InfoHub Logo

Qarapaıym shyńdyq ózgege qarap ózimizdi umytamyz. Biz qazaq eli qońaqjaı, salt sanany saqtaıtyn uly halyqpyz, biraq bizdin úlken qateligimiz ózgege qarap ózimizdi umytýymyz. Qarapaıym mysal Qazaqstan deıtin úlken baılyǵy men baqytty elde tura, sheteldin istegenin isteımiz. Órkenıetin sol baǵytqa burǵany adamdardy qatty alandatady. Shyńdyqty aıtý kerekqoı qazaqtyń qarapaıym kımeshegin, tym quryǵanda shapanyń bir kelgen naýryzda kımese odan basqa ýaqytta syr sańdyq túbinde jatady. Onyn ornyn qalǵan ýaqytta Qytaıdyn kıimderi men brend pen trend kıimder alyp jatyr, qur matany bir birine jalǵap áıteýir bos shyqqan ashyq-shashyq kıim, áıteýir ár kimniń ústinde. Solardyn órkenıetine qaraı órmelegen saıyn, órtke oranǵandaı kúı keshemiz. Ol bizdin salt sanamyzdyń soǵan qaraı bet burǵanyń jaqsy kórsetedi. Iaǵnı ol ózimizdi umytqanymyzdyń úlken belgisi.

Keıde oılanyp qarasańyz alpaýyt memleketer, alǵa qadamyn nyq qoıǵan memleketter. Alǵa qadam basqan ár memeleket , ózinen kishi memleketterge aǵasy men qamqorshysy sıaqty. Qarapaıym mysal, Aǵasy kıgen kıim inisine buıyrary aıtpasada túsinikti shyǵar, mine dál solaı. Óziniń qoldanysynda bolǵan keregi bolmaı qalǵan ár quraly, basqa eldin paıdasyna tıimdi asýda. buny úlken múmkindik dep qarastyrýda. Al bul turǵyda bizdiń úlken qateligimiz, nege sol nárseni ózimiz jasamasqa. Tarıhqa súıene otyryp sonaý ýaqyttan 150-200 jyl shegerilgenimiz ras, biraq salt dástúrimiz, dinimiz, tilimizdi eshkim olaı shegermedi. Úlken memleketter men bir qatarda turý úshin olar bizge 2 ǵasyrdan keıin osy orynǵa otyr sen áli artasyn dep aıtpaıdy. Tek biz shetelge qarap boı túzegenmen alatynymyz az bolýy múmkin. Qýanysh Shonbaı aǵamyzdyń ekinshi bolma atty kitabynda, óz oıy men:

İzdenis jolynda júrgenimde Bodo Shefer, Robert Kııosakı sıaqty avtorlardyń kitaptary qolyma birin shi bolyp tústi. Olar shynynda da, myqty motıvasıa beredi, bolashaqqa senim syılaıdy, erteńgi ómiriń qandaı bolatynyn ádemilep, áserlendirip sýrettep beredi. Biraq, bul kitaptardyń birinshi «mınýsy», olar seniń erteń qandaı bolatynyńdy aıtady. Armanda, maqsat qoı, motıvasıań bolý kerek, eńbekten, sonda jetistikke jetesiń deıdi. Alǵa qadam jasaýǵa daıyn turǵanyńda, neden bastaıtynyńdy bilmeı qalasyń. Iaǵnı, bul kitaptar neni jáne qalaı jasaý keregin belgilep bermeıdi. Kóbimizdiń motıvasıany jınap alyp, iske kelgende esh nárseni júzege asyrmaýymyzdyń sebebi osynda. Taýdy da qoparyp tastaýǵa daıyn bolǵanyńda, ne isteıtinińdi bilmeısiń. Al men ózim kóp oılandym, kóp zerttedim. Batys modelindegi kitaptardyń kóbi motıvasıa berý úshin jaramdy ekeni kúmánsiz, biraq meniń túsingenim, qazaqtarǵa, ár qadamnyń jazylǵany, neden keıin neni jasaıtyny belgilenip, aıtylǵany jaǵady.  

Árıne ár qazaqqa motıvasıa beretin sheteldin sol kitaptary ǵana, jáne solardy oqyp jetistikke jetkenderi kemde kem. Biz tek olardyń órkenıetine elikteımiz, talpynamyz solardyń jasaǵanyń jaqsy kóremiz, ıa bul biraq  óz ishiizde olaı emes. Shet tildi úırenip mádenıetine qadam basyp kelgende, ózimizdin kim ekenimizdi umytamyz. Qoǵamymyzdyń bir bóligi qazaq tilin, mádenıetin urandatyp júrse, endi bir bóligi jat eldiń mádenıetin jarysa kirgizip jatyr. Batys basyn aınaldyrǵan jastar úshin qazaq mádenıeti eskiniń qaldyǵy retinde qabyldanatyny janyńdy qynjyltady. Osy turǵyda M. Shahanovtyń batystyńsıvılızasıasyna kiremin dep kanalaızasıasyna túsip ketpender degeni ár adamdy oılandyrary ańyq. Ózgeniń órkenıetin dáriptep júrip, ózimizdiń órkenıetimizdi umytpaıyq aǵaıyn.  

Bektenuly Bekbolat

---