Qazaq tarıhyndaǵy bı - sheshender murasy
Broshúra shyǵarýǵa daıyndaǵan materıaly
Qazaq tarıhyndaǵy bı - sheshender murasy
Saıyn dala tósinde mal - jan, tirshilik qamymen kóbinese attyń jaly, túıeniń qomynda kóship - qonyp júrgen daryndy halqymyz kórshiles batys - shyǵys elderine qaraǵanda jazý - syzý mádenıeti kenjeleý damyǵanymen, mazmuny men sapasy, kólemi jaǵynan alǵanda qaı halyqtikinen bolsa da kem túspeıtin, olqy soqpaıtyn orasan baı aýyz ádebıetin jasady. Týmysynan oıshyl, dana halqymyz ózi ómir súrip otyrǵan orta, saıaly tabıǵat, turmys - tirshilik bolmysyn, el - jurt arasyndaǵy qarym - qatynas, el basynan ótken qıly - qıly kezeńderdi, jaqsy - jaman jaǵdaıattardy oı - sana eleginen ótkizip, oǵan degen óziniń kózqarasyn bildirdi. Halyqtyń ómiri, tarıhy, eldiń turmys - tirshiligi qazaq kókireginen jyr - dastan, óleń - án, ertegi - ańyz, kúmbirlegen kúı bolyp tógiledi. Tabıǵatynan kózi ashyq, kókiregi oıaý, óziniń keń jazıra týǵan dalasyndaı darqan daryndy oıyn - saýyqshyl halqymyz osy baǵa jetpes qazynany kıeli dúnıedeı qasterlep, urpaq sanasyna sińirip, bolashaqqa máńgi ólmeıtin mura etip qaldyrady. Barsha qazaq mádenıetiniń túp qazyǵy sanalatyn osy teńdesi joq qazyna búgin halqymyzdyń rýhanı sýsyndaıtyn shalqyǵan shalqar darıasyna aınalyp otyr.
Halqymyzdyń maqtanyshyna aınalǵan qazaqtyń kóne aýyz ádebıetiniń arada talaı ǵasyrlar ótse de urpaqtan - urpaqqa tarap, el zerdesinde myqtap ornyqqan, tanymdyq mánin, tárbıelik mazmunyn áste joımaǵan, zaman aǵymyna qaraı qaıta jasaryp, aıryqsha kópshilik iltıpatyna ıe bolyp otyrǵan túri sheshendik sózder, taǵylymdar. Qazaq - tabıǵatynan dilmar, sheshen halyq. Bizde ejelgi Grek, Rım memleketterindegideı sheshender tárbıeleıtin arnaýly mektepter bolmaǵan, áıtse de sóz qadirin bilgen halqymyz el ishinen shyqqan týma daryn sheshenderdi, aqylgóı qarıa, kúmis kómeı ánshi - jyrshylardy aıryqsha kótermelegen. Tili qylyshtyń júzindeı ótkir, oıy salıqaly, tereń, qysylshańda qıynnan qıystyryp jol tabatyn sheshenderdiń ádil tóreligine toqtaı da bilgen. Halyq týǵanyna, qaryna tartpaı týra bılik aıtqan sheshenderdi hannan beter baǵalaǵan.
Buryn soty, qaralaýshysy men aqtaýshysy joq zamanda el ishindegi jer, jesir, qun daýy, eki el arasyndaǵy úlken daý - janjaldardy da bıler eki - aq aýyz sózben ornyqty kesimin aıtyp, ádil sheship otyrǵan. Qazaq tarıhynda eldiń eldigin, halqynyń birligin, bútindigin kóksegen, eldi adaldyqqa, adamgershilikke, jaqsylyqqa úndep, halqynyń muń - muqtajyn, múddesin kózdep ǵumyr keshken dilmarlar kóptep sanalady. Tóle, Qaz daýysty Qazybek, Áıteke bıler - zamanynda qoǵamdyq qaıratkerler dárejesine kóterilgen iri tarıhı tulǵalar, qara qyldy qaq jarǵan ádil sheshender.
