Qasıetti ana tilim taqyrybyndaǵy «Til merekesi» onkúndiginiń qorytyndy keshi
«Qasıetti ana tilim» taqyrybyndaǵy «Til merekesi» onkúndiginiń qorytyndy keshi
Maqsaty: Oqýshylardyń óz ana tiline degen qurmet sezimin arttyrý, til mártebesin kóterý, taza sóıleýge úıretý, óz ultyna, eline degen súıispenshiligin oıatý. Ana tilimizdiń tuǵyrynyń myqty bolýyna negiz qalaǵan babalarymyzdyń ósıetin uran etý, qazaq tiliniń mártebesin kóterý.
Ádis-tásilder: Suraq-jaýap, myń bir maqal, júz bir jumbaq oıyndaryn oınatý, oı - tolǵaý, polıglot, jat oqý t. b.
Kórnekiligi: qabyrǵa gazetteri, qanatty sózder, uly tulǵalar portreti, kitaptar men referattar.
Ótilý barysy:
Memlekettik ánuran
Muǵalim: qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi A. Polatova.
Qymbatty ustazdar men oqýshylar mine biz búgin búkil Qazaqstan halqy bolyp «Qazaqstan halqynyń tilderi kúni» merekesin toılaǵaly otyrmyz. Buǵan deıin «Til merekesine» baılanysty 15 qyrkúıekten bastap jospar boıynsha is – sharalar júrgizildi. Bizdiń negizgi maqsatymyz oqýshylardyń óz ana tiline degen qurmet sezimin arttyrý, til mártebesin kóterý, taza sóıleýge úıretý, óz ultyna, eline degen súıispenshiligin oıatý. Ana tilimizdiń tuǵyrynyń myqty bolýyna negiz qalaǵan babalarymyzdyń ósıetin uran etý, qazaq tiliniń mártebesin kóterý.
Búgingi ótkizgeli otyrǵan «Qasıetti ana tilim» taqyrybyndaǵy is – sharamyz 22 - qyrkúıek kúngi Qazaqstan halyqtarynyń tilderi merekesine qosylatyn kishkene ǵana úles. Biraq biz ana tilimizge degen súıispenshilik sezimimizdi bildiretinimizge qýanyshtymyz. Olaı bolsa, tilim dep júrekteri soǵyp turǵan jalyndy jastarymyzdyń «Til merekesine» arnap daıyndaǵan «Qasıetti ana tilim» taqyrybyndaǵy qorytyndy keshin bastaýǵa ruqsat etińizder.
Q. Shabasovtyń «Tilim - tiregim» atty óleńi.
Naǵashbek:
Tilim meniń - tiregim, dinim meniń,
Tilsiz qandaı bolady kúnim meniń?!
Óz halqyma jetedi óz máninde
Óz tilimde oqylsa jyrym meniń.
Sámbet:
Tilim meniń – qýatym, kúshim meniń,
Kúshim ketse ne bolar isim meniń.
Tilsiz ómir bar dese túsinbedim,
Tilimmenen tirlikti músindedim.
Qýanysh:
Tilim meniń - asylym, arym meniń,
Arym ketse ne paıda barym meniń.
Bas keskender tilimdi kese almaǵan,
Tilden buryn ketedi jalyn demim.
Eset:
Tilim meniń - qazynam, qasıetim,
Qasıetim bar álem bas ıetin.
Tili joqtyń túri joq, túbiri joq,
Bola kórme, Ana til, qasiretim.
Qanat:
Tili ólse bolmaıdy tiri halyq,
Biri ólip, tura almas biri qalyp.
Basqa emes óz Ana tilinde tek
Tirshiligin bildirer uly halyq.
Baqtıar:
Tilim meniń – ǵasyrlardan amanat,
Amanatqa adal bolsyn Qanaǵat,
Ar – namysqa keltirmeıik jamanat.
Qazaq bolyp týyldyń ba, Endeshe
Óz tilińdi ózgelerge baǵalat.
(Ana tiline taǵzym etiledi.)
