Oıyn arqyly balalardyń oılaý qabiletterin damytý
Oıyn arqyly balalardyń oılaý qabiletterin damytý
Oıyn úlgisiniń tehnologıasy balanyń naq osyndaı belsendilikterin arttyrady. Kez - kelgen bala da, adamnyń mádenıeti de oıyn arqyly damıdy. Al búgingideı dınamıka ǵasyrynda, oqý prosesinde oıyn aldynǵy orynda, ıaǵnı oıyn tehnologıasy arqyly balanyń oqýǵa yntasyn, qyzyǵýshylyǵyn arttyrý jeńil bolmaq.
Oıyn - degenimiz ne? Oıyn degenimiz - halyqtyń balany ádeptilikke, saýattylyqqa baýlıtyn quraldyń biri.
Oıynnyń túrleri óte kóp. Mysaly: róldik oıyndar, deneshynyqtyrý oıyndary, sújettik oıyndar, dıdaktıkalyq oıyn elementterin paıdalanýdyń mańyzy óte zor. Dıdaktıkalyq oıyndar balanyń aqyl - oıyn damytyp, sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrady.
Mektep jasyna deıingi balalardyń zeıini turaqsyz, ımpúlsıvti bolǵanymen, qabyldaý este saqtaý múmkindikteri jaqsy damyǵan.
Sondyqtan kez - kelgen sabaqty ótkizý úshin dıdaktıkalyq oıyndar qoldana bilý kerek.
Róldik oıyndar mektepke deıingi balalardyń ómirinde eleýli oryn alady. Bul oıyndar uzaq ta, qysqa da bolý múmkin. Sújetti - róldi oıyndar beıneleý quraly ról men oıyn áreketi bolyp tabylady. Óziniń sıpaty jaǵynan bular kóbinese elikteý, shyndyqty kórsetý bolyp tabylady. Mysaly «Dúken» oıynyn oınaǵanda balalar satýshy men satyp alýshy áreketterine elikteıdi., al «Mektep» bolyp oınaǵanda muǵalimmen oqytýshynyń áreketine elikteıdi. «Otbasy» oıyndary arqyly aınaladaǵy ómirdi baqylaýǵa, kúndelikti óz ómirlerinen alǵan bilimderin oıyn sújetine paıdalanýǵa tóseldirýge bolady.
«Ulttyq qazaq oıyndary: «Qyz qýý», «Oramal tastaý, «Asyqtar», «Báıge» oıyndary. Bala ómiriniń kezeńi oıyn arqyly jetiledi. Oıyndar ár topta jas ereksheligine saı júrgiziledi. Men óz tájirıbemde oıyndardy kóp qoldanamyn. Sabaq barysynda da, kúnniń jartysynda da júrgizemin. Balanyń tilin jetildirý úshin ony áńgimege tarta otyryp, balanyń sózdik qoryn jańa sózdermen tolyqtyryp, túsinigin molaıtý qajet. Balanyń tilin damytýda oıyn túrlerin júrgizý arqyly, oıyn sharttaryn aıta otyryp ta baıytýǵa balady. Mysaly: «Qýyrshaqqa qonaqqa barý», «Men kimmin», «Qýyrshaqty kıindiremiz», «Sharbaqty qurastyrý», «Kólemi boıynsha qoı» degen sekildi oıyn túrlerin qoldanýǵa bolady. Men kez kelgen oıyn túrlerin sabaǵymnyń taqyrybyna saı tańdap alamyn. Ásirese dıdaktıkalyq oıyndardy til damytý sabaqtarynda paıdalanýdyń tıimdiligin tájirıbe kórsetip otyr. Sabaqty bekitý, balanyń shyǵarmashylyǵyn damytý, til baılyǵyn molaıtý úshin oıyndar sabaqtyń taqyrybyna, mazmunyna saı tańdap alamyn. Mysaly: «Telefon» oıynynda dıalogtyq sóıleýdegi áńgimeniń maqsaty - bir nárse jaıynda suralyp, balanyń oǵan jaýap berýge, belgili bir áreketke túrtki bolýǵa úıretý bolyp tabylady.
Róldik oıyndar mektepke deıingi balalar ómirinde eleýli oryn alady. Bul oıyndar uzaq ta, qysqa da bolýy múmkin. Sújetti - róldi oıyndar beıneleý quraly rol men oıyn áreketi bolyp tabylady. Óziniń sıpaty jaǵynan bular kóbinese elikteý, shyndyqty kórsetý bolyp tabylady. Mysaly «Dúken» oıynyn oınaǵanda balalar satýshy, satyp alýshynyń áreketterine elikteıdi. «Shashtaraz», «Otbasy» oıyndary arqyly aınaladaǵy ómirdi baqylaýǵa, kúndelikti óz ómirlerinen alǵan bilimderin oıyn sújetine paıdalanýǵa tóseldirýge bolady. Pedagog ótilgen oıynǵa taldaý jasap, onyń balalarǵa tıgizgen tárbıelik yqpalyn baǵalaýǵa, óz tobyndaǵy sújetti - róldi oıyndarynyń odan ári basshylyq etý tásilderin oılastyrýǵa tıis.
