Ózen jáne kól
Sabaqtyń taqyryby: Ózen jáne kól
Maqsaty:
1. Ózen jáne kól týraly ótken synyptardan, ómirden biletinderin eske túsirý arqyly Qazaqstannyń ózenderi men kólderi jaıynda bastapqy túsinik qalyptastyrý.
2. Sýdyń paıdasy men qasıetteri týraly bilimderin damytý; dúnıetanymyn keńeıtý. Oqýshylardyń oı - órisin, shyǵarmashylyq qabiletterin damytý.
3. Tabıǵatty qorǵaýǵa jáne aıalaı bilýge, Otanǵa degen súıispenshilikke tárbıeleý.
Sabaq túri: aralas sabaq
Ádisi: saýalnama, suraq - jaýap, túsindirý, áńgimeleý, kórnekilik, toptastyrý, shyǵarmashylyq
Kórnekilikteri: ınteraktıvti taqta, slaıdtar. Qazaqstannyń fızıkalyq kartasy, ǵalamshar, saýalnama
Sabaqtyń barysy:
İ. Psıhologıalyq daıyndyq.
İİ. Bilimderin tıanaqtaý
a) Suraq – jaýap:
1. Tabıǵattaǵy sý aınalymy qalaı júredi?
2. Tabıǵattaǵy sýlardy dámine qaraı jikte.
3. Jer ǵalamsharyndaǵy sýdyń mólsheri qandaı?
4. Tushshy sý qaıda kezdesedi?
5. Tushshy sýdy qoldan qalaı alýǵa bolady?
6. Mıneraldy sýlar qalaı paıda bolady?
7. Saryaǵashtyń shıpaly sýy qashan ashyldy?
8. Onyń qandaı paıdasy bar?
9. Adam aǵzasynda qansha sý bar?
b) Jumbaq sheshý
1. Jylt - jylt etedi,
Jyradan ótedi.
2. Ózi sýdan jaralǵan.
Biraq sýdan qorqady.
3. Kózge kóringenimen,
Ustasań qolǵa ilinbeıdi.
İİİ Qorytyndylaý
İV Sergitý sáti
♦ 1. Týǵan jerdiń belbeýi
Shubatylyp qalypty.
Keremet - aý kerneýi
Tasty tesip, jarypty.
♦ 2. Aýyl syrtynda saıda
Jatyr úlken aına.
Jańa sabaq
a) Taqyrypty ashý
1) Taýlardan ózen aǵar sarqyraǵan,
Aınadaı sáýle berip jarqyraǵan.
Jel soqsa, ystyq soqsa bir qalypta,
Aralap taý men tasty arqyraǵan.
Kóńiliń sýyn ishseń ashylady,
Deneńde bar dertińdi qashyrady.
Óksigen ottaı janǵan janýarlar,
Ózennen rahat taýyp basylady.
El qystap kún kóredi janabynda,
Dám bolar alýan - alýan balyǵynda.
Tas tas ta, altyn tas ta, synamaqqa,
Sonda da aqqan ózen qalybynda.
2. Suraq - jaýap:
• Sý qaıda kezdesedi?
• Ózenniń erekshelikteri qandaı?
• Ózender men kólder ne úshin paıdalanylady?
• Jergilikti jerde qandaı sýlar bar?
á) Túsindirý (karta boıynsha jumys)
• 1. Órkenıettiń damýyndaǵy ózenderdiń róli: Qalalar, eldi mekender ózen jaǵasyna salynady.
• Ónerkásip oryndary da ózen mańyna taıaý salynady. Óıtkeni olar kóp mólsherde tushshy sýdy qajet etedi.
• Úlken ózender - asa mańyzdy qatynas joly.
• Ózenderde iri - iri stansalar salynyp, sý kúshinen elektr qýaty óndiriledi.
2. Qazaqstannyń ózenderi.
Olardyń bastylary: Jaıyq, Ertis, Esil, Tobyl, Syrdarıa, İle, Nura, Sarysý, Torǵaı, t. b.
3. Kól sýynyń qasıetteri:
• Tirshilik úshin mańyzy jóninen kólder de ózenderden kem túspeıdi. Olardyń ishinde teńiz dep atalatyn úlkenderi de bar. Kaspıı - kólderdiń eń úlkeni.
• Kólder oıysty jerlerdiń sýǵa tolýynan paıda bolǵan. Kól sýlarynyń aýmaǵy, tereńdigi, qasıetteri alýan túrli. Kólderge ózender quıyp, býlanǵan sýynyń ornyn toltyryp otyrady. Tuıyq emes kólderden ózender aǵyp shyǵady. Aǵynsyz kóldiń sýy tuzdy bolyp keledi. Kaspıı kólderdiń eń úlkeni. Aýdany 371 000 sharshy km.