Araılym:
Óte ertede bir qadirli sheshen qarıa kelte dúnıeden kóz jumarynda qasyna ulyn
shaqyryp alyp:
- Balam, men uzamaı dúnıe salam. Ákem qazyna qaldyrmady dep qamyqpa. El ishinde qaldyryp bara jatqan asyl muram bar. Sony izdep tap, qadirle, qasterle deıdi. Sonda balasy amanatynyn oryndaıtyndyǵyn aıtady, biraq ol kóp izdep eshteńe tappaıdy. Sosyn ol Abzal ataǵa keledi. Abzal ata onyń ábden sharshap, shaldyqqandyǵyn kórip, ne izdep júrgendigin suraıdy. Sonda bala:
- Ákemniń amanat etken asyl murasyn izdep tappadym. Ol sonda qandaı mura boldy eken? – dep suraıdy. Abzal ata oǵan:
- Áı, balam – aı, ákeńniń sózine esh shúbá keltirme! Onyń saǵan qaldyrǵan murasy - til! Ol sheshen adam edi ǵoı. Bárimiz de sóıleýdi seniń ákeńnen úırendik. Tilden qymbat qazyna joq, balam! Ákeńniń saǵan qaldyrǵan qazynasy – sol! – deıdi. Osy qymbat
qazynamyz ǵasyrlardan ǵasyrlarǵa jetip, tolyǵyp keledi. «Til – ýaqyt ózenniń
ótkeli», ol bizdi ótken babalarymyzdyń mekenine bastap ákeledi.
1 - júrgizýshi:
- Assalaýmaǵaleıkým qurmetti til janashyrlary, búgingi «Qasıetti ana tilim» atty til merekesine qosh keldińizder!
2 - júrgizýshi:
- Armysyzdar, qurmetti ustazdar, oqýshylar.
Bilemiz shattyq habar qaıdan ushty,
Bári endi ózimizge baılanysty.
Qaýmalap, tik kóterip áketeıik,
Qanatyn jańa ǵana jaıǵan isti!
1 - júrgizýshi:
Búgingi ótkizgeli otyrǵan oıyn - saýyq keshimizde týǵan tilin súıip oqıtyn qazirgi zaman jastarymyzdyń ónerlerin tamashalaıtyn bolamyz. Al olaı bolsa oıyn - saýyq keshin bastaýǵa ruqsat etińizder. Oıyn – saýyq keshimizge 9 a, á, b synyptarynan 3 top
qatysady. Toptar ózara saıysqa túsedi. Osy saıystarǵa ádil baǵasyn beretin ádil -
qazylar alqasymen tanys bolyńyzdar:
1. Dırektordyń oqý - isi jónindegi orynbasary N. Áýezov
2. Qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi Q. Altaeva
3. Shet tili pán birlestiginiń jetekshisi R. Meıirbekova
4. Orys tili men ádebıeti pán birlestiginiń jetekshisi S. Táshimbaeva
Baǵdarlamamyzdyń birinshi bólimi - «Altyn tamyr» dep atalady. Osy ataýmen babalar murasynan qol úzbegendigimizdi bildirgimiz keledi ıaǵnı ár top ózderin tanystyrady. Tanystyrý bólimine uran, tósbelgi, qabyrǵa gazeti kiredi.
1 - júrgizýshi:
Al olaı bolsa iske sát!
1top: «Qazaq tili - órisi mol qazyna»
Urany: Ana tiliń aryń bul, uıatyń bop tur bette
Ózge tildiń bárin bil óz tilińdi qurmette.
İİ top «Til – rýhı kúre tamyr»
Urany: Eger tilim erteń bolsa qurymaq,
Biz daıynbyz ólýge de búgin – aq.
İİİ top «Týǵan til – basty baılyǵym»
Urany: Ana tilim órkende
Bola ber kúshti kórkem de.
1 - júrgizýshi: Ádil – qazylar alqasynan toptardyń upaılaryn suraımyz.
1top: «Qazaq tili - órisi mol qazyna»
İİ top «Til – rýhı kúre tamyr»
İİİ top «Týǵan til – basty baılyǵym»
2 - júrgizýshi:
Tarıhqa, baıaǵy zamannyń derekterine jiti kóz jibersek, ózge túrki halyqtary sıaqty qazaqtyń da jazý tarıhy áriden bastalatynyn, jazýdyń alýan túrlerin jazýdyń arǵy tegi sýretten bastalǵanyn kóremiz.
