy ańdardyń sýretteri.
Kýbık, kostúmder.
Ádis - tásilder: «Kýbızm» strategıasy: kýbıktiń qyrlaryna jabaıy ańdar sýretterin qoıý arqyly, kýbıkti laqtyryp, sol ań týraly taqpaq aıtqyzý.
Mnemo tehnıka arqyly «qysqy orman» óleńin oqyp berý Jańa sózder: aıýdyń apany, múlgıdi, silkinip qoıady, kúrtik qar.
Bılıngvaldy komponent: Qys - zıma, orman - les, qasqyr - volk, qoıan - zaıas, túlki - lısa, aıý - medved.
Aldyn - ala jumys: (ańdar týraly taqpaqtar úıretý) Óleńdi mánerlep oqyp berý, sýretpen áńgime, suraqtar qoıý. Jumbaqtar sheshý, taqpaqtar aıtý, jańyltpashtar aıtý, jabaıy ańdar týraly taqpaqtardy pysyqtaý, halyq boljamdaryn aıtý.
Motıvasıalyq – qozǵaýshylyq
Balalar saz zalyna kirip, qonaqtarmen úsh tilde amandasady.
Jylýlyq sheńberi:
Sheńber bolyp turaıyq,
Alaqandy ashaıyq,
Kúnniń nuryn alaıyq,
Alaqanǵa salaıyq.
Taza aýany jutaıyq,
Júrekke jylý salaıyq
Jınalǵan jyly shýaqty,
Qonaqtarǵa shashaıyq.
Uıymdastyrýshylyq - izdenýshilik
Jumbaq:
Aıaz qysyp, órnek syzyp,
Terezeni torlaıdy.
Qarǵa ombyǵyp,
Bet dombyǵyp,
Syrǵanap jastar oınaıdy.
Bóbekterim aıtyńdarshy
Bul qaı kezde bolady?
- Durys aıtasyńdar, qys aılaryn atap berińdershi?
- Balalar qys mezgilinde tabıǵatta qandaı qubylystar bolady?
- Durys aıtasyńdar, balalar aınalanyń bárin aq qar basady. Jerdi, taýdy, tasty, ormandy bárin qalyń qar basady. Ormandaǵy aǵashtardyń bári aq kórpege oranǵandaı bolady. Qysqy ormannyń, balalar, aýasy taza, tabıǵaty tamasha bolady.
Men qazir sizderge «Qysqy orman» týraly óleń oqyp bereıin: (mnemo tehnıka arqyly túsindirý)
«Qysqy orman»
Qalǵıdy qysqy orman,
Múlgıdi qysqy orman,
Aıyrylyp qalǵan soń,
Jazdaǵy qustardan,
Aq jelek jamylyp,
Kók monshaq taǵynyp,
Uıyqtaıdy qysqy orman,
Kóktemdi saǵynyp,
Aıýy, qoıany uıqyǵa toıady,
Jel tursa qysqy orman
Silkinip qoıady.
Sózdik jumys:
Múlgıdi – uıyqtaıdy.
Silkinip qoıady – jel turǵanda aǵashtardyń basy qozǵalyp, basyndaǵy qarlar jerge túsedi.
- Mine, balalar óleńde ne týraly aıtylyp tur eken? Durys aıtasyńdar qysqy orman týraly, ańdary týraly aıtylyp tur eken.
Al endi balalar qysqy orman týraly sýret qaraıyq, (slaıd arqyly kórsetý) nelerdi kórip turmyz, qane kim áńgimelep beredi? Balalar ortaǵa shyǵyp kórgenderin áńgimelep aıtyp beredi. Ormanda aǵashtar óte kóp. Qar bárin basyp tastady.
Aq qoıan qardyń ústimen júgiredi. Tıin aǵashta sekirip júr.
Jeke jumys: Qajetinshe balalarǵa baılanystyryp sóıleýge demeý berý.
Balalar myna sýrette jabaıy ańdardy kórip tursyńdar, al jabaıy ańdar qandaı ańdar?
