Qarapaıym matematıkalyq uǵymdardy qalyptastyrýdyń mańyzy
Qarapaıym matematıkalyq uǵymdardy qalyptastyrýdyń mańyzy
Mektepke deıingi balalardyń aqyl - oı, dene, adamgershilik, estetıkalyq tárbıesi jónindegi psıhologıalyq, pedagogıkalyq zertteý nátıjeleri osy kezeńdegi balalardyń qabyldaý múmkindikteri mol ekenin dáleldeıdi.
Ata - analardyń, tárbıeshilerdiń basshylyǵymen balanyń ómirlik tájirıbesi nyǵaıyp, adamgershilik, minez - qulyq ádeti jónindegi qarapaıym daǵdylary jetile bastaıdy, aınaladaǵy adamdarǵa qarym - qatynasy qalyptasady.
Mektepaldy daıarlyq toptarynda tárbıeleý baǵdarlamalarynda balany mektepke daıyndaý jónindegi negizgi mindetter atap kórsetilgen. Sol mindetterdiń ishinde balalarǵa matematıkalyq alǵashqy uǵymdardy qalyptastyrý qarastyrylǵan. Mektepaldy daıarlyq toptarynda balalar matematıka jóninde neni bilýi tıis?
Baǵdarlama negizinen 5 taraýdan turady.
1. San jáne esep. Mektep jasyna deıingi balanyń matematıkalyq bilimge qabileti erekshe bolady. Onyń sanaýdy úırengisi, sandardy bilgisi keledi, mysaldar men esepterdi shyǵarýǵa talpynady. Bul kezeńde balanyń oqýǵa ıkemdiligine oraı tanymdyq esepterdi uǵyna bilý qabiletin odan ári jetildire túsýdiń mańyzy zor.
Balalar dıdaktıkalyq oıyndar arqyly túrli jattyǵýlardy oryndaıdy. Mektepke daıarlyq toptarynda balalar 10 - ǵa deıin týra jáne keri sanaý, esepteý materıaldaryn paıdalanyp, aýyzsha qosý, azaıtý sıaqty arıfmetıkalyq amaldardy oryndaı bilýi, sandardy salystyrý, teń emes toptardan qalaı teńdik jasaýǵa bolatynyn, sandardyń rettik qatary men sıfrlaryn taný, sannyń birlikterden jáne ózinen kishi eki sannan turatynyn, kórsetilgen san boıynsha zattardy sanap alýǵa, zattardy teń eki jáne tórt bólikke úırenedi. Sandardy salystyra otyryp, kóp – az, bireý, qansha bolsa sonsha uǵymdaryn úırenedi.
2. Kólem. Ártúrli shama ólshemderi boıynsha zattardy salystyrýǵa úıretý. Zattardyń uzyndyǵy, jalpaqtyǵy, bıiktigi, qalyńdyǵy jaǵynan salystyra bilip, olardyń kólemdik ózgeristerin túsinýi jáne ony sózben aıtyp bere bilýi kerek. Mysaly: mynaý jalpaq, bıikteý, uzardy sıaqty uǵymdardy, zattardy bir - birimen salystyrý, shartty ólsheýishtiń kómegimen jáne kózben mólsherleý arqyly úırenedi. Sýsymaly jáne suıyq zattardy ólsheýge daǵdylanady.
3. Forma. Munda geometrıalyq pishinder tórtburysh, úshburysh, sharshy, dóńgelek, sopaqsha jáne kópburyshtarmen tanystyrý. Qorshaǵan ortadan ózderine tanys geometrıalyq pishinderge uqsas zattardy kóre bilýge, geometrıalyq pishinderden ártúrli beıneler qurastyryp, qandaı pishinder qurastyrǵanyn atap aıta bilýge úırenedi.
4. Keńistikti baǵdarlaý. Keńistikti baǵdarlaý tapsyrmalary zattyń qalpyn ózine qatysty jaǵynan da, mysaly: meniń aldymda Qanat, meniń sol jaǵymda stol tur jáne ózgelerge qatysty jaǵynan da mysaly: Qanattyń oń jaǵynda Samat otyrady, aıýdyń qasynda qoıan tur, shkaftyń ústinde dop tur dep anyqtaýǵa jáne qorshaǵan zattardyń arasyndaǵy óziniń ornyn da anyqtaýǵa úırenedi.