1 - júrgizýshi:
- Táńiri ortaq jaratqan,
Aýzyna halqyn qaratqan.
Qara qyldy qaq jarǵan.
Aldynan topty taratqan,
Móńke, Tóle, Qazybek
Áıteke, Alshyn, bı Kebek.
- Belgili sheshender men sheshen bılerdiń sózderi jazylyp saqtalmaǵandyqtan, tek bizge uzyn - yrǵasy, jeli - jurnaǵy ǵana jetken. Aýyzdan aýyzǵa kóshe júrip, syrlanyp, búkil halyq qazynasyna aınalǵan. Olar halyq danalyǵyn, til baılyǵyn kórsetedi.
2 - júrgizýshi:
- Qazaq halqy bar tarıhyn kóship júrip ótkizse de, Ǵabıt Músirepov aıtqandaı «Batpaqqa batyrmaı, qumǵa shashpaı, jurtynda qaldyrmaı, shabyndyǵa aldyrmaı, barlyq jınaǵan sóz baılyǵyn, kúı men jyryn bizge jetkizdi». Endigi kezekti termege bereıik.
Sartaeva Gúlnáz apaıdyń oryndaýynda «Aqynǵa ósıet»termesi.
1 - júrgizýshi:
Baǵdarlamamyzdyń ekinshi bólimi – «Sóz tapqanǵa qolqa joq» dep atalady. Bul saıysymyzdyń sharty kadaskopta kórsetilgen, artyna ataly sóz qaldyrǵan, esimi el jadynda saqtalǵan qazaqtyń keleli sheshen bıleri men bir týar er azamattarynyń danalyq, sheshendik sózderiniń túsip qalǵan jerin jalǵastyrý jáne ol kimniń sózi ekenin tabý.
1. Tolǵaýy toqsan..., (qyzyl til)
Sóıleıin deseń... (óziń bil)
(A. Qunanbaev)
2. Bar jaqsylyqtyń basy -... (til)
(Mahmýd Qashqarı)
3. Aqyl kórki – til
... kórki – sóz.(Tildiń)
(Júsip Balasaǵunı)
4. Súıemin týǵan tildi – anam tilin
... (Besikte jatqanymda – aq bergen bilim)
(S. Toraıǵyrov)
5. Týǵan til – aqyl - oı damýynyń negizi jáne... (barlyq bilimderdiń qazynasy)
(K. D. Ýshınskıı)
6. Til qarýy – sóz, sóz qarýy – oı. Aqyldy oı, alǵyr sóz – adamnyń eń joǵary
qasıeti. Muralardyń eń qymbaty – sóz....(Sóz kún shalmas qarańǵy kóńildi
shalady, kún jylytpas sýyq kóńildi jylytady. Asyly adam da, nárse de
tozady, joǵalady. Asyl sóz máńgi jasaıdy.
(Ǵ. Mustafın)
7. Til – adamnyń adamdyq belgisiniń zory,...( jumsaıtyn qarýynyń biri.)
(A. Baıtursynov)
8. Til men mádenıet –... (tamyry qataımaǵan egiz qos aǵash.)
( Hakim Altaı)
9. Aıtylady tilmenen sóz, syr – ishiń,
... (Jaqsy sóz de bilseń – bedel, yrysyń) (J. Balasaǵunı)
10.... Kósh bastaý qıyn emes -
Qonatyn jerde sý bar.
Qol bastaý qıyn emes -
Shabatyn jerde jaý bar.
... (Sharshy topta... sóz bastaý qıyn -
Sheshimin tappas daý bar.)
(Buqar jyraý)
11. Taza minsiz asyl tas sý túbinde jatady,
Taza minsiz asyl sóz oı túbinde jatady.
Sý túbinde jatqan tas jel tolqytsa shyǵady,
... (Oı túbinde jatqan sóz sher tolqytsa shyǵady.)
(Asan qaıǵy)
12. Bir sóz aıtsań jaqsyǵa,
Ataly sózge toqtaıdy.
Bir sóz aıtsań jamanǵa,
Ómirinde uqpaıdy.
... ( Nadandyqtyń belgisi
Ózin - ózi maqtaıdy.
Kókiregi soqyrǵa,
Ómirde tań atpaıdy.
Sheshenniń sózi shyn asyl,
Qap túbinde jatpaıdy...)
