InfoHub Logo

Jumaǵalıeva Indıra Baýyrjanqyzy
Ǵylymı jetekshisi: Nurǵalıeva M.M. -f.ǵ.k. aǵa oqytýshy                             
Atyraý, Qazaqstan
H.Dosmuhamedov atyndaǵy Atyraý ýnıversıteti   
Shetel tili: Eki shetel tili 4 kýrs stýdenti
 

Anotasıa

Statá posváshena povyshenıý ıgrovoı deıatelnostı ýchenıkov v sootvetstvıı s selú ızýchenıa ı naýchnogo obosnovanıa effektıvnostı ıspolzovanıa ıgrovyh tehnologıı v prosese ızýchenıa ınostrannyh ıazykov. Naýchnoe obosnovanıe ıspolzovanıa ıgrovogo metoda na ýrokah ınostrannogo ıazyka, ýtochneno ponátıe «ıgra» prımenıtelno k obýchenıý shkolnıkov, dıdaktıcheskıı materıal dlá obýchenıa shkolnıkov ıgrovym tehnologıam. Klúchevye slova: ıgra, tehnologıa, shkol, ýchenık, ınostrannyı ıazyk, metod.

Annotation

In accordance with the purpose of studying and scientific the gaming activity of students substantiation of the effectiveness of using gaming technologies in the process of learning foreign languages. scientific substantiation of the use of the game method in foreign language lessons; clarified the concept of "play" in relation to teaching schoolchildren; didactic material for teaching game technologies to schoolchildren. Keywords: game, technology, school , pupil, foreign language, method.

Kirispe

Oqýshylardyń oqý is-áreketine degen yntasyn arttyrý - dıdaktıkanyń ózekti máseleleriniń biri. Tanymdyq motıvterdi saqtaýdyń naqty tásili - «oqýshylar úshin belgili bir jeke maǵynasy bar is-sharalarǵa (oıyn, qarym-qatynas, jumys, tanym) shetel tilin meńgerý áreketterin qosý».
Motıvasıa oqýshylardyń ıgergen jáne úırengen  nárseleriniń mańyzdylyǵyn, olardyń oqý qyzmetine qatynasyn jáne onyń nátıjelerin anyqtaıdy.

Shetel tiliniń pán retindegi ereksheligi oqý is-áreketi shetel tiliniń sóıleý áreketin, ıaǵnı qarym-qatynas áreketin boljaıtyndyǵynda, onyń barysynda bilimnen basqa shet tiliniń sóıleý daǵdylary qalyptasady.

Oqý is-áreketiniń ózinde qamtylǵan oqýshylardyń tanymdyq motıvteri bul áreketke jeke mán beredi. Tanymdyq motıvterdiń qaınar kózi - oqýshylardyń sanaly tanymdyq qajettiligi. Shetel tilin úırenýshilerdiń naqty qajettilikteri osy tilde sóılesýge, óz pikirin bildirýge, tildi aýyzsha jáne jazbasha qoldanýǵa, ony ıgerýge degen umtylysqa baılanysty. Sońǵysy motıvasıany saqtaý úshin shetel tiliniń sóıleý áreketin oqytý quraldary men ádisterin oılastyryp tańdaý qajettiligine ákeledi. Osyǵan baılanysty shet tildik qarym-qatynasty úıretý úshin oıyn ádisterin qoldaný erekshe mańyzǵa ıe.

Dıdaktıka boıynsha jattyǵý sabaqtaryn uıymdastyrýda oıyn tehnologıalaryn qoldaný problemasy jaqsy qarastyrylmaǵan jáne kóbinese deklaratıvti sıpatta bolady. Sonymen qatar, oıyn tehnıkasy retinde oıynǵa baýlý bilim berý qyzmetin basqarýdyń tıimdi quraly bolyp tabylady (shet tildik qarym-qatynasty meńgerýge arnalǵan is-sharalar), oqýshylardyń aqyl-oı belsendiligin jandandyryp, oqý úderisin qyzyqty etedi.