5. Ýaqytty baǵdarlaý. Balalardyń ýaqyt týraly túsinikterin oıyn, áńgime, oqý qyzmeti ústinde tabıǵı belgilerge súıene otyryp, úırenýge bolady. Tańerteń, tús, kesh, tún uǵymdaryn túsinip, durys qoldanýy, jyl mezgilderiniń retin bilýi, olardy ózine tán belgileri boıynsha aıyra bilýi, kún, aptalaryn retimen ataý, búgin qaı kún, keshe qaı kún, erteń qaı kún bolatynyn, aı attaryn aıta bilýge úıretý.
Halqymyzda bala tárbıesine arnalǵan alýan túrli aýyz ádebıetiniń úlgileri bar. Balalardy sanaı bilýge úıretetin, zeıinin damytatyn jumbaqtar, jańyltpashtar, sanamaqtar, ázil esepter balany qyzyqtyryp, kóńil - kúıin kóterip, qýanyshqa bóleıdi. Ádemi mashyqtar, jaqsy uıqastar bári de balaǵa áser berip, qıalyq qanattandyrady, oılaýyn damytady. Bala júregine jaqyn «Qýyrmash», «Saýsaq sanaý», «Bes saýsaq», «Bir qazan sút» oıyndaryn oınata otyryp, balanyń kóńilin kóterip, jaǵymdy kóńil - kúı qalyptastyrady. Saýsaqtardyń halyqtyq turǵydaǵy ataýlaryn úırete otyryp, olardy sanaýǵa úıretedi.
Mektep jasyna deıingi balalar oqytýdyń jarys, oıyn, esep qurastyrý jáne sheshý, zatty izdep tabý sekildi kóptegen tásilderin qulshyna oryndaıdy. Bul rette sandardy qalyptastyrýǵa «Kim tez tabady?», «»Ne ózgerdi?, «Kimniń orny?», geometrıalyq pishinderdi qalyptastyrýǵa «Syńaryn tap», «Óz úıińdi tap», «Altyn sandyq», «Qandaı pishinge uqsaıdy?», keńistikti baǵdarlaýǵa «Barlaýshylar», «Saıahatshylar», «Oıynshyq qaıda tur?», «Qoıan qaıdan keledi?», ýaqytty baǵdarlaýǵa «Apta», «Bul qaı kez?», «Kim shapshań?», kólemdi qalyptastyrýǵa «Kimniń úıi bıik?», «Qaısy jol uzyn, qaısy jol qysqa?», logıkalyq oılaý qabiletterin damytýǵa «Aspanda 5 balyq ushyp júr, eki balyq jerge qondy. Aspanda neshe balyq qaldy?» nemese «Sıyrda 5 múıiz, eshkide 5 múıiz qosqanda barlyǵyn bolady qansha múıiz» - degen sıaqty dıdaktıkalyq oıyndar men esepterdi paıdalanyp, oqý qyzmeti japsyrý, músindeý, qurastyrý, sýret, til damytý, aınalamen tanystyrý pánderimen baılanystyra ótkizse balalarǵa tárbıe jáne bilim berý nátıjeleri bolar edi.
Matematıka oqý qyzmetinde balalardyń oı - órisin keńeıtýdi, tanymdyq belsendilikterin damytýdy kózdep otyramyn. Kúndelikti oqý materıaldaryn olarǵa aınaladaǵy tanys nárselermen, qubylystarmen salystyra túsindirýdi tıimdi sanaımyn. Balalarǵa 1 - den 10 - ǵa deıingi sandardy ótkende zattardy jeke, toptap salystyrý arqyly sanaýǵa mashyqtandyrýdy maqsat ettim. Sandardyń ataýlaryn, retterin, sıfrlaryn meńgertýde túrli ádister qoldanyp otyrdym. Sanaýǵa úıretkende san birlikterden turatynyn mysaldar arqyly túsindirdim. Mysaly: taqtaǵa shaqyrylǵan 5 balanyń árqaısysynyń qolyna birinshi balaǵa – 1 sany, ekinshi balaǵa – 2 sany, úshinshi balaǵa - 3 sany, tórtinshi balaǵa – 4 sany, besinshi balaǵa – 5 sany jazylǵan kartochka berip, kartochkada kórsetilgen sanǵa sáıkes alma sany salynǵan sýretter taratylady. Soǵan qarap, balalar sannyń neshe birlikten turatynyn ańǵarady.
Mektep tabaldyryǵyn tuńǵysh attaıtyn balanyń matematıkadan jetkilikti bilim qory, qabileti men ıkemdiligi bolǵany jón. Balanyń mundaı qabiletin qalyptastyrý onyń keleshekte jaqsy oqyp, jan - jaqty jetilýine negiz bolady.
Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany, Áıteke bı kenti
MKKQ №2 «Aıgólek» bóbekjaı - balabaqshasynyń tárbıeshisi
Dıhanbaeva Gúlimhan Jaqsylyqqyzy
Mektepke deıingi balalardyń aqyl - oı, dene, adamgershilik, estetıkalyq tárbıesi jónindegi psıhologıalyq, pedagogıkalyq zertteý nátıjeleri osy kezeńdegi balalardyń qabyldaý múmkindikteri mol ekenin dáleldeıdi.
Ata - analardyń, tárbıeshilerdiń basshylyǵymen balanyń ómirlik tájirıbesi nyǵaıyp, adamgershilik, minez - qulyq ádeti jónindegi qarapaıym daǵdylary jetile bastaıdy, aınaladaǵy adamdarǵa qarym - qatynasy qalyptasady.
Mektepaldy daıarlyq toptarynda tárbıeleý baǵdarlamalarynda balany mektepke daıyndaý jónindegi negizgi mindetter atap kórsetilgen. Sol mindetterdiń ishinde balalarǵa matematıkalyq alǵashqy uǵymdardy qalyptastyrý qarastyrylǵan. Mektepaldy daıarlyq toptarynda balalar matematıka jóninde neni bilýi tıis?
Baǵdarlama negizinen 5 taraýdan turady.
1. San jáne esep. Mektep jasyna deıingi balanyń matematıkalyq bilimge qabileti erekshe bolady. Onyń sanaýdy úırengisi, sandardy bilgisi keledi, mysaldar men esepterdi shyǵarýǵa talpynady. Bul kezeńde balanyń oqýǵa ıkemdiligine oraı tanymdyq esepterdi uǵyna bilý qabiletin odan ári jetildire túsýdiń mańyzy zor.
Balalar dıdaktıkalyq oıyndar arqyly túrli jattyǵýlardy oryndaıdy. Mektepke daıarlyq toptarynda balalar 10 - ǵa deıin týra jáne keri sanaý, esepteý materıaldaryn paıdalanyp, aýyzsha qosý, azaıtý sıaqty arıfmetıkalyq amaldardy oryndaı bilýi, sandardy salystyrý, teń emes toptardan qalaı teńdik jasaýǵa bolatynyn, sandardyń rettik qatary men sıfrlaryn taný, sannyń birlikterden jáne ózinen kishi eki sannan turatynyn, kórsetilgen san boıynsha zattardy sanap alýǵa, zattardy teń eki jáne tórt bólikke úırenedi. Sandardy salystyra otyryp, kóp – az, bireý, qansha bolsa sonsha uǵymdaryn úırenedi.
2. Kólem. Ártúrli shama ólshemderi boıynsha zattardy salystyrýǵa úıretý. Zattardyń uzyndyǵy, jalpaqtyǵy, bıiktigi, qalyńdyǵy jaǵynan salystyra bilip, olardyń kólemdik ózgeristerin túsinýi jáne ony sózben aıtyp bere bilýi kerek. Mysaly: mynaý jalpaq, bıikteý, uzardy sıaqty uǵymdardy, zattardy bir - birimen salystyrý, shartty ólsheýishtiń kómegimen jáne kózben mólsherleý arqyly úırenedi. Sýsymaly jáne suıyq zattardy ólsheýge daǵdylanady.
3. Forma. Munda geometrıalyq pishinder tórtburysh, úshburysh, sharshy, dóńgelek, sopaqsha jáne kópburyshtarmen tanystyrý. Qorshaǵan ortadan ózderine tanys geometrıalyq pishinderge uqsas zattardy kóre bilýge, geometrıalyq pishinderden ártúrli beıneler qurastyryp, qandaı pishinder qurastyrǵanyn atap aıta bilýge úırenedi.
4. Keńistikti baǵdarlaý. Keńistikti baǵdarlaý tapsyrmalary zattyń qalpyn ózine qatysty jaǵynan da, mysaly: meniń aldymda Qanat, meniń sol jaǵymda stol tur jáne ózgelerge qatysty jaǵynan da mysaly: Qanattyń oń jaǵynda Samat otyrady, aıýdyń qasynda qoıan tur, shkaftyń ústinde dop tur dep anyqtaýǵa jáne qorshaǵan zattardyń arasyndaǵy óziniń ornyn da anyqtaýǵa úırenedi.
5. Ýaqytty baǵdarlaý. Balalardyń ýaqyt týraly túsinikterin oıyn, áńgime, oqý qyzmeti ústinde tabıǵı belgilerge súıene otyryp, úırenýge bolady. Tańerteń, tús, kesh, tún uǵymdaryn túsinip, durys qoldanýy, jyl mezgilderiniń retin bilýi, olardy ózine tán belgileri boıynsha aıyra bilýi, kún, aptalaryn retimen ataý, búgin qaı kún, keshe qaı kún, erteń qaı kún bolatynyn, aı attaryn aıta bilýge úıretý.
