Qanatty dostar, Ánshi toty qus
Ótpeli taqyryp: Qanatty dostar Ánshi toty qus
Toby: Eresek
Taqyryby: Qustar bizdiń dosymyz Ánshi toty (ertegi)
Maqsaty: Erteginiń mazmunyn túsiný, óz túsinigimen áńgimeleý barysynda sózdik qoryn molaıtý, sóıleýge daǵdylandyrý. Qustar jaıly bilimin keńeıtý. Ertek persanajdaryn óz dárejesinde oınap berý. Ánniń sózderin jattap, áýenine qosylyp oryndaý. Oıyn, bı qımyldaryn qyzyǵa oryndaý
Ádis - tásilderi: Suraq - jaýap, slaıd kórsetý, túsindirý, oıyn oınatý.
Qoldanylatyn kórneki quraldar: Qustardyń sýreti, teatrlandyrylǵan qoıylym, slaıd, qustar kıimderi, oıynǵa qoldanylatyn aspaptar. Orkestrge qoldanatyn qasyq
Sózdik jumys: Qarlyǵash, totyqus.
Bılıngvaldi komponent: Bulbul - Soloveı, Qarlyǵash - Lastochka, toty - papýgaı
Balalarmen sálemdesý
Sálem, sálem ustazym
Sálem sózdiń atasy
Sálem, sálem dostarym
Aq nıetin aıtatyn.(Ándete oryndaıdy)
Úntaspadan qustardyń dybysy estiledi
Balalar bul neniń dybysy boldy eken?
- Qustardyń
Ia, qustardyń dybysy ártúrli bolady. Olar túrlerine qaraı ár túrli saıraıdy
. Qustardyń da ata - analary bolady. Qaýip tóngen kezde analary shyryldap balapandaryna eskertedi.
- Qustar týraly sender ne bilesińder?
- Men senderge suraqtar qoıyp kóreıin, sender muqıat tyńdap durys jaýap berýge tyrysyńdar jaraı ma?
- Jyrtqysh qusty qalaı ataımyz? (qyran)
- Qandaı qus jemin túnde aýlaıdy? (japalaq)
- Qonaq shaqyratyn qusty qalaı ataımyz?(saýysqan)
- Qustardyń úıi ne dep ataımyz (Uıa)
- Orman dárigeri(toqyldaq)
- Qystap qalatyn qus (qarǵa)
- Jaraısyńdar, balalar.
- Ózimiz boljap kóreıikshi, búgingi sabaǵymyz ne týraly bolady dep oılaısyńdar?
- Qustar
- Elimizde 500 - ge jýyq qustyń túri bar. Olar tabıǵatty zıankesterden qorǵaıdy. Sondyqtan olar tabıǵat emshileri.
Olar tirshilik ıeleri. Olar urpaq órbitedi. Balapandaryn qanattandyryp, jaýlarynan qorǵaıdy.
Qustar tabıǵatqa sán beredi. Olardyń áýeni tabıǵatty qulpyrtyp,
adamdardyń kóńil - kúıin kóteredi. Qustardyń túrleri óte kóp. Onyń ishinde jyl qustary týraly áńgimelesek.
Jyl qustary degenimiz - Salqyn túse jyly jaqqa ushyp ketip, kóktemde qaıta ushyp keletin qustar. Ol qustarǵa kókek, qarlyǵash, aqqý, qaratorǵaı, bulbul, toqyldaq, úırek, qaz, tyrna.
Qustar týǵan jerge top - tobymen ushyp kelip jatyr. Olar jolda talaı qıyndyqtardy bastan keshiredi. Bıik asýlardan asady. Ózderiniń tanys joldarynan adaspaǵan.
Jyl qustarynyń keıbiriniń tirshilik qamy týraly áńgimeleıik. Mysaly: qarlyǵash - adamǵa dos. Ol óziniń uıasyn úıdiń, aýlanyń aınalasyna salady. Onyń óz áni bar. áni qulaqqa jaǵymdy.
Qarlyǵash adamǵa saýlyq, jaqsylyq tilep júretin jáne qaýip qaterden qorǵap júredi. Úı salýdy da adamdar qarlyǵashtan úırengen.