Qazaqtar yqylym zamannan – aq sheshendikti ónerdiń eń bıik satysy dep joǵary baǵalaǵan. Óıtkeni, sheshendik sózder - ónerdiń shyńy ǵana emes, eldiń áleýmettik ómirinde, turmys - tirshiliginde asa mańyzdy rol atqarǵan.
Sheshendik naqyldar men tolǵaýlar - dilmarlar ata - babalarymyzdyń altynnan soqqan sóz saraıy, til marjany, aqyl - oıdyń darıasy, qasıetti ata - babamyzdyń keler urpaqqa aıtyp ketken kir shalmas ǵumyrlyq ósıeti.
Qazaq aýyz ádebıetiniń erekshe bir janry – sheshendik óner. Halqymyzdyń danalyǵynyń úlgisi sheshendik sózder – ǵasyrlar boıy halyq synynan erekshelenip ótken qundy mura, asyl qazyna. Sheshendik ónerine erte zamandardan - aq, úlken mán berilgen. Ejelgi grek, rım elderinde sheshendik ónerdi "rıtorıka" degen atpen jeke pán retinde oqyǵan. Dúnıe júzine áıgili erte zaman sheshenderi Pratogor, Demossfen, Sıseron, Kvıntılıan sıaqty óz zamanynyń memleket qaıratkerleri, el aýzyna qaraǵan oıshyldary bolǵan. "Rıtorıka" ǵylymy ónerdiń padıshasy retinde erekshe baǵalanǵan.
Qazaqtyń sheshendik sóz tarıhy Maıqy bı men Aıaz bılerden bastalyp (XII - XIII ǵǵ.), Jırenshe sheshen, Asan qaıǵy (XIV - XV ǵǵ.) esimderimen qatysty qalyptasyp, órkendeı tústi. Shalgez, Buhar (XV - XVIII ǵǵ.), Shortanbaı, Dýlat, Murat, Tóle, Qaz daýysty Qazybek, Áıtekelerge jalǵasty. Sheshendik óneriniń keńinen damyp bıiktegen kezeńi – XV - XVIII ǵǵ. Bul kez qazaq halqynyń jońǵar, qalmaq, qytaı basqynshylaryna qarsy turyp, óz táýelsizdigin qorǵaý jolyndaǵy kúres jyldary edi.
Sheshendik sózderdiń alǵashqy úlgilerin halyq aýyz ádebıeti týyndylarynan, ertegi, ańyz áńgimelerden, óleń - jyr, dastandardan ushyratamyz. Osy sóz óneriniń keń qanat jaıyp, ornyǵyp damýynda tapqyrlyq pen sheshendiktiń tamasha nusqalary – jyraýlar tolǵaýlary, aıtystar men maqal - mátelderdiń orny erekshe.
Qazaqtyń sheshendik sózderin ózge jurttyń ataqty adamdary, ǵalymdary joǵary baǵalady. Sheshendik sózder nusqalaryn akademık V. V. Radlov (XIX ǵ.) zerttep jınaǵan. Ol: "Qazaqtar... múdirmeı, kidirmeı, erekshe ekpinmen sóıleıdi. Oıyn dál, aıqyn uǵyndyrady. Aýyz eki sóılep otyrǵannyń ózinde sóılegen sózder uıqaspen, yrǵaqpen keletindigi sonshalyq, beıne bir óleń eken dep tań qalasyn", – dep kórsete otyryp, ásirese qazaq tiliniń tazalyǵy men tabıǵılyǵyn durys ańǵaryp, qazaqtardyń sózge tapqyrlyǵy men sheshendigi ózine erekshe áser etkenin jazǵan. Sondaı - aq, qazaqtyń sheshendik, tapqyrlyq, naqyl sózderin jınap jarıalaǵandardyń biri – Ybyraı Altynsarın. Ol halyq danalyǵynyń jas óspirimderdi tapqyrlyqqa, ótkirlikke, adamgershilikke baýlıtyn tárbıe quraly ekenin jete tanyp, óz eńbekterine ornymen engizip, paıdalana bildi.
