Qaınaý. Menshikti býlaný jylýy
Qaınaý. Menshikti býlaný jylýy
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa qaınaý prosesin túsindirip, menshikti býlaný jylýy týraly maǵlumat berý.
Oqýshylardyń teorıalyq bilimderin kúndelikti ómirmen ushtastyra bilýge daǵdylandyrý jánede oqytýdyń jańa tehnologıasymen oqytýǵa beıimdeý
Kórnekiligi: kompúter, ınteraktıvti ekran, vıdeoproektor
Sabaqqa qajetti kórnekilikter: flıpcharttar, elektrondyq oqýlyq, deńgeılik tapsyrmalar.
Sabaq tıpi: jańa taqyrypty meńgertý.
Sabaq túri: aralas
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý
İİ Úı tapsyrmasyn ystyq oryndyqqa otyrǵyzý týraly suraý
İİİ. Jańa sabaq mazmuny
IV. Bekitý.
V. Úı tapsyrmasy
Ystyq oryndyq suraqtary:
• Zattyń neshe agregattyq kúıleri bar?
• Qaı zat osy úsh kúıde de bola alady?
• Zat ne sebepti qatty, suıyq, gaz kúıinde bolady?
• Suıyqtyń býǵa aınalý prosesi qalaı atalady?
• Suıyqtyń betinde júretin býlaný qalaı atalady?
• Býlanýdyń qarqyndylyǵy nege baılanysty?
• Suıyq býlanǵanda energıa jutyla ma bóline me?
• Býdyń suıyqqa aınalý prosesi qalaı atalady?
Jańa sabaq mazmuny
• Suıyqtyń tek ústińgi betinen ǵana emes sonymen birge onyń ishinde de bý kópirshikteriniń paıda bolýymen júretin qarqyndy býlaný qaınaý dep atalady.
Biz kez - kelgen jer betindegi denelerge atmosferalyq qysym áreket etetinin bilemiz. Endi osy sý kópirshikteri qandaı jaǵdaıda osy atmosferalyq qysymdy jeńip syrqa shyǵady? Qaınaý kezinde kópirshikter ishindegi qanyqqan býdyń qysymy atmosferalyq qysymnan tómen bolmaý kerek.
• Qaınaý suıyqtyń qanyqqan býynyń qysymy atmosferalyq qysymǵa teń nemese odan sál joǵary bolatyn temperatýrada júredi;
• Qaınaý kezinde suıyqtyń temperatýrasy ózgermeıdi. Suıyq qaınaıtyn temperatýrany qaınaý temperatýrasy dep ataıdy.
Qalypty atmosferalyq qysymda ártúrli zattyń qaınaý temperatýralarynyń mánderi anyqtalǵan.
Keıbir zattardyń qaınaý temperatýrasy, oS
(Qalypty atmosferalyq qysymda 105 Pa)
sýtek - 253 sý 100 synap 357
Ottek - 183 sút 100 qorǵasyn 1740
efır 35 spırt 78 mys 2567
Alaıda suıyqqa túsetin syrtqy qysym atmosferalyq qysymǵa teń bolmaýy da múmkin. Atmosferalyq qysym qalypty qysymnan tómen bolsa onda sý tómengi temperatýrada qaınaı beredi. Bıiktigi 5 - 6 myń metr Elbrýs shyńynda sý shamamen 800S - ta qaınaıdy. Suıyqtyń ústindegi qysymdy jasandy túrde tómendetsek, onda kez kelgen temperatýrada tipti qatý temperatýrasynda qaınaıdy. 32 gPa 25 oS sý bólme temperatýrasynda qaınaıdy. Al syrtqy qysym 6 gPa bolǵanda, sý 00S - ta qaınaıdy. Sýdyń tómengi qysymda qaınaýyn qant ónerkásibinde qoldanady. Qant eritindisi bar bolǵany birneshe ondaǵan gradýsta burqyldap qaınaıdy. Qant sıropynyń kúıip ketý qaýpi bolmaıdy jáne artyq sý tezirek bólinip shyǵady. Kerisinshe sýdyń betine asa joǵary qysym túsire otyryp, sýdyń temperatýrasyn 1000S tan joǵary temperatýrada qaınatýǵa bolady. Avtoklav qurylǵysynda tem - ra 200 0 S - qa deıin qyzady.