Qaratorǵaı - ózi kishkentaı, óte paıdaly qus. Orman qorǵaýshysy. Aýylǵa qaratorǵaı kelisimen kúnniń kózi ashylyp, kún jylynady. Qaratorǵaıdy ánge qosyp, shyrqaǵan.
Aqqý - 30 - 40 jyl ómir súredi. Ol kórse kóz toımaıtyn sulý qus. Halyq ańyzyna súıensek jylan da aqqý jumyrtqasyna tıispegen, adamdar da aqqýdy atpaǵan. Ol kıeli qus. Qazaq sulý qyzdaryn aqqýǵa teńegen.
Halyq kóktem kelse kókek keldi deıdi. Osy bir qustyń aty nege eń tamasha aı atyna teńeý keledi eken. Ne degen ǵajap, kókek degen. Óıtkeni kókek kóktem kele salysymen kókek, kókek dep án salady. Sondyqtan sáýir aıy kókek aıy dep atalǵan.
Toqyldaqty halyq orman emshisi dep ataıdy. Ol aǵashty zıandy qurt - qumyrsqadan tazartady.
Qazaq halqy qustardy erekshe baǵalaǵan. Sheber ánshisin - bulbulǵa teńegen. Azamatyn - suńqarǵa, sulýyn - aqqýǵa, ez jigitin - japalaqqa teńegen.
Halqymyz qustardyń kelýine, ketýine qarap boljamdar jasaǵan. Endi solardyń birazyna toqtala keteıik.
Qarlyǵash joǵary ushsa, kún jyly bolady, al tómen ushsa jańbyr jaýady.
Kóktemde qazdar qaıtqanda joǵary ushsa, sý tasqyny bolady.
Jańbyr jaýarda qarǵalar ý - da shý bolady.
Qus júnin úrpıtse, jańbyr jaýady.
Shymshyq uıa salsa, qys qatty bolady.
Shaǵala kelse seń buzylady.
Jyl qusy qaptap kelse, kóktem erte keledi.
- balalar al sender qustardyń dybystaryn dybystaı alasyńdar ma?
- Iá
- Olaı bolsa qanekeı dybystaıyqshy
Daýys jattyǵýy (Qustar daýsymen dybystaý)
Osy kezde, esik qaǵylady. Esikti ashyp qaraıdy ashsa torda otyrǵan toty qusyn ishke kirgizedi
- Balalar bul qus bizge qonaqqa kelgen sıaqty jáne toryna bir hat salyp ala kelgen sıaqty qanekeı hatyn oqyp kóreıikshi
- Sálemetsińder me balalar! Men senderdiń qustar týraly aıtyp jatqandaryńdy estip keldim. Men senderge qustar áleminen bir ózimniń basymnan keshken oqıǵam ertegi alyp keldim.
- balalar biz toty qus týraly ertegimizdi qonaǵymyzǵa ózimiz oryndap bereıikshi ol qýanyp qalsyn
Olaı bolsa kishkentaı akterleriniń oryndaýynda ánshi toty ertegin oryndap bereıik
Avtor: Ertede bir Toty qustyń balapany bolypty. Balapan óse kele minez shyǵarady. Birde ol:
- Nege uıany jerge emes, basqa qustardaı bıikke salmaısyńdar? Nege alyp qustardaı iri bolmaısyńdar?- dep ata - anasynyń mazasyn alady. Ony estigen ata qus:
- Sańqyldap suńqar, qarqyldap qarǵa, tyraýlap tyrna bola almaısyń, shyraǵym. Aqylyń bolsa óz sánińmen, óz ánińmen ata jolyn jalǵa,- dep ósıet aıtady.
Erke toty ata sózine qulaq aspaıdy. Óziniń qandaı qus ekenin bilmeıtin ol ásem daýysymen baýrap alar serik izdep, uıasyn tastap ushyp ketedi. Erke toty qustar álemin uzaq aralaıdy. Sóıtip qarǵaǵa kezdesedi.