Sheshendik sózderdi alǵash zertteýshilerdiń biri – M. Áýezov. "Qazaq ádebıeti tarıhy" (1927 j.) eńbeginde "Bıler aıtysy" degen arnaýly taqyryppen sheshendik sózderdiń keıbir túrlerine mysaldar keltiredi. Aýyz ádebıetinde alatyn orny men halyqtyq sıpatyna dáleldi ǵylymı tujyrymdama beredi. Aýyz ádebıeti muralaryn zerttep, jınap, erekshe eńbek sińirgen ǵalym - lıngvıs A. Baıtursynov sheshendik ónerdi jeke alyp qarastyryp, qundy pikirler bildirdi (1926 j.). Sheshen sóz, kósemsóz, daryndy sóz dep úsh topqa bólip, árqaısysyn qoldanys ornyna qaraı (saıasatqa qatysty, sotta sóıleý, qoshemet sózder, ǵalymdardyń ǵylymı taqyryptaǵy sózi, dinı ýaǵyz sózder) ishteı taǵy beske bólip, árqaısysyna qysqasha túsinikter, tyń anyqtamalar bergen.
Sheshendik sóz tereń oıǵa, utqyr sheshimge, tapqyr logıkaǵa qurylady. Halyq maqaldarynda: "Taıaq etten ótedi, sóz súıekten ótedi", "Bas kespek bolsa da, til kespek joq", "Qylysh jarasy bitedi, til jarasy bitpeıdi", "Ataly sózge arsyz ǵana toqtamaıdy", – dep sózdi aıtýshyǵa da, oǵan qulaq qoıýshyǵa da bıik talap qoıǵan. Demek, sheshenniń eń negizgi quraly – sóz. Ol tyńdaýshynyń júregine jetip, erekshe sezimge bólegen.
Sóz týraly Bóltirik sheshen: "Sózden tátti nárse joq. Sózden ashshy nárse joq. Sózińdi tilińe bıletpe, aqylyńa bılet. Aqylyńdy, sózińdi aqylsyzǵa qor etpe, aqyldyǵa aıt, kimge, qaı jerde, qaı kezde, qalaı sóıleıtinińdi bil", – dep tolǵaıdy. Bular – "Erdiń qunyn eki aýyz sózben bitiretin, jaýlasqan eldiń arasyna bitim aıtatyn, kúlgendi jylatyp, jylaǵandy jubata alatyn danalyq sózder ıesi". Mundaı sóz biletin, jón biletin adamǵa el isine aralasýǵa, halyq atynan sóıleýge quqyq berilgen. Sheshendik óner — kórgen - bilgendi kókeıge toqyp, kóp úırenip izdenýdiń arqasynda talaı aıtys - tartysqa túsip, jalyqpaı jattyǵý arqyly jetiletin óner. Sheshendik ónerdiń qıyndyǵy týraly Buqar jyraý:... Kósh bastaý qıyn emes – Qonatyn jerde sý bar. Qol bastaý qıyn emes – Shabatyn jerde jaý bar. Sharshy topta sóz bastaý qıyn – Sheshimin tappas daý bar, – dep durys ańǵartady. Naǵyz sheshen úshin sózge sheber bolý jetkiliksiz. Tabanda taýyp sóıleıtin tapqyr, top aldynda taısalmaı, múdirmeı sóz bastaıtyn batyl, sóz saıysynda saspaıtyn sabyrly bolýy qajet.