Qoıylymdyq oıyndarda rolder, oıyn áreketteri qandaı shyǵarmanyń, erteginiń t. b. Sújeti men mazmuny sharttas bolady. Ol sújetti - róldi oıynǵa uqsas. Barlyq balalar ertegini jaqsy kóredi, ertegi aıtyp berseń bar yntasymen tyńdaıdy. Ertegi balalardyń oı - qıalyn, sózdik qoryn damytady.
Qurylymdyq oıyndar - balalar áreketiniń bir túri. Onyń negizgi mazmuny qorshaǵan ómirdi alýan túrli qubylystardy jáne solarǵa baılanysty is - áreketterdi beıneleý bolyp tabylady. Qurylys oıyny bir jaǵynan sújetti - róldi oınaýǵa uqsas keledi. Balalar oıyn ústinde kópirler, stadıondar, temir joldar, teatrlar, sırkter t. b. iri qurlystar salady.
Dıdaktıkalyq oıyndar kishkene balalarǵa meılinshe tán oqytý formasy bolyp tabylady, onyń arǵy tegi oıyndy óleń men qımylmen ushtastyrý negizinde kóp nárseni úıretetin oıyndardy jasaǵan halyq pedagogıkasynda jatyr. Mysaly: «Sıqyrly qalpaqtyń syryn ashaıyq»- degen oıyndy eresek toptarda tárbıeshi balalardy zat týraly aıta bilýge úıretý, olardyń júıeli sóıleý qabiletin damytý mindetin alǵa qoıady. Oıyn mindeti - qalpaqtyń astynda ne bar ekenin bilý. Dıdaktıkalyq oıyndar aınalamen tanysý sabaǵynda, ádebıet, sabaqtarynda jıi qoldanady.
Bala tárbıesi qıyn da, jaýapty mindet. Urpaq tárbıesi qoǵamnan tys, oqshaý turǵan emes. Ol qoǵamnyń, zamanyń baǵyt - baǵdarmen, tynys - tirshiligimen birge júrip otyrady. Osy oraıda kez - kelgen búldirshin úshin bala tárbıesi ata - anasyna berilgen tálim - tárbıeni odan ári jalǵap, jandyratyny sózsiz.
Balabaqshada tárbıelenýshilerdiń tanymdyq is - áreketin qalyptastyrýda negizgi jumys túri - oıyn áreketi.
Bala sanaly, mádenıetti, adamgershiligi mol bolyp, jan - jaqty damýy úshin jáne tilin damytyp, sóz baılyǵyn damytý úshin jáne aınaladaǵy ómir qubylysyn uǵyný úshin paıdalanýdyń mańyzy zor.
Oıyn ústinde balanyń túrli qasıetteri, qabileti men belsendiligi de kórinetini týraly asa kórnekti pedagog A. S Makarenko bylaı deıdi: «Oıynda bala qandaı bolsa, ómirde kásibı qyzmet salasynda, kóbinese sondaı bolady». Sondyqtan keleshekke adamdy tárbıeleý - bárinen buryn oıyn arqyly júzege asyralady. Oıyn - balalar úshin aınaladaǵy tanyp, bilý tásili.
Oıyn áreketi mazmunynan áleýmettik sıpaty balanyń qoǵamdyq ómir súretindigimen baılanysty. Ol alǵashqy aılardan bastap - aq mańyndaǵylarmen qarym - qatynas jasaýǵa umytylady, sonyń arqasynda jasaý quraly, kúsh qýaty tildi birtindep meńgeredi.
Oıyn - bala áreketiniń negizgi túri. Oıyn oınaǵanda bólme teńiz de, ushaq ta temir jol vagony da bolýy múmkin. Balalar oıyn kezinde tynysh otyra almaıdy. Tipti jalǵyz balanyń ózinde de sóılesip júredi.. Sondyqtan, oıyn barysynda tildesim úlgisi qalyptasady.
Oıyndar mazmunyna qaraı, ózine tán erekshelikterine qaraı sújetti - roldi, dramatızasıalyq, dıdaktıkalyq qurylys oıyndary, qımyldy oıyndar, ulttyq oıyndar bolyp bólinedi.
Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany, Saǵyz selosy
"Balaýsa" balabaqshasy tárbıeshi Sısenova Jadyra
Tolyq nusqasyn júkteý
Oıyn úlgisiniń tehnologıasy balanyń naq osyndaı belsendilikterin arttyrady. Kez - kelgen bala da, adamnyń mádenıeti de oıyn arqyly damıdy. Al búgingideı dınamıka ǵasyrynda, oqý prosesinde oıyn aldynǵy orynda, ıaǵnı oıyn tehnologıasy arqyly balanyń oqýǵa yntasyn, qyzyǵýshylyǵyn arttyrý jeńil bolmaq.
Oıyn - degenimiz ne? Oıyn degenimiz - halyqtyń balany ádeptilikke, saýattylyqqa baýlıtyn quraldyń biri.
Oıynnyń túrleri óte kóp. Mysaly: róldik oıyndar, deneshynyqtyrý oıyndary, sújettik oıyndar, dıdaktıkalyq oıyn elementterin paıdalanýdyń mańyzy óte zor. Dıdaktıkalyq oıyndar balanyń aqyl - oıyn damytyp, sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrady.
Mektep jasyna deıingi balalardyń zeıini turaqsyz, ımpúlsıvti bolǵanymen, qabyldaý este saqtaý múmkindikteri jaqsy damyǵan.
Sondyqtan kez - kelgen sabaqty ótkizý úshin dıdaktıkalyq oıyndar qoldana bilý kerek.
Róldik oıyndar mektepke deıingi balalardyń ómirinde eleýli oryn alady. Bul oıyndar uzaq ta, qysqa da bolý múmkin. Sújetti - róldi oıyndar beıneleý quraly ról men oıyn áreketi bolyp tabylady. Óziniń sıpaty jaǵynan bular kóbinese elikteý, shyndyqty kórsetý bolyp tabylady. Mysaly «Dúken» oıynyn oınaǵanda balalar satýshy men satyp alýshy áreketterine elikteıdi., al «Mektep» bolyp oınaǵanda muǵalimmen oqytýshynyń áreketine elikteıdi. «Otbasy» oıyndary arqyly aınaladaǵy ómirdi baqylaýǵa, kúndelikti óz ómirlerinen alǵan bilimderin oıyn sújetine paıdalanýǵa tóseldirýge bolady.
«Ulttyq qazaq oıyndary: «Qyz qýý», «Oramal tastaý, «Asyqtar», «Báıge» oıyndary. Bala ómiriniń kezeńi oıyn arqyly jetiledi. Oıyndar ár topta jas ereksheligine saı júrgiziledi. Men óz tájirıbemde oıyndardy kóp qoldanamyn. Sabaq barysynda da, kúnniń jartysynda da júrgizemin. Balanyń tilin jetildirý úshin ony áńgimege tarta otyryp, balanyń sózdik qoryn jańa sózdermen tolyqtyryp, túsinigin molaıtý qajet. Balanyń tilin damytýda oıyn túrlerin júrgizý arqyly, oıyn sharttaryn aıta otyryp ta baıytýǵa balady. Mysaly: «Qýyrshaqqa qonaqqa barý», «Men kimmin», «Qýyrshaqty kıindiremiz», «Sharbaqty qurastyrý», «Kólemi boıynsha qoı» degen sekildi oıyn túrlerin qoldanýǵa bolady. Men kez kelgen oıyn túrlerin sabaǵymnyń taqyrybyna saı tańdap alamyn. Ásirese dıdaktıkalyq oıyndardy til damytý sabaqtarynda paıdalanýdyń tıimdiligin tájirıbe kórsetip otyr. Sabaqty bekitý, balanyń shyǵarmashylyǵyn damytý, til baılyǵyn molaıtý úshin oıyndar sabaqtyń taqyrybyna, mazmunyna saı tańdap alamyn. Mysaly: «Telefon» oıynynda dıalogtyq sóıleýdegi áńgimeniń maqsaty - bir nárse jaıynda suralyp, balanyń oǵan jaýap berýge, belgili bir áreketke túrtki bolýǵa úıretý bolyp tabylady.
Róldik oıyndar mektepke deıingi balalar ómirinde eleýli oryn alady. Bul oıyndar uzaq ta, qysqa da bolýy múmkin. Sújetti - róldi oıyndar beıneleý quraly rol men oıyn áreketi bolyp tabylady. Óziniń sıpaty jaǵynan bular kóbinese elikteý, shyndyqty kórsetý bolyp tabylady. Mysaly «Dúken» oıynyn oınaǵanda balalar satýshy, satyp alýshynyń áreketterine elikteıdi. «Shashtaraz», «Otbasy» oıyndary arqyly aınaladaǵy ómirdi baqylaýǵa, kúndelikti óz ómirlerinen alǵan bilimderin oıyn sújetine paıdalanýǵa tóseldirýge bolady. Pedagog ótilgen oıynǵa taldaý jasap, onyń balalarǵa tıgizgen tárbıelik yqpalyn baǵalaýǵa, óz tobyndaǵy sújetti - róldi oıyndarynyń odan ári basshylyq etý tásilderin oılastyrýǵa tıis.