• Aral teńizi buryn aýmaǵy jóninen dúnıe júzindegi kólderdiń arasynda 3 - oryn alatyn. Bul kúnde onyń sýy azaıyp ketti.
Dúnıe júzindegi eń taza, eń tereń kól - Baıkal. Tereńdigi - 1637 m. Oǵan 336 ózender men bulaqtar quıylyp jatyr. Al Baıkaldan Angara ózeni aǵyp shyǵady. Aspannyń kóz jasynan jaralǵan seksen kóli bar - Kókshetaý. Táńirdiń meıirimi túsken jer betindegi bir núktesi. Munda adam óziniń ǵaryshpen baılanysyn sezinip, tylsym bir kúıge túsedi.
b) Oqýlyqpen jumys
Mátindi bólimderge bólip oqy
v) Toptyq jumys.
İ top «Sý - tirshilik kózi» taqyrybyna shaǵyn shyǵarma jazý
İİ top Sý týraly maqal - mátelder, tyıym sózder jazý
İİİ top Fızıkalyq kartamen jumys
Qazaqstanda kezdesetin úlken ózender men kólderdi kórsetý
ǵ) Bilim bekitý
• 1. Qazaqstannyń ózenderi men kólderi jáne olardyń adam ómirindegi mańyzyn aıtyp ber.
• 2. Aral teńizine, Kaspıı teńizine jáne Balqash kóline quıatyn qandaı ózenderdi bilesiń?
• 3. Jergilikti jerde qandaı sýlar bar? Olardy qandaı maqsatqa paıdalanady?
VI Qorytyndylaý
1. Adam ómiri men tabıǵattaǵy sýdyń mańyzdylyǵy (toptastyr)
2. Saýalnama
3. Biz búgin ne úırendik?
• VII Úıge tapsyrma:
• 1. Mátindi túsinip oqý.
• 2. Jergilikti jerdegi ózen, kólder týraly derekter jınastyrý.
• VIIİ Baǵalaý
Maqsaty:
1. Ózen jáne kól týraly ótken synyptardan, ómirden biletinderin eske túsirý arqyly Qazaqstannyń ózenderi men kólderi jaıynda bastapqy túsinik qalyptastyrý.
2. Sýdyń paıdasy men qasıetteri týraly bilimderin damytý; dúnıetanymyn keńeıtý. Oqýshylardyń oı - órisin, shyǵarmashylyq qabiletterin damytý.
3. Tabıǵatty qorǵaýǵa jáne aıalaı bilýge, Otanǵa degen súıispenshilikke tárbıeleý.
Sabaq túri: aralas sabaq
Ádisi: saýalnama, suraq - jaýap, túsindirý, áńgimeleý, kórnekilik, toptastyrý, shyǵarmashylyq
Kórnekilikteri: ınteraktıvti taqta, slaıdtar. Qazaqstannyń fızıkalyq kartasy, ǵalamshar, saýalnama
Sabaqtyń barysy:
İ. Psıhologıalyq daıyndyq.
İİ. Bilimderin tıanaqtaý
a) Suraq – jaýap:
1. Tabıǵattaǵy sý aınalymy qalaı júredi?
2. Tabıǵattaǵy sýlardy dámine qaraı jikte.
3. Jer ǵalamsharyndaǵy sýdyń mólsheri qandaı?
4. Tushshy sý qaıda kezdesedi?
5. Tushshy sýdy qoldan qalaı alýǵa bolady?
6. Mıneraldy sýlar qalaı paıda bolady?
7. Saryaǵashtyń shıpaly sýy qashan ashyldy?
8. Onyń qandaı paıdasy bar?
9. Adam aǵzasynda qansha sý bar?
b) Jumbaq sheshý
1. Jylt - jylt etedi,
Jyradan ótedi.
2. Ózi sýdan jaralǵan.
Biraq sýdan qorqady.
3. Kózge kóringenimen,
Ustasań qolǵa ilinbeıdi.
İİİ Qorytyndylaý
İV Sergitý sáti
♦ 1. Týǵan jerdiń belbeýi
Shubatylyp qalypty.
Keremet - aý kerneýi
Tasty tesip, jarypty.
♦ 2. Aýyl syrtynda saıda
Jatyr úlken aına.