- Jabaıy ańdardyń tirshiligi qysta qıyndaý bolady. Tońady, ashyǵady. Qysta qoıannyń túsi aq bolady. Aq qarda qoıandy baıqaý óte qıyn, ol qorǵanysh qyzmetin atqarady. Túlkide qardyń astynan tyshqan izdeıdi, ótirik ólgen bolyp, qýlyǵyn asyrady. Al, qasqyr et izdep jorytady. Al aıý bolsa, jaz boıyna jınaǵan maıynan qorek alyp, qys boıyna uıqyǵa ketedi. Kirpi bolsa, kúndiz uıyqtap, túnde qoregin aýlaýǵa shyǵady. Kirpi óte saq, ózine qaýip tónse domalana qalady. Al, kishkentaı tıinder aǵashtan - aǵashqa sekirip tynym tappaıdy. Quıryqtary uzyn, júnderi úlpildek. Adamǵa baýyrmal, oǵan qolyńmen nan usynsań, ol tómenge túsip alady.
- al, endi myna kýbıkti laqtyrý arqyly ańdar týraly taqpaq aıtaıyq.
«Tıinmin». Aısezim
Men tıinmin, tıinmin.
Qysqa jyly kıindim,
Qoımam toly jańǵaqqa
İshi jyly úıimniń.
«Aq qoıan» Aıkórkem
Aq qoıan - aý, aqqoıan,
Uzyn qulaq, saq qoıan,
Qasha berseń, ormanǵa
«Qorqaǵym» dep at qoıam.
«Qý túlki» Arý
Túlki, túlki qýtyńdaısyń,
Aınalańnan tyń tyńdaısyń,
Qansha qýlyǵyńdy asyrsań da,
Qasqyrdan sen qutylmaısyń.
«Qasqyr» Álisher
Qasqyr ormanda jortady,
Aıazdan ol qorqady,
Aspanǵa qarap ulıdy,
Maldy aýyldy torıdy.
«Aıý» Ablaı
Kezgen ishin ormannyń
Men aıýmyn qorbańmyn
Qalyń nýdan bal tańdap
Júremin men balpańdap.
«tyshqan» Abdrahman
Óziń egin ekpeısiń
Egisten uzap ketpeısiń
Mysyq qýsa jetkizbeı
İnińe kirip ketesiń.
- Balalar, biz manadan beri qysqy orman týraly aıtyp jatyrmyz. Al sender «orman patshalyǵyna» saıahatqa barǵylaryń keledi ma?
Endeshe, ornymyzdan turyp, kózimizdi jumyp, men 3-ke deıin sanaǵansha ornymyzda aınalaıyq.
- Káne, kózimizdi ashaıyq. Balalar, mine orman patshalyǵyna da keldik.
(aqyrǵan jolbarystyń daýsy estiledi)
- Oı, balalar, munda ne bolyp jatyr eken? (aldynan jolbarys shyǵady) balalarmen amandasady.
- Meniń patshalyǵymda shýlap júrgenderiń qalaı, orman ańdaryn shoshyttyńdar ǵoı.
Endi olardy qalaı tabamyz, bári tyǵylyp qaldy.
- Balalar, bizder ańdardy kórýge keldik qoı, olaı bolsa tyǵylǵan ańdardy tabýǵa kómekteseıik, kómektesemiz ba?
Dıdaktıkalyq oıyn:
«Tanyp al, atyn aıt»
sharty: balalar ańdy tanyp, qandaı ań ekenin aıtyp berýi kerek.
Tanylǵan ańdar ortaǵa shyǵa beredi.
Jolbarys:
- Al, ańdar bárińniń bastaryń qosylyp jınalyp qalypsyńdar, endi meniń sózime qulaq salyńdar. Myna orman patshalyǵy óte úlken, sondyqtan ózime kómekshi saılamaqshymyn. Biraq bir shartym bar.
Myna otta qaınap turǵan ystyq sýdy kim ishse, sol ań maǵan kómekshi bolady.
- Al, aıý, múmkin sen bastarsyń.
Barlyq ańdar bas tartady. Kezek qoıanǵa kelgende ol tapqyrlyǵynyń arqasynda jolbarysqa kómekshi bolyp taǵaıyndaldy.
- Mine kórdińder me balalar, qoıan qandaı aqyldy.
- al, balalar, endi barlyǵymyz ornymyzdan turyp, boıymyzdy bir sergitip alaıyq.