Sheshendik sózderge tán erekshelikter. Birinshiden, qazaq sheshenderiniń sózderi jazbasha emes, aýyzsha aıtylyp dúnıege keledi de, odan keıin birden - birge jattalyp, urpaqtan - urpaqqa jetedi. Ekinshiden, aıtyla kele bastapqy nusqa qalyp ózgertilip otyrýy múmkin. Úshinshiden, sheshendik sózder keıingi aıtýshylar tarapynan qajetine qaraı ózgerip qoldanylyp otyrǵan. Sheshendik sóz aqyndar aıtysy sıaqty sóz tartysy daý ústinde, el taǵdyry talqylanǵan uly jıyn keńes kezinde, ońasha oı tolǵaý ne suhbat, áńgime - dúken barysynda arnaý, sálem, ósıet túrinde de ómirge kelgen.
Sheshendik sózder kóbinese túsinik sózden bastalady. Túsinik sózde aıtylmysh sheshendik sózdiń nemen baılanysty, qandaı jaǵdaıda týǵandyǵy men kim aıtqandyǵy baıandalady. Sheshendik sózdiń, aıtylar oıdyń negizi – mazmun. Sóz naqtyly, neni aıtsa da sendiretindeı, ılandyryp qarsylasyn moıyndatatyndaı dáleldi aıtylǵan. Jazba ádebıetimiz damyǵan keıingi dáýirde sheshendik sózder saptan shyqqan joq. Zamanǵa saı jańa mazmun, jarasymdy tur tapqan sheshendik sóz nusqalary kóbeıdi. Sheshendik sózdiń shyny – aıtys. Munda aýyz ádebıetine tán barsha qasıetter toǵysqan. Sheshendik sózder mán - maǵynasynyń tereńdigimen ǵana emes, sondaı - aq taqyrybynyń keńdigimen de erekshelenedi. Sheshender sózi – halqymyzdyń tildik qazynasy. Ol kórkem ádebıetimizdiń qalyptasyp damýyna belgili dárejede úles qosqan aqyn - jyraýlardyń arnaý, tolǵaý sózderine uqsas bolyp keledi.
Qazaq tarıhyndaǵy bı - sheshender murasy
Saıyn dala tósinde mal - jan, tirshilik qamymen kóbinese attyń jaly, túıeniń qomynda kóship - qonyp júrgen daryndy halqymyz kórshiles batys - shyǵys elderine qaraǵanda jazý - syzý mádenıeti kenjeleý damyǵanymen, mazmuny men sapasy, kólemi jaǵynan alǵanda qaı halyqtikinen bolsa da kem túspeıtin, olqy soqpaıtyn orasan baı aýyz ádebıetin jasady. Týmysynan oıshyl, dana halqymyz ózi ómir súrip otyrǵan orta, saıaly tabıǵat, turmys - tirshilik bolmysyn, el - jurt arasyndaǵy qarym - qatynas, el basynan ótken qıly - qıly kezeńderdi, jaqsy - jaman jaǵdaıattardy oı - sana eleginen ótkizip, oǵan degen óziniń kózqarasyn bildirdi. Halyqtyń ómiri, tarıhy, eldiń turmys - tirshiligi qazaq kókireginen jyr - dastan, óleń - án, ertegi - ańyz, kúmbirlegen kúı bolyp tógiledi. Tabıǵatynan kózi ashyq, kókiregi oıaý, óziniń keń jazıra týǵan dalasyndaı darqan daryndy oıyn - saýyqshyl halqymyz osy baǵa jetpes qazynany kıeli dúnıedeı qasterlep, urpaq sanasyna sińirip, bolashaqqa máńgi ólmeıtin mura etip qaldyrady. Barsha qazaq mádenıetiniń túp qazyǵy sanalatyn osy teńdesi joq qazyna búgin halqymyzdyń rýhanı sýsyndaıtyn shalqyǵan shalqar darıasyna aınalyp otyr.