- Qarǵa: men qarǵamyn, qarǵamyn kóp qoı meniń armanym. Qarq - qarq, kele ǵoı totyjan
- Toty: ózi qap - qara, daýsy qandaı jaman edi. Unamaıdy maǵan
- Saýysqan: Kel totyjan, Saýysqanmyn sańqyldaǵan, qonaqjaımyn ańqyldaǵan.
- Toty: Qalaı daýystaıdy? Daýsy nashar eken.
- Torǵaı: kele ǵoı Toty. Men torǵaımyn, torǵaımyn. Aǵashtardy qorǵaımyn.
- Toty: Qyzyq qoı mynaý ózi, shamańa qarashy
- Búrkit: Men búrkitpin, búrkitpin, qustyń bárin úrkittim, ha - ha - ha
- Toty: qorqynyshtysyn - aı, úlkenin - aı
- Qarlyǵash: Kele ǵoı Toty. Qarylǵashpyn qalyqtaǵan, Ushýdan eshbir jalyqpaǵan.
- Toty: Qandaı ádemi qus edi, biraq quıryǵy nege aıyr? unamaıdy maǵan. Dep usha jóneledi. Qansha qustardyń san alýan túrleri men tirshilikterin kóredi. Biraq júregine jaqyn ún, janyna jaıly uıa taba almaıdy. Sharshap shaldyǵyp óz uıasyna oralady. Balapanyn kórip qýanǵan atasy qubyltyp án salady. Sazdy áýenine tabıǵat tamsanady. Án terbegen erke totynyń boıy balqyp, uıqyǵa ketedi. Erteńine tańmen birge oıanyp:
Týǵan jerim - qymbat meken
Ósken uıam ystyq eken.
Toty qustyń áýenine,
Eshbir áýen jetpeıdi eken,- dep san alýan yrǵaqqa salyp saıraıdy. Erke totynyń sazdy áýenin barlyq qustar qyzyǵyp tyńdaıdy. Osy kúnnen bastap ánshi totynyń dańqy búkil álemge jaıyldy. Jaraısyńdar balalar ertegileriń toty qusqa unaǵany sózsiz
- Al balalar qonaǵymyzǵa óz ónerimizdi kórseteıik ol bizdi óz ertek álemine maqtap barsyn
Balalar búgingi jań úırenetin ánimiz Qarlyǵash týraly bolmaq
Jańa án: Qarlyǵash
Qarlyǵash qarlyǵash
Quıryǵyń seniń aıyr
Tileısiń adamǵa
Jaqsylyqpenen qaıyr
Q - sy
Meıirimdi qusym - aı
Qanat qaǵyp ushsyn - aı
Meıirimdi qusym - aı
Qanat qaǵyp ushsyn - aı
Qarlyǵash qarlyǵash
Talmasynshy qanatyń
Nurly kún sáýle shash
Barlyq bala qýansyn
Q - sy
Qarlyǵash qarlyǵash
Dalam qandaı tamasha
Kórkińe sen daǵy
Qýanasyń balasha
- Balalar sender qazaqtyń qandaı ulttyq aspaptaryn bilesińder?
- Dombyra, qobyz, jetigen sybyzǵy
- tamasha balalar olaı bolsa men senderge tamasha bir boı sergitý jattyǵý oılap taptym qanekeı bárimiz boı sergitip alaıyqshy
Sergitý jattyǵýy: Aspap tartý massajy
- Boıymyzdy sergitip aldyq al endi balalar ózimizdiń kúndelikti as qasyǵymyzben rıtm soǵý arqyly orkestrde ásem án oryndap bereıik bizdiń toty qus qonaǵymyzǵa
Orkestr: Hrýstalnyı váls
Oıyn: Oılan tap, kóńildi aspaptar
Kútiletin nátıjeler:
Biledi: Erteginiń mazmunyn, ánniń sózin
Igerdi: Qustar jaıly maǵlumatty jáne sýretpen jumys jasaýdy.