Sergitý sáti:
Biz ormanǵa baramyz,
Jan - jaǵymyzǵa qaraımyz.
Aıý shyqty qorbańdap,
Qasqyr shyqty yryldap,
Túlki shyqty maıysyp,
Qoıan shyqty sekirip,
Qoryqpańdar balalar,
Óz ornyńdy tabyńdar.
- Endi bizdiń balabaqshaǵa qaıtatyn ýaqytymyz da boldy. Jolbarys dosymyzǵa rahmet aıtyp, keri qaıtaıyq. Bárimiz kózimizdi jumyp, men úsh sanaǵansha ornymyzda turyp aınalamyz.
- Balalar, bizdiń dana halqymyz tabıǵattaǵy árbir qubylystarǵa qarap otyryp, aýa raıyn boljap bilgen. Al, sender qandaı boljamdardy bilesińder?
- Al endi jańyltpashtar aıtyp úıreneıik.
Jańyltpashtar aıtyp úırený. 1. Túlki aılaly ań, aılaly ańǵa aıla paıdalan.
2. Qysta sýyq tústi, qulaǵym ústi, ústi.
3. Muz – tuz, tuz - muz, báride tuz ben muz.
Atyraý qalasynyń
MKQK №29 «Nursaıa» bóbekjaı - balabaqshasynyń tárbıeshisi
Amanıazova Zará Sısenǵalıqyzy
Uıymdastyrylǵan oqý qyzmeti: Sóıleýdi damytý
Taqyryby: «Orman patshalyǵy» (Qysqy ańdar ómiri).
Maqsaty:
Bilimdilik: Qys mezgiliniń qubylystary men qys tabıǵatynyń erekshelikteri týraly bilimderin nyǵaıtý, balalardy jabaıy ańdardyń qys
qy ómirimen tanystyrý, ómir súrý jaǵdaılary týraly maǵlumat berý.
Damytýshylyq: Sýret boıynsha áńgime qurastyrý sheberligin jetildirý.
Qoıylǵan suraqtarǵa tolyq jaýap berýin qalyptastyrý, baılanystyryp sóıleýin jetildirý, sózdik qoryn jańa sózdermen tolyqtyrý, Tilin damytý.
Tárbıelik: Tabıǵatqa degen súıispenshiligin oıatý, qorshaǵan álemge, tirshiliktiń bárine meıirimmen qaraýǵa tárbıeleý. Olardy qorǵaı bilýge tárbıeleý.
Oqý qyzmeti qarym - qatynasy arqyly balalardy dostyqqa, uıymshyldyqqa tárbıeleý.
Kerekti quraldar: «Qysqy orman» kartınasy, jabaıy ańdardyń sýretteri.
Kýbık, kostúmder.
Ádis - tásilder: «Kýbızm» strategıasy: kýbıktiń qyrlaryna jabaıy ańdar sýretterin qoıý arqyly, kýbıkti laqtyryp, sol ań týraly taqpaq aıtqyzý.
Mnemo tehnıka arqyly «qysqy orman» óleńin oqyp berý Jańa sózder: aıýdyń apany, múlgıdi, silkinip qoıady, kúrtik qar.
Bılıngvaldy komponent: Qys - zıma, orman - les, qasqyr - volk, qoıan - zaıas, túlki - lısa, aıý - medved.
Aldyn - ala jumys: (ańdar týraly taqpaqtar úıretý) Óleńdi mánerlep oqyp berý, sýretpen áńgime, suraqtar qoıý. Jumbaqtar sheshý, taqpaqtar aıtý, jańyltpashtar aıtý, jabaıy ańdar týraly taqpaqtardy pysyqtaý, halyq boljamdaryn aıtý.
Motıvasıalyq – qozǵaýshylyq
Balalar saz zalyna kirip, qonaqtarmen úsh tilde amandasady.
Jylýlyq sheńberi:
Sheńber bolyp turaıyq,
Alaqandy ashaıyq,
Kúnniń nuryn alaıyq,
Alaqanǵa salaıyq.
Taza aýany jutaıyq,
Júrekke jylý salaıyq
Jınalǵan jyly shýaqty,
Qonaqtarǵa shashaıyq.