(Janqutty sheshen)
Tolyq nusqasyn júkteý
Maqsaty: Oqýshylardyń óz ana tiline degen qurmet sezimin arttyrý, til mártebesin kóterý, taza sóıleýge úıretý, óz ultyna, eline degen súıispenshiligin oıatý. Ana tilimizdiń tuǵyrynyń myqty bolýyna negiz qalaǵan babalarymyzdyń ósıetin uran etý, qazaq tiliniń mártebesin kóterý.
Ádis-tásilder: Suraq-jaýap, myń bir maqal, júz bir jumbaq oıyndaryn oınatý, oı - tolǵaý, polıglot, jat oqý t. b.
Kórnekiligi: qabyrǵa gazetteri, qanatty sózder, uly tulǵalar portreti, kitaptar men referattar.
Ótilý barysy:
Memlekettik ánuran
Muǵalim: qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi A. Polatova.
Qymbatty ustazdar men oqýshylar mine biz búgin búkil Qazaqstan halqy bolyp «Qazaqstan halqynyń tilderi kúni» merekesin toılaǵaly otyrmyz. Buǵan deıin «Til merekesine» baılanysty 15 qyrkúıekten bastap jospar boıynsha is – sharalar júrgizildi. Bizdiń negizgi maqsatymyz oqýshylardyń óz ana tiline degen qurmet sezimin arttyrý, til mártebesin kóterý, taza sóıleýge úıretý, óz ultyna, eline degen súıispenshiligin oıatý. Ana tilimizdiń tuǵyrynyń myqty bolýyna negiz qalaǵan babalarymyzdyń ósıetin uran etý, qazaq tiliniń mártebesin kóterý.
Búgingi ótkizgeli otyrǵan «Qasıetti ana tilim» taqyrybyndaǵy is – sharamyz 22 - qyrkúıek kúngi Qazaqstan halyqtarynyń tilderi merekesine qosylatyn kishkene ǵana úles. Biraq biz ana tilimizge degen súıispenshilik sezimimizdi bildiretinimizge qýanyshtymyz. Olaı bolsa, tilim dep júrekteri soǵyp turǵan jalyndy jastarymyzdyń «Til merekesine» arnap daıyndaǵan «Qasıetti ana tilim» taqyrybyndaǵy qorytyndy keshin bastaýǵa ruqsat etińizder.
Q. Shabasovtyń «Tilim - tiregim» atty óleńi.
Naǵashbek:
Tilim meniń - tiregim, dinim meniń,
Tilsiz qandaı bolady kúnim meniń?!
Óz halqyma jetedi óz máninde
Óz tilimde oqylsa jyrym meniń.
Sámbet:
Tilim meniń – qýatym, kúshim meniń,
Kúshim ketse ne bolar isim meniń.
Tilsiz ómir bar dese túsinbedim,
Tilimmenen tirlikti músindedim.
Qýanysh:
Tilim meniń - asylym, arym meniń,
Arym ketse ne paıda barym meniń.
Bas keskender tilimdi kese almaǵan,
Tilden buryn ketedi jalyn demim.
Eset:
Tilim meniń - qazynam, qasıetim,
Qasıetim bar álem bas ıetin.
Tili joqtyń túri joq, túbiri joq,
Bola kórme, Ana til, qasiretim.
Qanat:
Tili ólse bolmaıdy tiri halyq,
Biri ólip, tura almas biri qalyp.
Basqa emes óz Ana tilinde tek
Tirshiligin bildirer uly halyq.
Baqtıar:
Tilim meniń – ǵasyrlardan amanat,
Amanatqa adal bolsyn Qanaǵat,
Ar – namysqa keltirmeıik jamanat.
Qazaq bolyp týyldyń ba, Endeshe
Óz tilińdi ózgelerge baǵalat.
(Ana tiline taǵzym etiledi.)