Halqymyzdyń maqtanyshyna aınalǵan qazaqtyń kóne aýyz ádebıetiniń arada talaı ǵasyrlar ótse de urpaqtan - urpaqqa tarap, el zerdesinde myqtap ornyqqan, tanymdyq mánin, tárbıelik mazmunyn áste joımaǵan, zaman aǵymyna qaraı qaıta jasaryp, aıryqsha kópshilik iltıpatyna ıe bolyp otyrǵan túri sheshendik sózder, taǵylymdar. Qazaq - tabıǵatynan dilmar, sheshen halyq. Bizde ejelgi Grek, Rım memleketterindegideı sheshender tárbıeleıtin arnaýly mektepter bolmaǵan, áıtse de sóz qadirin bilgen halqymyz el ishinen shyqqan týma daryn sheshenderdi, aqylgóı qarıa, kúmis kómeı ánshi - jyrshylardy aıryqsha kótermelegen. Tili qylyshtyń júzindeı ótkir, oıy salıqaly, tereń, qysylshańda qıynnan qıystyryp jol tabatyn sheshenderdiń ádil tóreligine toqtaı da bilgen. Halyq týǵanyna, qaryna tartpaı týra bılik aıtqan sheshenderdi hannan beter baǵalaǵan.
Buryn soty, qaralaýshysy men aqtaýshysy joq zamanda el ishindegi jer, jesir, qun daýy, eki el arasyndaǵy úlken daý - janjaldardy da bıler eki - aq aýyz sózben ornyqty kesimin aıtyp, ádil sheship otyrǵan. Qazaq tarıhynda eldiń eldigin, halqynyń birligin, bútindigin kóksegen, eldi adaldyqqa, adamgershilikke, jaqsylyqqa úndep, halqynyń muń - muqtajyn, múddesin kózdep ǵumyr keshken dilmarlar kóptep sanalady. Tóle, Qaz daýysty Qazybek, Áıteke bıler - zamanynda qoǵamdyq qaıratkerler dárejesine kóterilgen iri tarıhı tulǵalar, qara qyldy qaq jarǵan ádil sheshender.
Qazaqtar yqylym zamannan – aq sheshendikti ónerdiń eń bıik satysy dep joǵary baǵalaǵan. Óıtkeni, sheshendik sózder - ónerdiń shyńy ǵana emes, eldiń áleýmettik ómirinde, turmys - tirshiliginde asa mańyzdy rol atqarǵan.
Sheshendik naqyldar men tolǵaýlar - dilmarlar ata - babalarymyzdyń altynnan soqqan sóz saraıy, til marjany, aqyl - oıdyń darıasy, qasıetti ata - babamyzdyń keler urpaqqa aıtyp ketken kir shalmas ǵumyrlyq ósıeti.
Qazaq aýyz ádebıetiniń erekshe bir janry – sheshendik óner. Halqymyzdyń danalyǵynyń úlgisi sheshendik sózder – ǵasyrlar boıy halyq synynan erekshelenip ótken qundy mura, asyl qazyna. Sheshendik ónerine erte zamandardan - aq, úlken mán berilgen. Ejelgi grek, rım elderinde sheshendik ónerdi "rıtorıka" degen atpen jeke pán retinde oqyǵan. Dúnıe júzine áıgili erte zaman sheshenderi Pratogor, Demossfen, Sıseron, Kvıntılıan sıaqty óz zamanynyń memleket qaıratkerleri, el aýzyna qaraǵan oıshyldary bolǵan. "Rıtorıka" ǵylymy ónerdiń padıshasy retinde erekshe baǵalanǵan.