Qaınaý prosesi úzbeı júrý úshin oǵan únemi syrttan energıa berý kerek. Qaınaǵan suıyqtyń temperatýrasy ózgerissiz qalady. Birdeı massadaǵy túrli suıyqtardy qaınaý temperatýrasynda býǵa aınaldyrý úshin ártúrli jylý qajet bolady. Zattardyń býlaný qabilettiligin sıpattaıtyn shama menshikti býlaný jylýy (r) dep atalady.
Menshikti býlaný degenimiz - suıyqtyń birlik massasyn qaınaý temperatýrasynda býǵa aınaldyrýǵa qajetti jylýdy aıtady.
Q = rm (Dj kg)- ólshem birligi
Qalypty atmosferalyq qysymda qaınaý temperatýrasynda ártúrli suıyq úshin menshikti býlaný ártúrli bolyp keledi. (7 – keste )
IV. Bekitý suraqtary.
1. Qaınaýdyń aldynda suıyqta qandaı qubylystar paıda bolady?
2. Suıyqtyń qaınaýynyń, onyń býlanýynan aıyrmashylyǵy nede?
3. Suıyqtyń qaınaýy qaı kezde bastalady?
4. Syrtqy qysymǵa suıyqtyń qaınaý temperatýrasy qalaı táýeldi bolady?
5. Birdeı temperatýradaǵy sý jáne bý molekýlalarynyń ishki energıalary birdeı me?
6. Synaptyń menshikti býlaný jylýy 0, 3*106 Dj/kg - ǵa teń degendi qalaı túsinýge bolady?
Esep shyǵarý úlgisin túsindirý.
Taqtada ilingen deńgeılik tapsyrmalarmen jumys
- №1 konvert
0 0S temperatýrada massasy 10 g sýdy qaınaǵanǵa deıin ysytyp, odan ári ony býǵa aınaldyrý úshin qandaı jylý mólsheri jumsalady?
Aqmola oblysy, Selınograd aýdany,
Krasnoıarka aýyly, №25 orta mektebiniń
Fızıka jáne ınformatıka pániniń oqytýshysy
Harahaz Aınur
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa qaınaý prosesin túsindirip, menshikti býlaný jylýy týraly maǵlumat berý.
Oqýshylardyń teorıalyq bilimderin kúndelikti ómirmen ushtastyra bilýge daǵdylandyrý jánede oqytýdyń jańa tehnologıasymen oqytýǵa beıimdeý
Kórnekiligi: kompúter, ınteraktıvti ekran, vıdeoproektor
Sabaqqa qajetti kórnekilikter: flıpcharttar, elektrondyq oqýlyq, deńgeılik tapsyrmalar.
Sabaq tıpi: jańa taqyrypty meńgertý.
Sabaq túri: aralas
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý
İİ Úı tapsyrmasyn ystyq oryndyqqa otyrǵyzý týraly suraý
İİİ. Jańa sabaq mazmuny
IV. Bekitý.
V. Úı tapsyrmasy
Ystyq oryndyq suraqtary:
• Zattyń neshe agregattyq kúıleri bar?
• Qaı zat osy úsh kúıde de bola alady?
• Zat ne sebepti qatty, suıyq, gaz kúıinde bolady?
• Suıyqtyń býǵa aınalý prosesi qalaı atalady?
• Suıyqtyń betinde júretin býlaný qalaı atalady?
• Býlanýdyń qarqyndylyǵy nege baılanysty?
• Suıyq býlanǵanda energıa jutyla ma bóline me?
• Býdyń suıyqqa aınalý prosesi qalaı atalady?
Jańa sabaq mazmuny
• Suıyqtyń tek ústińgi betinen ǵana emes sonymen birge onyń ishinde de bý kópirshikteriniń paıda bolýymen júretin qarqyndy býlaný qaınaý dep atalady.
Biz kez - kelgen jer betindegi denelerge atmosferalyq qysym áreket etetinin bilemiz. Endi osy sý kópirshikteri qandaı jaǵdaıda osy atmosferalyq qysymdy jeńip syrqa shyǵady? Qaınaý kezinde kópirshikter ishindegi qanyqqan býdyń qysymy atmosferalyq qysymnan tómen bolmaý kerek.