Araılym:
Óte ertede bir qadirli sheshen qarıa kelte dúnıeden kóz jumarynda qasyna ulyn
shaqyryp alyp:
- Balam, men uzamaı dúnıe salam. Ákem qazyna qaldyrmady dep qamyqpa. El ishinde qaldyryp bara jatqan asyl muram bar. Sony izdep tap, qadirle, qasterle deıdi. Sonda balasy amanatynyn oryndaıtyndyǵyn aıtady, biraq ol kóp izdep eshteńe tappaıdy. Sosyn ol Abzal ataǵa keledi. Abzal ata onyń ábden sharshap, shaldyqqandyǵyn kórip, ne izdep júrgendigin suraıdy. Sonda bala:
- Ákemniń amanat etken asyl murasyn izdep tappadym. Ol sonda qandaı mura boldy eken? – dep suraıdy. Abzal ata oǵan:
- Áı, balam – aı, ákeńniń sózine esh shúbá keltirme! Onyń saǵan qaldyrǵan murasy - til! Ol sheshen adam edi ǵoı. Bárimiz de sóıleýdi seniń ákeńnen úırendik. Tilden qymbat qazyna joq, balam! Ákeńniń saǵan qaldyrǵan qazynasy – sol! – deıdi. Osy qymbat
qazynamyz ǵasyrlardan ǵasyrlarǵa jetip, tolyǵyp keledi. «Til – ýaqyt ózenniń
ótkeli», ol bizdi ótken babalarymyzdyń mekenine bastap ákeledi.
1 - júrgizýshi:
- Assalaýmaǵaleıkým qurmetti til janashyrlary, búgingi «Qasıetti ana tilim» atty til merekesine qosh keldińizder!
2 - júrgizýshi:
- Armysyzdar, qurmetti ustazdar, oqýshylar.
Bilemiz shattyq habar qaıdan ushty,
Bári endi ózimizge baılanysty.
Qaýmalap, tik kóterip áketeıik,
Qanatyn jańa ǵana jaıǵan isti!
1 - júrgizýshi:
Búgingi ótkizgeli otyrǵan oıyn - saýyq keshimizde týǵan tilin súıip oqıtyn qazirgi zaman jastarymyzdyń ónerlerin tamashalaıtyn bolamyz. Al olaı bolsa oıyn - saýyq keshin bastaýǵa ruqsat etińizder. Oıyn – saýyq keshimizge 9 a, á, b synyptarynan 3 top
qatysady. Toptar ózara saıysqa túsedi. Osy saıystarǵa ádil baǵasyn beretin ádil -
qazylar alqasymen tanys bolyńyzdar:
1. Dırektordyń oqý - isi jónindegi orynbasary N. Áýezov
2. Qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi Q. Altaeva
3. Shet tili pán birlestiginiń jetekshisi R. Meıirbekova
4. Orys tili men ádebıeti pán birlestiginiń jetekshisi S. Táshimbaeva
Baǵdarlamamyzdyń birinshi bólimi - «Altyn tamyr» dep atalady. Osy ataýmen babalar murasynan qol úzbegendigimizdi bildirgimiz keledi ıaǵnı ár top ózderin tanystyrady. Tanystyrý bólimine uran, tósbelgi, qabyrǵa gazeti kiredi.
1 - júrgizýshi:
Al olaı bolsa iske sát!
1top: «Qazaq tili - órisi mol qazyna»
Urany: Ana tiliń aryń bul, uıatyń bop tur bette
Ózge tildiń bárin bil óz tilińdi qurmette.
İİ top «Til – rýhı kúre tamyr»
Urany: Eger tilim erteń bolsa qurymaq,
Biz daıynbyz ólýge de búgin – aq.
İİİ top «Týǵan til – basty baılyǵym»
Urany: Ana tilim órkende
Bola ber kúshti kórkem de.
1 - júrgizýshi: Ádil – qazylar alqasynan toptardyń upaılaryn suraımyz.
1top: «Qazaq tili - órisi mol qazyna»
İİ top «Til – rýhı kúre tamyr»
İİİ top «Týǵan til – basty baılyǵym»
2 - júrgizýshi:
Tarıhqa, baıaǵy zamannyń derekterine jiti kóz jibersek, ózge túrki halyqtary sıaqty qazaqtyń da jazý tarıhy áriden bastalatynyn, jazýdyń alýan túrlerin jazýdyń arǵy tegi sýretten bastalǵanyn kóremiz.
1 - júrgizýshi:
- Táńiri ortaq jaratqan,
Aýzyna halqyn qaratqan.
Qara qyldy qaq jarǵan.