Jańa sabaq
a) Taqyrypty ashý
1) Taýlardan ózen aǵar sarqyraǵan,
Aınadaı sáýle berip jarqyraǵan.
Jel soqsa, ystyq soqsa bir qalypta,
Aralap taý men tasty arqyraǵan.
Kóńiliń sýyn ishseń ashylady,
Deneńde bar dertińdi qashyrady.
Óksigen ottaı janǵan janýarlar,
Ózennen rahat taýyp basylady.
El qystap kún kóredi janabynda,
Dám bolar alýan - alýan balyǵynda.
Tas tas ta, altyn tas ta, synamaqqa,
Sonda da aqqan ózen qalybynda.
2. Suraq - jaýap:
• Sý qaıda kezdesedi?
• Ózenniń erekshelikteri qandaı?
• Ózender men kólder ne úshin paıdalanylady?
• Jergilikti jerde qandaı sýlar bar?
á) Túsindirý (karta boıynsha jumys)
• 1. Órkenıettiń damýyndaǵy ózenderdiń róli: Qalalar, eldi mekender ózen jaǵasyna salynady.
• Ónerkásip oryndary da ózen mańyna taıaý salynady. Óıtkeni olar kóp mólsherde tushshy sýdy qajet etedi.
• Úlken ózender - asa mańyzdy qatynas joly.
• Ózenderde iri - iri stansalar salynyp, sý kúshinen elektr qýaty óndiriledi.
2. Qazaqstannyń ózenderi.
Olardyń bastylary: Jaıyq, Ertis, Esil, Tobyl, Syrdarıa, İle, Nura, Sarysý, Torǵaı, t. b.
3. Kól sýynyń qasıetteri:
• Tirshilik úshin mańyzy jóninen kólder de ózenderden kem túspeıdi. Olardyń ishinde teńiz dep atalatyn úlkenderi de bar. Kaspıı - kólderdiń eń úlkeni.
• Kólder oıysty jerlerdiń sýǵa tolýynan paıda bolǵan. Kól sýlarynyń aýmaǵy, tereńdigi, qasıetteri alýan túrli. Kólderge ózender quıyp, býlanǵan sýynyń ornyn toltyryp otyrady. Tuıyq emes kólderden ózender aǵyp shyǵady. Aǵynsyz kóldiń sýy tuzdy bolyp keledi. Kaspıı kólderdiń eń úlkeni. Aýdany 371 000 sharshy km.
• Aral teńizi buryn aýmaǵy jóninen dúnıe júzindegi kólderdiń arasynda 3 - oryn alatyn. Bul kúnde onyń sýy azaıyp ketti.
Dúnıe júzindegi eń taza, eń tereń kól - Baıkal. Tereńdigi - 1637 m. Oǵan 336 ózender men bulaqtar quıylyp jatyr. Al Baıkaldan Angara ózeni aǵyp shyǵady. Aspannyń kóz jasynan jaralǵan seksen kóli bar - Kókshetaý. Táńirdiń meıirimi túsken jer betindegi bir núktesi. Munda adam óziniń ǵaryshpen baılanysyn sezinip, tylsym bir kúıge túsedi.
b) Oqýlyqpen jumys
Mátindi bólimderge bólip oqy
v) Toptyq jumys.
İ top «Sý - tirshilik kózi» taqyrybyna shaǵyn shyǵarma jazý
İİ top Sý týraly maqal - mátelder, tyıym sózder jazý
İİİ top Fızıkalyq kartamen jumys
Qazaqstanda kezdesetin úlken ózender men kólderdi kórsetý
ǵ) Bilim bekitý
• 1. Qazaqstannyń ózenderi men kólderi jáne olardyń adam ómirindegi mańyzyn aıtyp ber.
• 2. Aral teńizine, Kaspıı teńizine jáne Balqash kóline quıatyn qandaı ózenderdi bilesiń?
• 3. Jergilikti jerde qandaı sýlar bar? Olardy qandaı maqsatqa paıdalanady?
VI Qorytyndylaý
1. Adam ómiri men tabıǵattaǵy sýdyń mańyzdylyǵy (toptastyr)
2. Saýalnama
3. Biz búgin ne úırendik?
• VII Úıge tapsyrma:
• 1. Mátindi túsinip oqý.
• 2. Jergilikti jerdegi ózen, kólder týraly derekter jınastyrý.
• VIIİ Baǵalaý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: WORDPAD mátindik redaktorynyń qosymsha múmkindikteri.
-
Sabaqtyń taqyryby: «Úshin, týraly, deıin, sheıin shylaýlary»
