InfoHub Logo

Reseı halqynyń arasynda eki úlken áleýmettik topty aıqyn ajyratýǵa bolady. Keıbireýler Pýtın Reseıdi 1990 jyldardaǵy haostan qutqardy, eldegi maqtanysh sezimin qalpyna keltirdi, armıany jandandyrdy, Qyrymdy aneksıalady jáne «jeńispen» arnaıy operasıa bastady dep sanaıdy. Sońǵylary Pýtın bárin búldirdi, eldi búldirdi, búdjetti urlap, dostaryn baıytty, Ýkraınada aǵaıyndyq qaqtyǵysty týdyrdy dep sanaıdy. Ekinshi top ókilderi, árıne, durys.

Degenmen, Pýtın belgili bir túrde qoǵamdy aldymen halyqaralyq komýnızmmen, sodan keıin «tabıǵı renta» ýlanýynyń jemisi ekenin túsiný kerek. Onyń ústine munaı baǵasynyń joǵary bolǵan kezeńindegi «tabıǵı renta» halyqaralyq komýnızm murasynan derlik ýly bolyp shyqty. «Tabıǵı renta» Pýtınge jáne onyń kómirsýtegi kompanıasyna eshbir jasampaz jumyspen alańdamaı, eksportqa qosymsha qun týdyrmaı-aq joǵary ómir súrý deńgeıine qol jetkizýge bolatyn eles qurýǵa kómektesti jáne ýaqytsha qymbat tabıǵı resýrstardan basqa eshteńe bermeı, qajetti jáne joǵary sapaly barlyq nárseni satyp alý.

Pýtınde múldem ıdeologıa joq. Ol aldaý arqyly bılikte qalýǵa múmkindik beretin nárselerdi aıtady jáne jasaıdy. Ol ne «stalındik», ne negizgi lıberal bolyp kórinedi. Ol úshin jáne onyń aınalasyndaǵy KGB klandary úshin ıdeologıa múldem eshteńeni bildirmeıdi. Bastysy aqshamen bılikte bolý kerek. Sondyqtan Reseıdegi barlyq baǵyttaǵy resmı partıalar Pýtın prezıdent bolǵannan da uzaq (bıologıalyq ólimge deıin) almastyrylmaıtyn kóshbasshylary bar kóshbasshy bolyp tabylatynyna tań qalmaý kerek.

Sebebi, Reseıde naqty saıası partıalar joq, biraq Kreml mańynda búdjet aqshasyna qol jetkizý úshin kúresip jatqan klandar bar. Pýtın ózin kez kelgen jemqor sheneýnik sıaqty ustaıdy. Bılikti alǵan ol óz halqyn birden «astyq oryndaryna», memlekettik búdjetke, ónerkásiptik alpaýyttardyń «aqsha aǵynyna» nemese «aqyly kópirlerge» ornalastyrady.

Jeke jáne memlekettik barlyq iri bıznestiń máni - ótkenniń ónerkásip alpaýyttarynyń qaldyqtarynan aqsha aǵynyna miný nemese memleketten «Platon» sıaqty alym túrinde «aqyly kópir» alý. Kásipkerlerdiń nólden bastap qurǵan kásipteri óte az. Tipti sońǵy jyldary ony negizinen búdjet aqshasyna memlekettik bankter satyp aldy, al shaǵyn jáne orta jeke bıznesti qazir koronavırýs pen AÁO nemese SVO naqty ákimshilik shekteýlermen aıaqtady.

Qazirgi Reseıde sheneýnikterdiń eshqaısysy eksportqa qosymsha qun jasaýmen aınalyspaıdy. Olar bul týraly eshteńe bilmeıdi jáne bilgisi kelmeıdi. Sondyqtan munaı baǵasynyń quldyraýy jaǵdaıynda olar úshin múmkin bolatyn birden-bir saıasat – salyqty kóterý jáne olardy adal elıtaǵa bólý, anda-sanda saılaýshylarǵa saılaý naýqanyn taratý. Jaqsy tamaqtanǵan eki myń Reseıge «tabıǵı rentanyń» kenetten tógilgen sýper-kirisinen Kremldiń tym kóp ýyn ákeldi.

Burynǵy shıkizat aqshasy endi joq jáne jaqyn bolashaqta da bolmaıdy, biraq «kremldikter» «tabıǵı rentadan» úırenip qalǵan kútpegen paıda qandaı da bir túrde keremet túrde qaıtarylady dep úmittenedi. Munaı satýdan semirgen kremldegilerdiń munaıǵa táýeldilikti azaıtý qajettigi týraly ýájderi óte áserli. Olardyń jıyrma jyldyq ekonomıkalyq kúıreý fonyndaǵy jyldam serpilis, qaıta profıldeý jáne basqa da jańalyqtar týraly áńgimeleri qazirdiń ózinde kúlkili.