• Qaınaý suıyqtyń qanyqqan býynyń qysymy atmosferalyq qysymǵa teń nemese odan sál joǵary bolatyn temperatýrada júredi;
• Qaınaý kezinde suıyqtyń temperatýrasy ózgermeıdi. Suıyq qaınaıtyn temperatýrany qaınaý temperatýrasy dep ataıdy.
Qalypty atmosferalyq qysymda ártúrli zattyń qaınaý temperatýralarynyń mánderi anyqtalǵan.
Keıbir zattardyń qaınaý temperatýrasy, oS
(Qalypty atmosferalyq qysymda 105 Pa)
sýtek - 253 sý 100 synap 357
Ottek - 183 sút 100 qorǵasyn 1740
efır 35 spırt 78 mys 2567
Alaıda suıyqqa túsetin syrtqy qysym atmosferalyq qysymǵa teń bolmaýy da múmkin. Atmosferalyq qysym qalypty qysymnan tómen bolsa onda sý tómengi temperatýrada qaınaı beredi. Bıiktigi 5 - 6 myń metr Elbrýs shyńynda sý shamamen 800S - ta qaınaıdy. Suıyqtyń ústindegi qysymdy jasandy túrde tómendetsek, onda kez kelgen temperatýrada tipti qatý temperatýrasynda qaınaıdy. 32 gPa 25 oS sý bólme temperatýrasynda qaınaıdy. Al syrtqy qysym 6 gPa bolǵanda, sý 00S - ta qaınaıdy. Sýdyń tómengi qysymda qaınaýyn qant ónerkásibinde qoldanady. Qant eritindisi bar bolǵany birneshe ondaǵan gradýsta burqyldap qaınaıdy. Qant sıropynyń kúıip ketý qaýpi bolmaıdy jáne artyq sý tezirek bólinip shyǵady. Kerisinshe sýdyń betine asa joǵary qysym túsire otyryp, sýdyń temperatýrasyn 1000S tan joǵary temperatýrada qaınatýǵa bolady. Avtoklav qurylǵysynda tem - ra 200 0 S - qa deıin qyzady.
Qaınaý prosesi úzbeı júrý úshin oǵan únemi syrttan energıa berý kerek. Qaınaǵan suıyqtyń temperatýrasy ózgerissiz qalady. Birdeı massadaǵy túrli suıyqtardy qaınaý temperatýrasynda býǵa aınaldyrý úshin ártúrli jylý qajet bolady. Zattardyń býlaný qabilettiligin sıpattaıtyn shama menshikti býlaný jylýy (r) dep atalady.
Menshikti býlaný degenimiz - suıyqtyń birlik massasyn qaınaý temperatýrasynda býǵa aınaldyrýǵa qajetti jylýdy aıtady.
Q = rm (Dj kg)- ólshem birligi
Qalypty atmosferalyq qysymda qaınaý temperatýrasynda ártúrli suıyq úshin menshikti býlaný ártúrli bolyp keledi. (7 – keste )
IV. Bekitý suraqtary.
1. Qaınaýdyń aldynda suıyqta qandaı qubylystar paıda bolady?
2. Suıyqtyń qaınaýynyń, onyń býlanýynan aıyrmashylyǵy nede?
3. Suıyqtyń qaınaýy qaı kezde bastalady?
4. Syrtqy qysymǵa suıyqtyń qaınaý temperatýrasy qalaı táýeldi bolady?
5. Birdeı temperatýradaǵy sý jáne bý molekýlalarynyń ishki energıalary birdeı me?
6. Synaptyń menshikti býlaný jylýy 0, 3*106 Dj/kg - ǵa teń degendi qalaı túsinýge bolady?
Esep shyǵarý úlgisin túsindirý.
Taqtada ilingen deńgeılik tapsyrmalarmen jumys
- №1 konvert
0 0S temperatýrada massasy 10 g sýdy qaınaǵanǵa deıin ysytyp, odan ári ony býǵa aınaldyrý úshin qandaı jylý mólsheri jumsalady?
Aqmola oblysy, Selınograd aýdany,
Krasnoıarka aýyly, №25 orta mektebiniń
Fızıka jáne ınformatıka pániniń oqytýshysy
Harahaz Aınur
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Maqsaty: 1. Oqýshylardy óz ana tiliniń qadir – qasıetin bilip, óz ana tiliniń kórkemdigin sezinip, sóz qudiretin túsinip, onyń adam ómirindegi mańyzyn uǵýǵa úıretý.