Psıhologıalyq tujyrymdamada oıyn retinde obekt, motıv ony júzege asyrý prosesinde jatatyn áreket retinde anyqtalady.
D.B. Elkonın, «adamnyń oıyn-áreketi - bul adamdar arasyndaǵy qoǵamdyq qatynastar tikeleı ýtılıtarlyq qyzmet jaǵdaıynan tys qaıta qurylatyn qyzmet».

Úlken ensıklopedıada oıyn «praktıkalyq maqsaty joq, kóńil kóterý men oıyn-saýyq úshin, sondaı-aq keıbir óner túrlerin praktıkada qoldaný (sahnada oınaý, mýzykalyq aspapta oınaý) úshin qyzmet etetin kásip» retinde qarastyrylady .
Eń qolaılysy - A.A.Derkach bergen anyqtama, tárbıelik oıyn degenimiz - bul bilim berý prosesinde tapsyrma retinde qoldanylatyn, sheshimi belgili bir bilim berý maqsatyna jetýdi qamtamasyz etetin oıyn.

Aıta ketý kerek, oıyn ádisi baıaǵydan jańa emes. Keńestik bilim berý júıesinde paıda bolǵan tárbıelik bilim berý teorıasy mektep jasyna deıingi júıeler dıdaktıkasynda oıyndardy qoldanýdy kúsheıtti.

A.N.Leontev «Orta mektepte shet tilin oqytý ádistemesin jetildirý» degen eńbeginde oıyn áreketin bylaısha anyqtaǵan: balanyń is-áreketi barysynda «bir jaǵynan onyń zattarmen is-áreketke degen qajettiliginiń jyldam damýy men damýy arasyndaǵy qaıshylyq bar». operasıalardyń áreketteri (ıaǵnı, áreket rejımderi) - ekinshi jaǵynan.

Bul qaıshylyqty balada bir ǵana is-áreket túrinde, atap aıtqanda oıynda sheshýge bolady ».

Qoǵam damýynyń alǵashqy kezeńinde biz ony túsinetin maǵynadaǵy oıyn uǵymy qazir bolmaǵan. Ol kezdegi balalar tez ósti, jáne olarda eresekter sıaqty «oınaý» erekshe belsendiligi boldy. Olar istedi, eresekter jasaıtyn barlyq nárseni bildi, biraq olar muny jaqsy isteı almady. Bul jaǵdaı álemniń, ǵylymnyń, qoǵamnyń qarapaıymdylyǵynyń arqasynda damydy.

Ǵylym men progrestiń damýymen birge baıypty bilim berý qajettiligi týdy, adamdar arasyndaǵy kúrdeli qatynastar paıda boldy, demek, balalardyń damýyndaǵy problemalar paıda boldy. Endi osy álem jaıly bolý úshin ol ról tujyrymdamasyna júginedi, onyń kómegimen ómirden qoryqpaı kez kelgen adam bola alady.

Sońǵy jyldardaǵy ǵylymdaǵy áleýmettik praktıkada oıyn uǵymy jańasha túsindirildi, oıyn ómirdiń kóptegen salalaryna taralady, oıyn jalpy ǵylymı, baıypty kategorıa retinde túsiniledi. Reseıde oıynnyń dıdaktıkalyq mańyzdylyǵyn K.D.Ýshınskıı dáleldedi.

Ár túrli mektep muǵalimderi, psıhologtary oıyn tujyrymdamasyn ashýdan birqatar jalpy erejelerdi ajyratýǵa bolady:

1. Oıyn - ár túrli jastaǵy balalardyń damý belsendiliginiń derbes túri.
2. Balalardyń oıyny - bul olardyń is-áreketiniń eń erkin formasy, ol júzege asyrylady, qorshaǵan álem zertteledi, jeke shyǵarmashylyq, ózin-ózi taný, ózin-ózi kórsetý belsendiligi úshin keń aýqym ashylady.
3. Oıyn - bul balanyń is-áreketiniń alǵashqy kezeńi, onyń minez-qulqynyń bastapqy mektebi, kishi mektep oqýshylarynyń, jasóspirimderdiń jáne jasóspirimder stýdentter ósken saıyn maqsattaryn ózgertetin normatıvti jáne teń belsendiligi.
4. Oıyn - bul damýdyń tájirıbesi. Balalar  olar oınaıtyndyqtan damıdy.
5. Oıyn - podsoznanıe, aqyl men shyǵarmashylyq negizinde ózin-ózi tanytý, ózin-ózi damytý erkindigi.
6. Oıyn - balalardyń negizgi qarym-qatynas salasy; ol adamdar arasyndaǵy qatynas máselelerin sheshedi, adamdar arasyndaǵy qatynastarda tájirıbe jınaqtaıdy.

Oıyn - bul shetel tilin meńgerýdiń kúshti yntalandyrýshysy jáne shetel tili muǵaliminiń arsenalyndaǵy tıimdi ádisteme. Oıyndy qoldaný jáne sóıleý jaǵdaıattaryn qura bilý oqýshylardy oıynǵa, qarym-qatynasqa  daıyn etedi.

Oıyn oqýshylarǵa tek ózin kórsetýge, áreket etýge ǵana emes, sonymen birge tájirıbe men empatıaǵa múmkindik beredi.

Oıyn tyńdaýshylarǵa emosıonaldy áser etedi, tulǵanyń rezervtik múmkindikterin belsendiredi. Bul bilimdi, bilik pen daǵdyny ıgerýge jaǵdaı jasaıdy, olardyń ózektenýine yqpal etedi. Oqý jattyǵý oıyny bilimdi, bilik pen daǵdyny jandandyrýǵa, bekitýge, baqylaýǵa jáne túzetýge kómektesedi, naqty materıaldy oqyp úırenýde tárbıelik-pedagogıkalyq kórinisti týdyrady. Bul oǵan qatysýshylardyń belsendi psıhıkalyq belsendiligi úshin jaǵdaı jasaıdy. Bilim berý tapsyrmasy bar tapsyrma oıyny oqýshylardyń ıntellektýaldy belsendiligin yntalandyrady, olardy boljaýdy, zertteýge jáne sheshimderdiń nemese gıpotezalardyń durystyǵyn tekserýge úıretedi. Bul oqýshylardyń esep berý, baqylaý jáne ózin-ózi baqylaý nysandary men quraldarynyń birin bildiretin oqý pánin ıgerýdegi oqýshylardyń jetistikteriniń bir túri. Oqý oıyny qarym-qatynas mádenıetin tárbıeleıdi jáne ujymda jáne komandada jumys isteý qabiletin qalyptastyrady. Munyń bári bilim berý oıyndarynyń tulǵaǵa psıhologıalyq, áleýmettik-psıhologıalyq jáne pedagogıkalyq áser etý quraly retindegi fýnksıalaryn anyqtaıdy.

Oıynnyń psıhologıalyq áseri oqýshylardyń ıntellektýaldy ósýinen kórinedi. Ony sabaqta pedagogıkalyq jáne psıhologıalyq turǵydan oılastyrylǵan qoldaný aqyl-oı áreketine qajettiliktiń damýyn qamtamasyz etedi. Al bul oqýshylardyń ıntellektýaldy belsendiligine, aqyl-oı jáne tanymdyq derbestigi men bastamashyldyqqa ákeledi.

Oıynnyń arqasynda jınaqtalǵan bilim, bilik jáne daǵdylardy jańartýdyń múmkin joldary men tásilderin izdeý barysynda shyǵarmashylyq belsendilikke degen qajettilik artady. Oıyn zańdylyqtar men stereotıpterge qatysty ymyrasyzdyqty týdyrady. Ol este saqtaý men elestetýdi damytady, tulǵanyń emosıonaldy-erik jaǵynyń damýyna áser etedi, emosıalaryńyzdy basqarýǵa, óz is-áreketterińizdi uıymdastyrýǵa úıretedi. Oıyn oqýshylardyń belgili bir qubylysqa, faktige, máselege qatynasyn ózgertýge qabiletti.
Oıynnyń ártúrli adamdarǵa psıhologıalyq áseri birdeı emes, ol tulǵanyń jeke erekshelikterimen anyqtalady.