Uıymdastyrýshylyq - izdenýshilik
Jumbaq:
Aıaz qysyp, órnek syzyp,
Terezeni torlaıdy.
Qarǵa ombyǵyp,
Bet dombyǵyp,
Syrǵanap jastar oınaıdy.
Bóbekterim aıtyńdarshy
Bul qaı kezde bolady?
- Durys aıtasyńdar, qys aılaryn atap berińdershi?
- Balalar qys mezgilinde tabıǵatta qandaı qubylystar bolady?
- Durys aıtasyńdar, balalar aınalanyń bárin aq qar basady. Jerdi, taýdy, tasty, ormandy bárin qalyń qar basady. Ormandaǵy aǵashtardyń bári aq kórpege oranǵandaı bolady. Qysqy ormannyń, balalar, aýasy taza, tabıǵaty tamasha bolady.
Men qazir sizderge «Qysqy orman» týraly óleń oqyp bereıin: (mnemo tehnıka arqyly túsindirý)
«Qysqy orman»
Qalǵıdy qysqy orman,
Múlgıdi qysqy orman,
Aıyrylyp qalǵan soń,
Jazdaǵy qustardan,
Aq jelek jamylyp,
Kók monshaq taǵynyp,
Uıyqtaıdy qysqy orman,
Kóktemdi saǵynyp,
Aıýy, qoıany uıqyǵa toıady,
Jel tursa qysqy orman
Silkinip qoıady.
Sózdik jumys:
Múlgıdi – uıyqtaıdy.
Silkinip qoıady – jel turǵanda aǵashtardyń basy qozǵalyp, basyndaǵy qarlar jerge túsedi.
- Mine, balalar óleńde ne týraly aıtylyp tur eken? Durys aıtasyńdar qysqy orman týraly, ańdary týraly aıtylyp tur eken.
Al endi balalar qysqy orman týraly sýret qaraıyq, (slaıd arqyly kórsetý) nelerdi kórip turmyz, qane kim áńgimelep beredi? Balalar ortaǵa shyǵyp kórgenderin áńgimelep aıtyp beredi. Ormanda aǵashtar óte kóp. Qar bárin basyp tastady.
Aq qoıan qardyń ústimen júgiredi. Tıin aǵashta sekirip júr.
Jeke jumys: Qajetinshe balalarǵa baılanystyryp sóıleýge demeý berý.
Balalar myna sýrette jabaıy ańdardy kórip tursyńdar, al jabaıy ańdar qandaı ańdar?
- Jabaıy ańdardyń tirshiligi qysta qıyndaý bolady. Tońady, ashyǵady. Qysta qoıannyń túsi aq bolady. Aq qarda qoıandy baıqaý óte qıyn, ol qorǵanysh qyzmetin atqarady. Túlkide qardyń astynan tyshqan izdeıdi, ótirik ólgen bolyp, qýlyǵyn asyrady. Al, qasqyr et izdep jorytady. Al aıý bolsa, jaz boıyna jınaǵan maıynan qorek alyp, qys boıyna uıqyǵa ketedi. Kirpi bolsa, kúndiz uıyqtap, túnde qoregin aýlaýǵa shyǵady. Kirpi óte saq, ózine qaýip tónse domalana qalady. Al, kishkentaı tıinder aǵashtan - aǵashqa sekirip tynym tappaıdy. Quıryqtary uzyn, júnderi úlpildek. Adamǵa baýyrmal, oǵan qolyńmen nan usynsań, ol tómenge túsip alady.
- al, endi myna kýbıkti laqtyrý arqyly ańdar týraly taqpaq aıtaıyq.
«Tıinmin». Aısezim
Men tıinmin, tıinmin.
Qysqa jyly kıindim,
Qoımam toly jańǵaqqa
İshi jyly úıimniń.
«Aq qoıan» Aıkórkem
Aq qoıan - aý, aqqoıan,
Uzyn qulaq, saq qoıan,
Qasha berseń, ormanǵa
«Qorqaǵym» dep at qoıam.
«Qý túlki» Arý
Túlki, túlki qýtyńdaısyń,
Aınalańnan tyń tyńdaısyń,
Qansha qýlyǵyńdy asyrsań da,
Qasqyrdan sen qutylmaısyń.