Qazaqtyń sheshendik sóz tarıhy Maıqy bı men Aıaz bılerden bastalyp (XII - XIII ǵǵ.), Jırenshe sheshen, Asan qaıǵy (XIV - XV ǵǵ.) esimderimen qatysty qalyptasyp, órkendeı tústi. Shalgez, Buhar (XV - XVIII ǵǵ.), Shortanbaı, Dýlat, Murat, Tóle, Qaz daýysty Qazybek, Áıtekelerge jalǵasty. Sheshendik óneriniń keńinen damyp bıiktegen kezeńi – XV - XVIII ǵǵ. Bul kez qazaq halqynyń jońǵar, qalmaq, qytaı basqynshylaryna qarsy turyp, óz táýelsizdigin qorǵaý jolyndaǵy kúres jyldary edi.
Sheshendik sózderdiń alǵashqy úlgilerin halyq aýyz ádebıeti týyndylarynan, ertegi, ańyz áńgimelerden, óleń - jyr, dastandardan ushyratamyz. Osy sóz óneriniń keń qanat jaıyp, ornyǵyp damýynda tapqyrlyq pen sheshendiktiń tamasha nusqalary – jyraýlar tolǵaýlary, aıtystar men maqal - mátelderdiń orny erekshe.
Qazaqtyń sheshendik sózderin ózge jurttyń ataqty adamdary, ǵalymdary joǵary baǵalady. Sheshendik sózder nusqalaryn akademık V. V. Radlov (XIX ǵ.) zerttep jınaǵan. Ol: "Qazaqtar... múdirmeı, kidirmeı, erekshe ekpinmen sóıleıdi. Oıyn dál, aıqyn uǵyndyrady. Aýyz eki sóılep otyrǵannyń ózinde sóılegen sózder uıqaspen, yrǵaqpen keletindigi sonshalyq, beıne bir óleń eken dep tań qalasyn", – dep kórsete otyryp, ásirese qazaq tiliniń tazalyǵy men tabıǵılyǵyn durys ańǵaryp, qazaqtardyń sózge tapqyrlyǵy men sheshendigi ózine erekshe áser etkenin jazǵan. Sondaı - aq, qazaqtyń sheshendik, tapqyrlyq, naqyl sózderin jınap jarıalaǵandardyń biri – Ybyraı Altynsarın. Ol halyq danalyǵynyń jas óspirimderdi tapqyrlyqqa, ótkirlikke, adamgershilikke baýlıtyn tárbıe quraly ekenin jete tanyp, óz eńbekterine ornymen engizip, paıdalana bildi.
Sheshendik sózderdi alǵash zertteýshilerdiń biri – M. Áýezov. "Qazaq ádebıeti tarıhy" (1927 j.) eńbeginde "Bıler aıtysy" degen arnaýly taqyryppen sheshendik sózderdiń keıbir túrlerine mysaldar keltiredi. Aýyz ádebıetinde alatyn orny men halyqtyq sıpatyna dáleldi ǵylymı tujyrymdama beredi. Aýyz ádebıeti muralaryn zerttep, jınap, erekshe eńbek sińirgen ǵalym - lıngvıs A. Baıtursynov sheshendik ónerdi jeke alyp qarastyryp, qundy pikirler bildirdi (1926 j.). Sheshen sóz, kósemsóz, daryndy sóz dep úsh topqa bólip, árqaısysyn qoldanys ornyna qaraı (saıasatqa qatysty, sotta sóıleý, qoshemet sózder, ǵalymdardyń ǵylymı taqyryptaǵy sózi, dinı ýaǵyz sózder) ishteı taǵy beske bólip, árqaısysyna qysqasha túsinikter, tyń anyqtamalar bergen.
Sheshendik sóz tereń oıǵa, utqyr sheshimge, tapqyr logıkaǵa qurylady. Halyq maqaldarynda: "Taıaq etten ótedi, sóz súıekten ótedi", "Bas kespek bolsa da, til kespek joq", "Qylysh jarasy bitedi, til jarasy bitpeıdi", "Ataly sózge arsyz ǵana toqtamaıdy", – dep sózdi aıtýshyǵa da, oǵan qulaq qoıýshyǵa da bıik talap qoıǵan. Demek, sheshenniń eń negizgi quraly – sóz. Ol tyńdaýshynyń júregine jetip, erekshe sezimge bólegen.