Aldynan topty taratqan,
Móńke, Tóle, Qazybek
Áıteke, Alshyn, bı Kebek.
- Belgili sheshender men sheshen bılerdiń sózderi jazylyp saqtalmaǵandyqtan, tek bizge uzyn - yrǵasy, jeli - jurnaǵy ǵana jetken. Aýyzdan aýyzǵa kóshe júrip, syrlanyp, búkil halyq qazynasyna aınalǵan. Olar halyq danalyǵyn, til baılyǵyn kórsetedi.
2 - júrgizýshi:
- Qazaq halqy bar tarıhyn kóship júrip ótkizse de, Ǵabıt Músirepov aıtqandaı «Batpaqqa batyrmaı, qumǵa shashpaı, jurtynda qaldyrmaı, shabyndyǵa aldyrmaı, barlyq jınaǵan sóz baılyǵyn, kúı men jyryn bizge jetkizdi». Endigi kezekti termege bereıik.
Sartaeva Gúlnáz apaıdyń oryndaýynda «Aqynǵa ósıet»termesi.
1 - júrgizýshi:
Baǵdarlamamyzdyń ekinshi bólimi – «Sóz tapqanǵa qolqa joq» dep atalady. Bul saıysymyzdyń sharty kadaskopta kórsetilgen, artyna ataly sóz qaldyrǵan, esimi el jadynda saqtalǵan qazaqtyń keleli sheshen bıleri men bir týar er azamattarynyń danalyq, sheshendik sózderiniń túsip qalǵan jerin jalǵastyrý jáne ol kimniń sózi ekenin tabý.
1. Tolǵaýy toqsan..., (qyzyl til)
Sóıleıin deseń... (óziń bil)
(A. Qunanbaev)
2. Bar jaqsylyqtyń basy -... (til)
(Mahmýd Qashqarı)
3. Aqyl kórki – til
... kórki – sóz.(Tildiń)
(Júsip Balasaǵunı)
4. Súıemin týǵan tildi – anam tilin
... (Besikte jatqanymda – aq bergen bilim)
(S. Toraıǵyrov)
5. Týǵan til – aqyl - oı damýynyń negizi jáne... (barlyq bilimderdiń qazynasy)
(K. D. Ýshınskıı)
6. Til qarýy – sóz, sóz qarýy – oı. Aqyldy oı, alǵyr sóz – adamnyń eń joǵary
qasıeti. Muralardyń eń qymbaty – sóz....(Sóz kún shalmas qarańǵy kóńildi
shalady, kún jylytpas sýyq kóńildi jylytady. Asyly adam da, nárse de
tozady, joǵalady. Asyl sóz máńgi jasaıdy.
(Ǵ. Mustafın)
7. Til – adamnyń adamdyq belgisiniń zory,...( jumsaıtyn qarýynyń biri.)
(A. Baıtursynov)
8. Til men mádenıet –... (tamyry qataımaǵan egiz qos aǵash.)
( Hakim Altaı)
9. Aıtylady tilmenen sóz, syr – ishiń,
... (Jaqsy sóz de bilseń – bedel, yrysyń) (J. Balasaǵunı)
10.... Kósh bastaý qıyn emes -
Qonatyn jerde sý bar.
Qol bastaý qıyn emes -
Shabatyn jerde jaý bar.
... (Sharshy topta... sóz bastaý qıyn -
Sheshimin tappas daý bar.)
(Buqar jyraý)
11. Taza minsiz asyl tas sý túbinde jatady,
Taza minsiz asyl sóz oı túbinde jatady.
Sý túbinde jatqan tas jel tolqytsa shyǵady,
... (Oı túbinde jatqan sóz sher tolqytsa shyǵady.)
(Asan qaıǵy)
12. Bir sóz aıtsań jaqsyǵa,
Ataly sózge toqtaıdy.
Bir sóz aıtsań jamanǵa,
Ómirinde uqpaıdy.
... ( Nadandyqtyń belgisi
Ózin - ózi maqtaıdy.
Kókiregi soqyrǵa,
Ómirde tań atpaıdy.
Sheshenniń sózi shyn asyl,
Qap túbinde jatpaıdy...)
(Janqutty sheshen)
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Qazaq tili páninen taqyryptyq-kúntizbelik jospar 8-synyp