Meńgeredi: Aspaptar daýsyn, rıtm soǵý jáne oıynnyń sharttaryn
Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany
№11Balapan bóbekjaı balabaqshasy
Mýzyka jetekshisi: Shaızadaeva Saltanat
Qanatty dostar, Ánshi toty qus. júkteý
Toby: Eresek
Taqyryby: Qustar bizdiń dosymyz Ánshi toty (ertegi)
Maqsaty: Erteginiń mazmunyn túsiný, óz túsinigimen áńgimeleý barysynda sózdik qoryn molaıtý, sóıleýge daǵdylandyrý. Qustar jaıly bilimin keńeıtý. Ertek persanajdaryn óz dárejesinde oınap berý. Ánniń sózderin jattap, áýenine qosylyp oryndaý. Oıyn, bı qımyldaryn qyzyǵa oryndaý
Ádis - tásilderi: Suraq - jaýap, slaıd kórsetý, túsindirý, oıyn oınatý.
Qoldanylatyn kórneki quraldar: Qustardyń sýreti, teatrlandyrylǵan qoıylym, slaıd, qustar kıimderi, oıynǵa qoldanylatyn aspaptar. Orkestrge qoldanatyn qasyq
Sózdik jumys: Qarlyǵash, totyqus.
Bılıngvaldi komponent: Bulbul - Soloveı, Qarlyǵash - Lastochka, toty - papýgaı
Balalarmen sálemdesý
Sálem, sálem ustazym
Sálem sózdiń atasy
Sálem, sálem dostarym
Aq nıetin aıtatyn.(Ándete oryndaıdy)
Úntaspadan qustardyń dybysy estiledi
Balalar bul neniń dybysy boldy eken?
- Qustardyń
Ia, qustardyń dybysy ártúrli bolady. Olar túrlerine qaraı ár túrli saıraıdy
. Qustardyń da ata - analary bolady. Qaýip tóngen kezde analary shyryldap balapandaryna eskertedi.
- Qustar týraly sender ne bilesińder?
- Men senderge suraqtar qoıyp kóreıin, sender muqıat tyńdap durys jaýap berýge tyrysyńdar jaraı ma?
- Jyrtqysh qusty qalaı ataımyz? (qyran)
- Qandaı qus jemin túnde aýlaıdy? (japalaq)
- Qonaq shaqyratyn qusty qalaı ataımyz?(saýysqan)
- Qustardyń úıi ne dep ataımyz (Uıa)
- Orman dárigeri(toqyldaq)
- Qystap qalatyn qus (qarǵa)
- Jaraısyńdar, balalar.
- Ózimiz boljap kóreıikshi, búgingi sabaǵymyz ne týraly bolady dep oılaısyńdar?
- Qustar
- Elimizde 500 - ge jýyq qustyń túri bar. Olar tabıǵatty zıankesterden qorǵaıdy. Sondyqtan olar tabıǵat emshileri.
Olar tirshilik ıeleri. Olar urpaq órbitedi. Balapandaryn qanattandyryp, jaýlarynan qorǵaıdy.
Qustar tabıǵatqa sán beredi. Olardyń áýeni tabıǵatty qulpyrtyp,
adamdardyń kóńil - kúıin kóteredi. Qustardyń túrleri óte kóp. Onyń ishinde jyl qustary týraly áńgimelesek.
Jyl qustary degenimiz - Salqyn túse jyly jaqqa ushyp ketip, kóktemde qaıta ushyp keletin qustar. Ol qustarǵa kókek, qarlyǵash, aqqý, qaratorǵaı, bulbul, toqyldaq, úırek, qaz, tyrna.
Qustar týǵan jerge top - tobymen ushyp kelip jatyr. Olar jolda talaı qıyndyqtardy bastan keshiredi. Bıik asýlardan asady. Ózderiniń tanys joldarynan adaspaǵan.
Jyl qustarynyń keıbiriniń tirshilik qamy týraly áńgimeleıik. Mysaly: qarlyǵash - adamǵa dos. Ol óziniń uıasyn úıdiń, aýlanyń aınalasyna salady. Onyń óz áni bar. áni qulaqqa jaǵymdy.
Qarlyǵash adamǵa saýlyq, jaqsylyq tilep júretin jáne qaýip qaterden qorǵap júredi. Úı salýdy da adamdar qarlyǵashtan úırengen.