Oıynnyń áleýmettik-psıhologıalyq áseri ózin sheteldik (jáne ana tilinde) sóıleý (qarym-qatynas) qorqynyshynan aryltyp, qarym-qatynas mádenıetin, atap aıtqanda dıalog mádenıetin qalyptastyrýda ashady. Oıyn aýdarma tiliniń eline, sheteldik baspasózdi oqýǵa degen qyzyǵýshylyqty týdyrady. Bul óz betinshe sheshim qabyldaý qabiletin qalyptastyrady, óziniń jáne basqalardyń is-áreketterin baǵalaıdy jáne óz bilimin ózektendirýge shaqyrady.

Psıhologıalyq turǵydan alǵanda, oıyn arqyly qurylǵan motıvasıa, ıaǵnı oıyn motıvasıasy bilim berý prosesinde kommýnıkatıvti, tanymdyq jáne estetıkalyq motıvtermen qatar usynylýy kerek.

Oıyn óziniń tabıǵaty boıynsha ómirlik jaǵdaıattarǵa óte jaqyn, keıde olardy olardan bólip qaraýǵa bolady (E.Bern teorıasy) . Dıhotomıa arqyly oınaý - oıdan shyǵarylǵan problema jáne ony sheshýge degen naqty kúsh - áleýmettik-mádenı kontekstti ımıtasıalaýǵa, ártúrli minez-qulyqtardy oınatýǵa, túzetýge, sodan keıin qaıtadan oınaýǵa múmkindik beredi. Ómirde túzetý qıyn nemese múmkin emes nárseni (mádenıetaralyq qaqtyǵys nemese mádenıetaralyq shok) oıynda osy qaıshylyqty boldyrmaýǵa qajetti strategıalardy damyta otyryp, qaıta-qaıta oınaýǵa bolady.

Oıyn toptyq áreketke baǵyttalǵan, ol zamanaýı tehnıkanyń qajettilikterine tolyq jaýap beredi. Ol sondaı-aq ár túrli oqýshynyń ózin belgili bir rólde synap kórýge jáne jeke qabiletterin kórsetýge múmkindik berip, ár túrli jeke is-áreket formalaryna aınalady. Zertteýdiń ǵylymı máni: shet tili sabaǵynda oıyn tásilin qoldanýdyń ǵylymı negizdemesi keltirilgen; mektep oqýshylaryn oqytýǵa qatysty «oıyn» uǵymyn naqtylaǵan; mektep oqýshylaryn oıyn tehnologıalaryn qoldana otyryp oqytýǵa arnalǵan dıdaktıkalyq materıal.

Zertteýdiń teorıalyq mańyzdylyǵy problemany sheshýdiń negizgi tásilderi retinde tulǵaǵa baǵyttalǵan jáne jeke kózqaras tańdalǵandyǵynda).

Zertteýdiń praktıkalyq mańyzdylyǵy mynada:
- zertteý nátıjelerin jalpy bilim beretin mektepterdiń oqý tájirıbesinde qoldanýǵa bolady;
- zertteýdiń qorytyndylary men materıaldary mektep baǵdarlamalaryn, shet tili oqýlyqtaryn, muǵalimderge arnalǵan oqý-ádistemelik quraldardy jasaýda qoldanyla alady.                

Paıdalanylǵan ádebıetter tizimi:
1. Bern, E. Igry, v kotorye ıgraıýt lúdı / E. Bern. – M.: Progres, 1988.
2. Derkach, A. A., Sherbak, S. F. Pedagogıcheskaıa evrıstıka. Iskýsstvo ovladenıa ınostrannym ıazykom./ A. A. Derkach, S. F. Sherbak - M: Pedagogıka, 1991.
3. Elkonın, D. B. Psıhologıa ıgry / D. B. Elkonın. – M.: Prosveshenıe, 1987.

---