InfoHub Logo

Poezıany oqytý – oqýshynyń ushqyr qıalyn damytý

Óleń - sózdiń patshasy, sóz sarasy,
Qıynnan qıystyrar er danasy.
Tilge jeńil, júrekke jyly tıip,
Tep - tegis, jumyr kelsin aınalasy – dep Abaı atamyz óleń jazýǵa óte joǵary talap qoıady. Al A. A. Blok «Poezıa oılaýdan bastalady» deı otyryp, poezıalyq shyǵarmalardyń tereńdigin oǵan jaı kózben qaraýǵa bolmaıtyndyǵyn tanytady.
Poezıalyq shyǵarmalardy lırıkany oqytý ońaı emes. Lırıkany oqytý kúrdeliligi onyń janrlyq ereksheliginde emes, eń bastysy oqýshylardyń oǵan degen kózqarasynda. Ásirese 5 - 8 synyp oqýshylarynyń kóbi poezıadan góri qyzyqty mazmuny bar, aıtaıyn degen oıy kórinip turatyn prozalyq shyǵarmalardy unatady. Muǵalimge oqýshylardy poezıalyq shyǵarmaǵa tartýdan góri, prozalyq shyǵarmaǵa tartý ońaı tıedi. Lırıkalyq shyǵarmalarda aqynnyń oıy sezimi, jan - tolqynysy, tebirenisi beınelenedi. Ony oqýshylardyń birden qabyldaýy, tanýy, sezinýi qıyn. Oqýshy da asqan náziktikpen, sezimmen oılana bilýi kerek. Biraq, barlyq adam birdeı ondaı aqynjandy bolyp kelmeıdi. Sondyqtan óleńdi taný qıynǵa soǵady.
5 - 8 synyptarda óleń oqytýda myna máselelerge kóńil qoıý kerek.

1. Sabaqtyń alǵashqy kirispesinde lırıkalyq shyǵarmalar, olardyń ózderine tán qasıetteri týraly áńgimeleý. Lırıka týraly ádebı - teorıalyq uǵym berý.
2. Óleńdi aldyn - ala úıden oqyp tanysýǵa berý.
3. Oqýshylarǵa óleń qurylymyn aldymen teorıalyq jaǵynan taldatý, maǵynasyn suraý.
4. Óleńdi áýenimen, sazymen mánerlep oqýǵa, jatqa oqýǵa kóńil bólý.
5. Óleńdegi aqynnyń kóńil - kúıin baǵdarlatý, oqýshylardyń óz sezimi óleńniń áserine de nazar aýdartý.
6. Taqyrypqa saı saz áýenin, beıneleý ónerin basqa da óner týyndylaryn kórnekilikti úılesimdi paıdalaný.
7. Tıimdi oqý jaǵdaıyn týǵyzý.
8. Qabiletterin, shabyttaryn oıatý, belsendilikterin arttyrý maqsatynda shyǵarmashylyq jumyspen shuǵyldandyrý.
9. Ártúrli sabaq úlgilerin izdený ( jarys sabaq, pánaralyq baılanys sabaǵy, syn turǵysynan oılaý sabaǵy t. b).
10. Óleńdi ótpes buryn týyndygermen tanystyrý, onyń beınesin somdaýǵa baýlý.
«Ulttyq bilim berý júıesiniń basty maqsaty - oqýshyǵa tereń, mazmundy, tıanaqty, júıeli bilim berý. Satylaı keshendi taldaýda mazmundy, tıanaqty, júıeli bilim berýdiń basty maqsaty - adamdy ǵylymı oılaýǵa, bolmysty tanýǵa, ony qabyldaýdyń ádis - tásilderin jetik bilýge, ózin - ózi damytýǵa, óz betimen bilim alýǵa, izdenýge qajettilik týǵyzý. Osynyń nátıjesinde oqýshy bir ǵana salalyq bilim alýmen shektelmeı, jan - jaqty bilim alýǵa, óziniń qorshaǵan dúnıeniń zańdylyqtaryn tutastyqta qabyldaýǵa qalyptasady. Satylaı keshendi taldaýda mazmundy, tıanaqty, júıeli bilim tutastyq, júıelilik ustanymdaryna negizdeledi. Satylaı keshendi taldaý tehnologıasynda bilim berý men tárbıe qatar júrgizilip otyrady. Oqýshy bilim ala otyryp, aldymen ustazynan tárbıeniń úlgisin alsa, birte - birte joldastarynyń jaǵymdy qasıetterinen úlgi - ónege alady, júre kele ózin - ózi tárbıeleýge daǵdylanady»,- deıdi N. A. Orazahynova.
«Bala qashan da bala», «Bala - bolashaq danyshpan» degen qaǵıda bar. M. Jumabaev:«Ár adamnyń sulýlyq sezimderi ár túrli nárseden oıanympaz bolady. Bireýdiń mýzykadan, bireýdiń sulý sýretten, bireýdiń poezıadan. Iskýsstvonyń áıteýir bir túrinen lázzat almaıtyn, bireýine qumarlanbaıtyn adam bolmaıdy,»- deıdi. Balanyń poezıaǵa degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý, onyń oıyna qozǵaý salý muǵalimge baılanysty. Muǵalim balany qalaı jetelep baǵyttasa, oqýshy da solaı daǵdylanady. Men bul jumysymda 7 - synypta ótiletin keıbir óleńderdi oqýshylarǵa qalaı túsindirgenim jaıynda sóz etpekpin.
Óleńderdi ótpes buryn ony jazǵan aqynmen oqýshylardyń tanys bolǵany durys.
Aqbergen batyr, daýylpaz aqyn Mahambet óleńderin ótkende aldymen oqýshylardan batyr týraly biletinderin surap, Mahambettiń kim ekenin bildirý maqsatynda toptastyrý ádisi boıynsha syzbany toltyrtamyn.

Mahambettiń sýreti
Kıeli arýaq ıesi
daýylpaz aqyn
Sazger
eren erlik úlgisi
azattyq ańsaǵan er
Osy jazǵandaryn ózderińe dáleldetemin. Mysaly, Mahambet - sazger desek, sazgerligine dálel «Jumyr qylysh», «Ókinish» t. b. kúılerin aıtady.

Semantıkalyq karta arqyly óleńderin qanshalyqty biletindikterin baıqaımyn.
Óleńderi: «Men kim», «Jáńgirge aıtqany», «Tarlanym», «Ásempaz bolma árnege», «Men jastarǵa senemin», «At syny»
Aqyndary:
Mahambet
Abaı
Maǵjan

«Qyzǵysh qus» óleńin óterde qyzǵysh qustyń qandaı qus ekendigi suralady. Óleńdi mánerlep oqytyp, túsingenderin suraımyn. Suraq:
1. Óleń qaı kezde shyǵarylǵan?
2. Aqyn nelikten jalǵyzdyqpen dos boldy?
3. Aqynnyń «Qusalyqpen ótti ǵoı, Mahambettiń kóp kúni» degen joldaryn qalaı túsinesiń?
Aqynnyń óz basyndaǵy aýyr haly, kórgen zorlyǵynan lashynnan tepki kórgen qyzǵysh qustyń aýyr halin qaz - qatar qoıyp, sol arqyly aqynnyń ishki óz jaǵdaıy kórsetiledi. Iaǵnı, tabıǵat qubylystary arqyly adamnyń sezim dúnıesi sýretteý psıhologıalyq paralelızm dep atalatyndaǵy túsindiriledi.