Qoıylymdyq oıyndarda rolder, oıyn áreketteri qandaı shyǵarmanyń, erteginiń t. b. Sújeti men mazmuny sharttas bolady. Ol sújetti - róldi oıynǵa uqsas. Barlyq balalar ertegini jaqsy kóredi, ertegi aıtyp berseń bar yntasymen tyńdaıdy. Ertegi balalardyń oı - qıalyn, sózdik qoryn damytady.
Qurylymdyq oıyndar - balalar áreketiniń bir túri. Onyń negizgi mazmuny qorshaǵan ómirdi alýan túrli qubylystardy jáne solarǵa baılanysty is - áreketterdi beıneleý bolyp tabylady. Qurylys oıyny bir jaǵynan sújetti - róldi oınaýǵa uqsas keledi. Balalar oıyn ústinde kópirler, stadıondar, temir joldar, teatrlar, sırkter t. b. iri qurlystar salady.
Dıdaktıkalyq oıyndar kishkene balalarǵa meılinshe tán oqytý formasy bolyp tabylady, onyń arǵy tegi oıyndy óleń men qımylmen ushtastyrý negizinde kóp nárseni úıretetin oıyndardy jasaǵan halyq pedagogıkasynda jatyr. Mysaly: «Sıqyrly qalpaqtyń syryn ashaıyq»- degen oıyndy eresek toptarda tárbıeshi balalardy zat týraly aıta bilýge úıretý, olardyń júıeli sóıleý qabiletin damytý mindetin alǵa qoıady. Oıyn mindeti - qalpaqtyń astynda ne bar ekenin bilý. Dıdaktıkalyq oıyndar aınalamen tanysý sabaǵynda, ádebıet, sabaqtarynda jıi qoldanady.
Bala tárbıesi qıyn da, jaýapty mindet. Urpaq tárbıesi qoǵamnan tys, oqshaý turǵan emes. Ol qoǵamnyń, zamanyń baǵyt - baǵdarmen, tynys - tirshiligimen birge júrip otyrady. Osy oraıda kez - kelgen búldirshin úshin bala tárbıesi ata - anasyna berilgen tálim - tárbıeni odan ári jalǵap, jandyratyny sózsiz.
Balabaqshada tárbıelenýshilerdiń tanymdyq is - áreketin qalyptastyrýda negizgi jumys túri - oıyn áreketi.
Bala sanaly, mádenıetti, adamgershiligi mol bolyp, jan - jaqty damýy úshin jáne tilin damytyp, sóz baılyǵyn damytý úshin jáne aınaladaǵy ómir qubylysyn uǵyný úshin paıdalanýdyń mańyzy zor.
Oıyn ústinde balanyń túrli qasıetteri, qabileti men belsendiligi de kórinetini týraly asa kórnekti pedagog A. S Makarenko bylaı deıdi: «Oıynda bala qandaı bolsa, ómirde kásibı qyzmet salasynda, kóbinese sondaı bolady». Sondyqtan keleshekke adamdy tárbıeleý - bárinen buryn oıyn arqyly júzege asyralady. Oıyn - balalar úshin aınaladaǵy tanyp, bilý tásili.
Oıyn áreketi mazmunynan áleýmettik sıpaty balanyń qoǵamdyq ómir súretindigimen baılanysty. Ol alǵashqy aılardan bastap - aq mańyndaǵylarmen qarym - qatynas jasaýǵa umytylady, sonyń arqasynda jasaý quraly, kúsh qýaty tildi birtindep meńgeredi.
Oıyn - bala áreketiniń negizgi túri. Oıyn oınaǵanda bólme teńiz de, ushaq ta temir jol vagony da bolýy múmkin. Balalar oıyn kezinde tynysh otyra almaıdy. Tipti jalǵyz balanyń ózinde de sóılesip júredi.. Sondyqtan, oıyn barysynda tildesim úlgisi qalyptasady.
Oıyndar mazmunyna qaraı, ózine tán erekshelikterine qaraı sújetti - roldi, dramatızasıalyq, dıdaktıkalyq qurylys oıyndary, qımyldy oıyndar, ulttyq oıyndar bolyp bólinedi.
Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany, Saǵyz selosy
"Balaýsa" balabaqshasy tárbıeshi Sısenova Jadyra
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Matematıka páninen 3 - klasqa arnalǵan kúndelikti sabaq josparlary