«Qasqyr» Álisher
Qasqyr ormanda jortady,
Aıazdan ol qorqady,
Aspanǵa qarap ulıdy,
Maldy aýyldy torıdy.
«Aıý» Ablaı
Kezgen ishin ormannyń
Men aıýmyn qorbańmyn
Qalyń nýdan bal tańdap
Júremin men balpańdap.
«tyshqan» Abdrahman
Óziń egin ekpeısiń
Egisten uzap ketpeısiń
Mysyq qýsa jetkizbeı
İnińe kirip ketesiń.
- Balalar, biz manadan beri qysqy orman týraly aıtyp jatyrmyz. Al sender «orman patshalyǵyna» saıahatqa barǵylaryń keledi ma?
Endeshe, ornymyzdan turyp, kózimizdi jumyp, men 3-ke deıin sanaǵansha ornymyzda aınalaıyq.
- Káne, kózimizdi ashaıyq. Balalar, mine orman patshalyǵyna da keldik.
(aqyrǵan jolbarystyń daýsy estiledi)
- Oı, balalar, munda ne bolyp jatyr eken? (aldynan jolbarys shyǵady) balalarmen amandasady.
- Meniń patshalyǵymda shýlap júrgenderiń qalaı, orman ańdaryn shoshyttyńdar ǵoı.
Endi olardy qalaı tabamyz, bári tyǵylyp qaldy.
- Balalar, bizder ańdardy kórýge keldik qoı, olaı bolsa tyǵylǵan ańdardy tabýǵa kómekteseıik, kómektesemiz ba?
Dıdaktıkalyq oıyn:
«Tanyp al, atyn aıt»
sharty: balalar ańdy tanyp, qandaı ań ekenin aıtyp berýi kerek.
Tanylǵan ańdar ortaǵa shyǵa beredi.
Jolbarys:
- Al, ańdar bárińniń bastaryń qosylyp jınalyp qalypsyńdar, endi meniń sózime qulaq salyńdar. Myna orman patshalyǵy óte úlken, sondyqtan ózime kómekshi saılamaqshymyn. Biraq bir shartym bar.
Myna otta qaınap turǵan ystyq sýdy kim ishse, sol ań maǵan kómekshi bolady.
- Al, aıý, múmkin sen bastarsyń.
Barlyq ańdar bas tartady. Kezek qoıanǵa kelgende ol tapqyrlyǵynyń arqasynda jolbarysqa kómekshi bolyp taǵaıyndaldy.
- Mine kórdińder me balalar, qoıan qandaı aqyldy.
- al, balalar, endi barlyǵymyz ornymyzdan turyp, boıymyzdy bir sergitip alaıyq.
Sergitý sáti:
Biz ormanǵa baramyz,
Jan - jaǵymyzǵa qaraımyz.
Aıý shyqty qorbańdap,
Qasqyr shyqty yryldap,
Túlki shyqty maıysyp,
Qoıan shyqty sekirip,
Qoryqpańdar balalar,
Óz ornyńdy tabyńdar.
- Endi bizdiń balabaqshaǵa qaıtatyn ýaqytymyz da boldy. Jolbarys dosymyzǵa rahmet aıtyp, keri qaıtaıyq. Bárimiz kózimizdi jumyp, men úsh sanaǵansha ornymyzda turyp aınalamyz.
- Balalar, bizdiń dana halqymyz tabıǵattaǵy árbir qubylystarǵa qarap otyryp, aýa raıyn boljap bilgen. Al, sender qandaı boljamdardy bilesińder?
- Al endi jańyltpashtar aıtyp úıreneıik.
Jańyltpashtar aıtyp úırený. 1. Túlki aılaly ań, aılaly ańǵa aıla paıdalan.
2. Qysta sýyq tústi, qulaǵym ústi, ústi.
3. Muz – tuz, tuz - muz, báride tuz ben muz.
Atyraý qalasynyń
MKQK №29 «Nursaıa» bóbekjaı - balabaqshasynyń tárbıeshisi
Amanıazova Zará Sısenǵalıqyzy
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Kiriktirilgen bilim berý salasy: «Komýnıkasıa», «Shyǵarmashylyq»