Qaratorǵaı - ózi kishkentaı, óte paıdaly qus. Orman qorǵaýshysy. Aýylǵa qaratorǵaı kelisimen kúnniń kózi ashylyp, kún jylynady. Qaratorǵaıdy ánge qosyp, shyrqaǵan.
Aqqý - 30 - 40 jyl ómir súredi. Ol kórse kóz toımaıtyn sulý qus. Halyq ańyzyna súıensek jylan da aqqý jumyrtqasyna tıispegen, adamdar da aqqýdy atpaǵan. Ol kıeli qus. Qazaq sulý qyzdaryn aqqýǵa teńegen.
Halyq kóktem kelse kókek keldi deıdi. Osy bir qustyń aty nege eń tamasha aı atyna teńeý keledi eken. Ne degen ǵajap, kókek degen. Óıtkeni kókek kóktem kele salysymen kókek, kókek dep án salady. Sondyqtan sáýir aıy kókek aıy dep atalǵan.
Toqyldaqty halyq orman emshisi dep ataıdy. Ol aǵashty zıandy qurt - qumyrsqadan tazartady.
Qazaq halqy qustardy erekshe baǵalaǵan. Sheber ánshisin - bulbulǵa teńegen. Azamatyn - suńqarǵa, sulýyn - aqqýǵa, ez jigitin - japalaqqa teńegen.
Halqymyz qustardyń kelýine, ketýine qarap boljamdar jasaǵan. Endi solardyń birazyna toqtala keteıik.
Qarlyǵash joǵary ushsa, kún jyly bolady, al tómen ushsa jańbyr jaýady.
Kóktemde qazdar qaıtqanda joǵary ushsa, sý tasqyny bolady.
Jańbyr jaýarda qarǵalar ý - da shý bolady.
Qus júnin úrpıtse, jańbyr jaýady.
Shymshyq uıa salsa, qys qatty bolady.
Shaǵala kelse seń buzylady.
Jyl qusy qaptap kelse, kóktem erte keledi.
- balalar al sender qustardyń dybystaryn dybystaı alasyńdar ma?
- Iá
- Olaı bolsa qanekeı dybystaıyqshy
Daýys jattyǵýy (Qustar daýsymen dybystaý)
Osy kezde, esik qaǵylady. Esikti ashyp qaraıdy ashsa torda otyrǵan toty qusyn ishke kirgizedi
- Balalar bul qus bizge qonaqqa kelgen sıaqty jáne toryna bir hat salyp ala kelgen sıaqty qanekeı hatyn oqyp kóreıikshi
- Sálemetsińder me balalar! Men senderdiń qustar týraly aıtyp jatqandaryńdy estip keldim. Men senderge qustar áleminen bir ózimniń basymnan keshken oqıǵam ertegi alyp keldim.
- balalar biz toty qus týraly ertegimizdi qonaǵymyzǵa ózimiz oryndap bereıikshi ol qýanyp qalsyn
Olaı bolsa kishkentaı akterleriniń oryndaýynda ánshi toty ertegin oryndap bereıik
Avtor: Ertede bir Toty qustyń balapany bolypty. Balapan óse kele minez shyǵarady. Birde ol:
- Nege uıany jerge emes, basqa qustardaı bıikke salmaısyńdar? Nege alyp qustardaı iri bolmaısyńdar?- dep ata - anasynyń mazasyn alady. Ony estigen ata qus:
- Sańqyldap suńqar, qarqyldap qarǵa, tyraýlap tyrna bola almaısyń, shyraǵym. Aqylyń bolsa óz sánińmen, óz ánińmen ata jolyn jalǵa,- dep ósıet aıtady.
Erke toty ata sózine qulaq aspaıdy. Óziniń qandaı qus ekenin bilmeıtin ol ásem daýysymen baýrap alar serik izdep, uıasyn tastap ushyp ketedi. Erke toty qustar álemin uzaq aralaıdy. Sóıtip qarǵaǵa kezdesedi.
- Qarǵa: men qarǵamyn, qarǵamyn kóp qoı meniń armanym. Qarq - qarq, kele ǵoı totyjan
- Toty: ózi qap - qara, daýsy qandaı jaman edi. Unamaıdy maǵan
- Saýysqan: Kel totyjan, Saýysqanmyn sańqyldaǵan, qonaqjaımyn ańqyldaǵan.
