InfoHub Logo

Dúnıetaný 4 synyp
(Aralas sabaq)
Sabaqtyń taqyryby: Ózen jáne kól
Sabaqtyń maqsaty. «Ózen jáne kól» uǵymynyń qundylyq retindegi mánin ashý.
Sabaqtyń mindetteri: Qazaqstannyń ózenderi men kólderi jaıynda bastapqy túsinik qalyptastyrý;
Ózen men kólderdi tıimdi paıdalaný jáne saqtaý jóninde pikir, senim qalyptastyrý.
Ózen kólderdi qadirleýge, únemdeýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa materıaldy ıgerý sabaǵy:
Sabaqtyń ádisi: Túsindirý, suraq - jaýap, keste.
Sabaqtyń kórnekiligi: Kitap, fızıkalyq karta men keskin karta
Pán aralyq baılanys: Ózin - ózi taný, dúnıetaný.
Sabaqtyń barysy:

Muǵalim áreketi
- Oqýshylarmen amandasý
- Oqýshylardy túgendeý
(Oryndarynda shattyq sheńberge turǵyzý.)

- Jylt – jylt etken,
Jyradan ótken(Sý)
********
Jer astynan tesip shyǵady, Buralańdap, serýen de qurady (Bulaq)
********
Bastalyp muzdyqtan jol tartar,
Jaryqqa, aınalyp býyrqanyp,
Saǵadan bir shyǵar. (Ózen)

- Balalar ne sebepti sý, bulaq, ózen týraly jumbaq jasyrdy dep oılaısyńdar?

Ia balalar búgin biz Ózender men Kólder týraly oqyp biletin bolamyz.
(Oqýshylar oryndaryna otyrady)

Taýlardan ózen aǵar sarqyraǵan,
Aınadaı sáýle berip jarqyraǵan.
Jel soqsa, ystyq soqsa bir qalypta,
Aralap taý men tasty arqyraǵan
Óksigen ottaı janyp janýarlar,
Ózennen rahat taýyp basylady.- dep jyrlaǵan ózen kólderdi sender kartadan kórip otyrsyńdar ma?
Ózen kólderdi qalaı bildińder?
Jerimizdiń qanshama bóligin sý alyp jatyr dep oılaısyńdar?
- 3/1 bóligin
- Balalar qarańdarshy Qazaqstan terıtorıasynda kólemi ár túrli 40 tan astam ózender bar eken. Qandaı ózender dep oılaısyńdar?
- Mys: Ertis, Esil, Jaıyq, Tobyl, Syrdarıa, İle, Nura,
Kólder nemen tolyǵady
Ózender kólge quıylady
- Balalar, osy ózen kólderdiń qaısysy qaı jaqta ornalasqan?
- Shyǵysta: Zaısan. Marqakól, Ertis
Batysta: Kaspıı, Aral, Jaıyq
Ońtústikte: Alakól, Balqash, Syrdarıa, İle
Soltústikte: Nura, Esil

- Balalar osy ózen kólder boıynsha
3 synypta osy ózen kólder týraly qandaı óleńder jattap edik?
İ - top:
Araıly tań nuryn shashty kúlimdep,
Shymyldyǵy ný qamysta dirildegen.
Únsiz Zaısan, Alyp kepter sıaqty,
Qanattaryn Baýyryna alǵan gýildep.
İİ - top:
Tolqyndar túsin boıap qara kókpen,
Tolqysyp aqtyq demin alady óktem,
Balyǵyn ilem deı me Buqtyrmanyń,
Shúıilip qyran búrkit qarap ótken.
İİİ - top:
- Y. Altynsarınniń «Ózen»
Kóńiliń sýyn ishseń ashylady,
Deneńde bar dertińdi qashyrady.
Óksigen ottaı jaanyp janýarlar,
Ózennen rahat taýyp basylady.

- Olaı bolsa, adamǵa ózen kóldiń keregi barma?
- Iá, sebebi sýsyz adamdar ómir súre almaıdy.
Tipti jan - janýarlar men ósimdikterde?
Olar osy ózender arqyly tirshilik etedi.

- Ózenderdiń qandaı paıdasy bar dep oılaısyńdar?
- Balyqtar aýlanady, egistikter sýǵarady, toq kózin alýǵa bolady.

Jańa aqparat
Durys aıtasyndar balalar. Tushshy sýdyń biri kózi – ózen. Sýdyń qajettiligi sondaı tipti qalalar ózenderdiń janyna jaqyn salynady eken. Sebebi tushshy sý óte qajet. Ózenderde
iri stansalar salynyp, sý kúshinen elektr qýaty óndiriledi. Qazaqstanda úlkendi - kishili ózender óte kóp. Mys: Jaıyq, Ertis, Esil, Tobyl t. b
Kólderdiń úlkeni - Kaspıı teńizi, Aral teńizi
Balqash kóliniń sýynyń jartysy – tuzdy, jartysy tushshy
Eń tereńi – Baıkal
- Osy qundylyqtarymyzdy joǵaltýǵa bolama?
- Joq
- Olaı bolsa..

Bekitý (kitappen jumys)
Y. Altynsarınniń
«Taza bulaq»áńgimesin oqýǵa usynylady.
- Áı, jolaýshy, bolsań osy bulaqtaı bol,- degen jazýdyń mánin ashady.
- Balalarǵa oqýlyqta aıtylǵan. qalalar men bizdiń turatyn jerdi kartadan kórsetý usynylady.
İ - top: birinshi jolaýshy
İİ - top: ekinshi jolaýshy
İİİ - top: úshinshi jolaýshy

Tamshy bolyp tamaıyq,
(bir orynda sekirý)
Aryqpen birge aǵaıyq.
(eki - ekiden birigedi)
Kólshik bolyp jınalyp
(kólshik bolyp jınalyp)
Kúnge qoldy bulǵaıyq
(tórt - tórtten birigedi)
Kún kózimen qurǵaıyq,
Bý bop aspan tórinde
Bulttar sanyn quraıyq,
(tórt - tórtten birigedi)
Bulttan jańbyr sógiler
(qaıta jeke - jeke taraıdy)
Jer álemge tógiler
(Oryndarynan sekiredi)