Halqymyzda bala tárbıesine arnalǵan alýan túrli aýyz ádebıetiniń úlgileri bar. Balalardy sanaı bilýge úıretetin, zeıinin damytatyn jumbaqtar, jańyltpashtar, sanamaqtar, ázil esepter balany qyzyqtyryp, kóńil - kúıin kóterip, qýanyshqa bóleıdi. Ádemi mashyqtar, jaqsy uıqastar bári de balaǵa áser berip, qıalyq qanattandyrady, oılaýyn damytady. Bala júregine jaqyn «Qýyrmash», «Saýsaq sanaý», «Bes saýsaq», «Bir qazan sút» oıyndaryn oınata otyryp, balanyń kóńilin kóterip, jaǵymdy kóńil - kúı qalyptastyrady. Saýsaqtardyń halyqtyq turǵydaǵy ataýlaryn úırete otyryp, olardy sanaýǵa úıretedi.
Mektep jasyna deıingi balalar oqytýdyń jarys, oıyn, esep qurastyrý jáne sheshý, zatty izdep tabý sekildi kóptegen tásilderin qulshyna oryndaıdy. Bul rette sandardy qalyptastyrýǵa «Kim tez tabady?», «»Ne ózgerdi?, «Kimniń orny?», geometrıalyq pishinderdi qalyptastyrýǵa «Syńaryn tap», «Óz úıińdi tap», «Altyn sandyq», «Qandaı pishinge uqsaıdy?», keńistikti baǵdarlaýǵa «Barlaýshylar», «Saıahatshylar», «Oıynshyq qaıda tur?», «Qoıan qaıdan keledi?», ýaqytty baǵdarlaýǵa «Apta», «Bul qaı kez?», «Kim shapshań?», kólemdi qalyptastyrýǵa «Kimniń úıi bıik?», «Qaısy jol uzyn, qaısy jol qysqa?», logıkalyq oılaý qabiletterin damytýǵa «Aspanda 5 balyq ushyp júr, eki balyq jerge qondy. Aspanda neshe balyq qaldy?» nemese «Sıyrda 5 múıiz, eshkide 5 múıiz qosqanda barlyǵyn bolady qansha múıiz» - degen sıaqty dıdaktıkalyq oıyndar men esepterdi paıdalanyp, oqý qyzmeti japsyrý, músindeý, qurastyrý, sýret, til damytý, aınalamen tanystyrý pánderimen baılanystyra ótkizse balalarǵa tárbıe jáne bilim berý nátıjeleri bolar edi.
Matematıka oqý qyzmetinde balalardyń oı - órisin keńeıtýdi, tanymdyq belsendilikterin damytýdy kózdep otyramyn. Kúndelikti oqý materıaldaryn olarǵa aınaladaǵy tanys nárselermen, qubylystarmen salystyra túsindirýdi tıimdi sanaımyn. Balalarǵa 1 - den 10 - ǵa deıingi sandardy ótkende zattardy jeke, toptap salystyrý arqyly sanaýǵa mashyqtandyrýdy maqsat ettim. Sandardyń ataýlaryn, retterin, sıfrlaryn meńgertýde túrli ádister qoldanyp otyrdym. Sanaýǵa úıretkende san birlikterden turatynyn mysaldar arqyly túsindirdim. Mysaly: taqtaǵa shaqyrylǵan 5 balanyń árqaısysynyń qolyna birinshi balaǵa – 1 sany, ekinshi balaǵa – 2 sany, úshinshi balaǵa - 3 sany, tórtinshi balaǵa – 4 sany, besinshi balaǵa – 5 sany jazylǵan kartochka berip, kartochkada kórsetilgen sanǵa sáıkes alma sany salynǵan sýretter taratylady. Soǵan qarap, balalar sannyń neshe birlikten turatynyn ańǵarady.
Mektep tabaldyryǵyn tuńǵysh attaıtyn balanyń matematıkadan jetkilikti bilim qory, qabileti men ıkemdiligi bolǵany jón. Balanyń mundaı qabiletin qalyptastyrý onyń keleshekte jaqsy oqyp, jan - jaqty jetilýine negiz bolady.
Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany, Áıteke bı kenti
MKKQ №2 «Aıgólek» bóbekjaı - balabaqshasynyń tárbıeshisi
Dıhanbaeva Gúlimhan Jaqsylyqqyzy
You Might Also Like
-
«Jaı bólshekter» taqyrybyna esepter shyǵarý (slaıdymen)