- Toty: Qalaı daýystaıdy? Daýsy nashar eken.
- Torǵaı: kele ǵoı Toty. Men torǵaımyn, torǵaımyn. Aǵashtardy qorǵaımyn.
- Toty: Qyzyq qoı mynaý ózi, shamańa qarashy
- Búrkit: Men búrkitpin, búrkitpin, qustyń bárin úrkittim, ha - ha - ha
- Toty: qorqynyshtysyn - aı, úlkenin - aı
- Qarlyǵash: Kele ǵoı Toty. Qarylǵashpyn qalyqtaǵan, Ushýdan eshbir jalyqpaǵan.
- Toty: Qandaı ádemi qus edi, biraq quıryǵy nege aıyr? unamaıdy maǵan. Dep usha jóneledi. Qansha qustardyń san alýan túrleri men tirshilikterin kóredi. Biraq júregine jaqyn ún, janyna jaıly uıa taba almaıdy. Sharshap shaldyǵyp óz uıasyna oralady. Balapanyn kórip qýanǵan atasy qubyltyp án salady. Sazdy áýenine tabıǵat tamsanady. Án terbegen erke totynyń boıy balqyp, uıqyǵa ketedi. Erteńine tańmen birge oıanyp:
Týǵan jerim - qymbat meken
Ósken uıam ystyq eken.
Toty qustyń áýenine,
Eshbir áýen jetpeıdi eken,- dep san alýan yrǵaqqa salyp saıraıdy. Erke totynyń sazdy áýenin barlyq qustar qyzyǵyp tyńdaıdy. Osy kúnnen bastap ánshi totynyń dańqy búkil álemge jaıyldy. Jaraısyńdar balalar ertegileriń toty qusqa unaǵany sózsiz
- Al balalar qonaǵymyzǵa óz ónerimizdi kórseteıik ol bizdi óz ertek álemine maqtap barsyn
Balalar búgingi jań úırenetin ánimiz Qarlyǵash týraly bolmaq
Jańa án: Qarlyǵash
Qarlyǵash qarlyǵash
Quıryǵyń seniń aıyr
Tileısiń adamǵa
Jaqsylyqpenen qaıyr
Q - sy
Meıirimdi qusym - aı
Qanat qaǵyp ushsyn - aı
Meıirimdi qusym - aı
Qanat qaǵyp ushsyn - aı
Qarlyǵash qarlyǵash
Talmasynshy qanatyń
Nurly kún sáýle shash
Barlyq bala qýansyn
Q - sy
Qarlyǵash qarlyǵash
Dalam qandaı tamasha
Kórkińe sen daǵy
Qýanasyń balasha
- Balalar sender qazaqtyń qandaı ulttyq aspaptaryn bilesińder?
- Dombyra, qobyz, jetigen sybyzǵy
- tamasha balalar olaı bolsa men senderge tamasha bir boı sergitý jattyǵý oılap taptym qanekeı bárimiz boı sergitip alaıyqshy
Sergitý jattyǵýy: Aspap tartý massajy
- Boıymyzdy sergitip aldyq al endi balalar ózimizdiń kúndelikti as qasyǵymyzben rıtm soǵý arqyly orkestrde ásem án oryndap bereıik bizdiń toty qus qonaǵymyzǵa
Orkestr: Hrýstalnyı váls
Oıyn: Oılan tap, kóńildi aspaptar
Kútiletin nátıjeler:
Biledi: Erteginiń mazmunyn, ánniń sózin
Igerdi: Qustar jaıly maǵlumatty jáne sýretpen jumys jasaýdy.
Meńgeredi: Aspaptar daýsyn, rıtm soǵý jáne oıynnyń sharttaryn
Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany
№11Balapan bóbekjaı balabaqshasy
Mýzyka jetekshisi: Shaızadaeva Saltanat
Qanatty dostar, Ánshi toty qus. júkteý
You Might Also Like
-
Zal Jańa jyl merekesine saı ásem bezendirilgen. Ádemi kıingen balalar áýenmen zalǵa kirip, shyrshany aınala turady.