Sóz týraly Bóltirik sheshen: "Sózden tátti nárse joq. Sózden ashshy nárse joq. Sózińdi tilińe bıletpe, aqylyńa bılet. Aqylyńdy, sózińdi aqylsyzǵa qor etpe, aqyldyǵa aıt, kimge, qaı jerde, qaı kezde, qalaı sóıleıtinińdi bil", – dep tolǵaıdy. Bular – "Erdiń qunyn eki aýyz sózben bitiretin, jaýlasqan eldiń arasyna bitim aıtatyn, kúlgendi jylatyp, jylaǵandy jubata alatyn danalyq sózder ıesi". Mundaı sóz biletin, jón biletin adamǵa el isine aralasýǵa, halyq atynan sóıleýge quqyq berilgen. Sheshendik óner — kórgen - bilgendi kókeıge toqyp, kóp úırenip izdenýdiń arqasynda talaı aıtys - tartysqa túsip, jalyqpaı jattyǵý arqyly jetiletin óner. Sheshendik ónerdiń qıyndyǵy týraly Buqar jyraý:... Kósh bastaý qıyn emes – Qonatyn jerde sý bar. Qol bastaý qıyn emes – Shabatyn jerde jaý bar. Sharshy topta sóz bastaý qıyn – Sheshimin tappas daý bar, – dep durys ańǵartady. Naǵyz sheshen úshin sózge sheber bolý jetkiliksiz. Tabanda taýyp sóıleıtin tapqyr, top aldynda taısalmaı, múdirmeı sóz bastaıtyn batyl, sóz saıysynda saspaıtyn sabyrly bolýy qajet.
Sheshendik sózderge tán erekshelikter. Birinshiden, qazaq sheshenderiniń sózderi jazbasha emes, aýyzsha aıtylyp dúnıege keledi de, odan keıin birden - birge jattalyp, urpaqtan - urpaqqa jetedi. Ekinshiden, aıtyla kele bastapqy nusqa qalyp ózgertilip otyrýy múmkin. Úshinshiden, sheshendik sózder keıingi aıtýshylar tarapynan qajetine qaraı ózgerip qoldanylyp otyrǵan. Sheshendik sóz aqyndar aıtysy sıaqty sóz tartysy daý ústinde, el taǵdyry talqylanǵan uly jıyn keńes kezinde, ońasha oı tolǵaý ne suhbat, áńgime - dúken barysynda arnaý, sálem, ósıet túrinde de ómirge kelgen.
Sheshendik sózder kóbinese túsinik sózden bastalady. Túsinik sózde aıtylmysh sheshendik sózdiń nemen baılanysty, qandaı jaǵdaıda týǵandyǵy men kim aıtqandyǵy baıandalady. Sheshendik sózdiń, aıtylar oıdyń negizi – mazmun. Sóz naqtyly, neni aıtsa da sendiretindeı, ılandyryp qarsylasyn moıyndatatyndaı dáleldi aıtylǵan. Jazba ádebıetimiz damyǵan keıingi dáýirde sheshendik sózder saptan shyqqan joq. Zamanǵa saı jańa mazmun, jarasymdy tur tapqan sheshendik sóz nusqalary kóbeıdi. Sheshendik sózdiń shyny – aıtys. Munda aýyz ádebıetine tán barsha qasıetter toǵysqan. Sheshendik sózder mán - maǵynasynyń tereńdigimen ǵana emes, sondaı - aq taqyrybynyń keńdigimen de erekshelenedi. Sheshender sózi – halqymyzdyń tildik qazynasy. Ol kórkem ádebıetimizdiń qalyptasyp damýyna belgili dárejede úles qosqan aqyn - jyraýlardyń arnaý, tolǵaý sózderine uqsas bolyp keledi.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