Degenmen, reseılik shyndyq barǵan saıyn kúńgirttenip barady jáne Pýtın 20 jyldan astam ýaqyt boıy saılaýshylardy qorqytyp kelgen «1990-shń jyldarǵa» jaqyndady. Resmı statısıka eńbek naryǵyndaǵy jaǵdaıdyń kúrt nasharlaýyn jáne jumyssyzdyq pen halyqtyń kedeıliginiń birdeı qarqyndy ósýin kórsetedi. Bul Reseıdiń negizgi sheshilmegen máselesi, óz kezeginde, basqalardyń bári osydan shyǵady.

Adamzat óziniń kóp myńjyldyq tarıhynda eshqashan Pýtın rejımindegideı synaq pen ólim qaýpine tap bolǵan emes. Eýropa elderdi yǵystyryp, halyqtardy joıyp jibergen shyǵystan kelgen áskerlerdiń shapqynshylyǵyna ushyrady, biraq olar adamzat balasyn joıyp jiberýge qaýip tóndirmedi. Ótken ǵasyrdyń ortasynda Eýropanyń qaq ortasynda búkil álemdi jaýlap alyp, keıbir halyqtardy tolyǵymen joıýdy kózdegen sumdyq rejım paıda boldy.

Aqylsyz ýtopıaǵa negizdelgen taǵy bir rejım osydan 60 jyl buryn Batyspen betpe-bet kelip, álemdi aqyrzamannyń shegine jetkizip sala jazdady. Adamzat osy qaýipterdiń bárin jeńe aldy. Pýtın rejımi jańa qaýip bolyp tabylady, keıbir jaǵynan bizdiń planeta betpe-bet kelgen burynǵylardyń barlyǵynan basqasha jáne joǵaryraq. Al eń úlken qaýip – onyń qate jiktelýi, bul qaýipke adekvatty jaýap bermeýge ákep soǵady. Generaldar, ózderińiz biletindeı, árqashan sońǵy soǵysqa daıyndalady.

Al búginde pýtınızmmen betpe-bet kelgen álem bul qaýipti «nasıhat», «jemqorlyq», «soǵys», «aneksıa» jáne t.b. termınder arqyly baǵalaýǵa tyrysýda. Bul termınderdiń eshqaısysy Pýtın rejımin sıpattaýǵa jaramaıdy, eger olar qolaıly bolsa, onda úlken eskertýlermen. Reseı - eń sońǵy ımperıa. Memlekettiń ımperıalyq túri sananyń ımperıalyq túrine sáıkes keledi. Al ımperıa ólgen kezde ımperıalyq sana keıbir saıasatkerler men halyqtyń bir bóliginiń, keıde kópshiliktiń basynda ómir súre beredi. Keıbir burynǵy ımperıalarda ımperıalyq sana mańyzdy saıası faktorǵa aınalady.

Qoǵamnyń jáne saıası elıtanyń mańyzdy bóligi «fantomdyq aýyrsynýdy» bastan keshiredi. Kesilgen kolonıalar «aýyryp», joǵalǵan ımperıalyq ulylyq kemiredi. Nátıjesinde ımperıany qalpyna keltirýge ashyq nemese janama túrde ýáde beretin ımperıalyq sananyń tasymaldaýshylary bılikke keledi. Pýtınniń bılikke kelýi – ımperıalyq «ólgennen keıingi ómirge» degen osyndaı árekettiń jarqyn mysaly. Pýtınniń zombı ımperıasy aldymen sóz deńgeıinde ımperıalyq sananyń ústemdigin verbaldy deńgeıde bekitti.

KSRO-nyń ydyraýy HH ǵasyrdaǵy eń úlken geosaıası apat degen málimdemeden ımperıany qalpyna keltirý áreketterine deıingi bir qadam. Al Pýtın bul qadamǵa 2014 jyly Qyrym men Donbasstyń bir bóligin basyp alý arqyly bardy. 1980 jyldardyń aıaǵynda ǵana qalyptasa bastaǵan qoǵamdyq sanadaǵy antıımperıalyq kepildikter 1990 jyldardyń birinshi jartysynda óte álsiz bolyp, ımperıalyq shovınızmniń «qyrymnashıstik» kóshkinimen áp-sátte joıyldy. Pýtınızm - bul stalınızmniń kekirýi.