InfoHub Logo

Ashyq sabaq: «Qazaq halqynyń ádet - ǵuryptary men salt - dástúrleri».
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa qazaq halqynyń ádet - ǵurpy men salt - dástúriniń mańyzdylyǵyn, adam qarym - qatynasyndaǵy rolin kórsetip, ult janashyry bolatyn azamat tárbıeleý.
Oqytý men tárbıeleýdiń mindetteri:
Bilimdilik. Qazaq halqynyń ádet - ǵurpymen salt - dástúrleri týraly oqýshylarǵa baıandap túsindirip, mańyzyn kórsetý.
Damytýshylyq. Oqýshylardyń jemisti oılaý qabiletteri men daǵdylaryn damytý, túrli problemalardy kórip, sheshe biletin belsendi oqýshy tulǵasyn qalyptastyrý
Tárbıelik. Adamgershiligi mol, parasatty, ulttyq rýhy bıik tulǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: Ashyq sabaq
Sabaqtyń túri: Baıandaý sabaǵy.
Qural - jabdyqtar, kórneki quraldar: Slaıd, taqyrypqa sáıkes kitaptar, býkletter, álbomdar, sýretter, ınteraktıvti taqta.

Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi: 3mın.
1. Amandasý, oqýshylardyń sabaqqa qatysýyn tekserý.
2. Oqýshylardyń oqý - quraldaryn tekserý.

II. Úı tapsyrmasyn suraý: 8mın.
1. «Jeti jarǵy» ne?
2. Aqsúıekter týraly ne bilesizder?
3. «Jeti jarǵy» qandaı quqyqtardy kórsetedi?
4. Bıler keńesi?
5. Múlik máselesi?
6. Salyqtyń qandaı túrleri bolady?

III. Jańa sabaqty túsindirý: 19 mın.
Sabaqtyń taqyryby: «Qazaq halqynyń ádet - ǵuryptary
men salt - dástúrleri».
Jańa sabaqqa oqýshylar aldyn ala daıyndalyp kelip, ózderi túsindirip beredi. Sodań keıin muǵalim jańa sabaqqa qorytyndy jasaıdy. Qosymsha derektermen suraqtarǵa jaýap beredi.
Ulttyq salt - dástúrler. Ult degenimiz — belgili bir aımaqta tarıhı qalyptasqan adamdar tobynyń áleýmettik - etnıkalyq birlestigi. Qazaq ulty sonaý ǵasyrlar tereńinen, rý - taıpalyq dárejeden bastap, XIV — XV ǵasyrlarda tutas halyqtyq dárejege jetkenshe talaı salt - dástúrlerdi basynan ótkizdi. "Dástúrdiń ozyǵy bar, dáýreni ótken tozyǵy bar" degendeı, bizge jetken tárbıelik máni zor búgingi ultty salt - dástúrler halqymyzdyń eń qymbat qazynasy.

Qazaq ulty qalyptasqanǵa deıingi ulttyq quramnyń negizgi arqaýy bolǵan qańly, úısin, kereı, naıman, t. b. rý - taıpalardyń ádet - ǵuryp, salt - dástúrleri damyp, jalǵasyp bizge jetip otyr. Bizdiń mindetimiz — ony keleshekke jalǵastyrý. Orystyń uly synshysy V. G. Belınskıı salt - dástúrdiń ómirsheńdigi týraly: "Ádet - ǵuryp zamandar boıy synnan ótedi. Óz dáýirinde ardaqtalyp, ata - babadan áýletke mura bolyp aýysyp, rýdan - rýǵa, urpaqtan - urpaqqa jetedi. Onsyz halyq bet - álpetsiz beıne, bolymsyz tas músin tárizdi..."— dep, salt - dástúrsiz halyqty tas músinge uqsatqan.

Qazaq halqynyń sharýashylyǵyna baılanysty ádet - ǵuryptar men salt - dástúrler. Halqymyzdyń sharýashylyǵynyń basym túri jartylaı kóshpeli mal sharýashylyǵy boldy. Sondyqtan halqymyz mal ósirýge basa kóńil aýdaryp keldi. Óziniń ósirip otyrǵan malynyń basy aman bolýyn tilegendikten, olarǵa baılanysty ár túrli ádet - ǵuryptar, salt - dástúrler dúnıege kelgen. Sondaı ádet - ǵuryptardyń biri — otpen tazartý. Bul salt boıynsha kóktemde qystaýdan kesherde qystaý men maldy tazartý úshin qystaýdyń ár jerine ot jaǵyp, maldy onyń arasynan aıdap ótkizgen. Bul qazaq jerine ıslam dini engenge deıingi ot kıesine tabyný túri edi. El jaılaýǵa kóshkende, árbir aýyl kóshteriniń saltanatty, sándi bezendirilýine erekshe kóńil bólingen. Ol úshin aldyńǵy túıeni jaqsy alasha, kilemdermen jabýlap, qyrǵaýyldyń uzyn qaýyrsynynan tórt basty qarqara ornatqan. Mundaı kóshti "qarqaraly kósh" dep ataǵan. Qarqaraly túıeni aýyldaǵy qurmetti áıel nemese jas kelin jetekke alǵan. Halyq túsinigi boıynsha, qyrǵaýyldyń qaýyrsyny keshke kóz tıýden nemese jol - jónekeı kóshti anaý - mynaý qolaısyz jaǵdaıdan saqtaıdy.

Otbasyna baılanysty ádet - ǵuryp, salt - sanalar. Halqymyzdyń tirshiliginiń basty negizi otbasy bolǵandyqtan, bul máselege baılanysty ádet - ǵuryp óte kóp.
Quda týsý saltyn jigittiń ata - anasy nemese onyń jasy úlken týǵan - týystary júrgizgen. Quda túsýden buryn jigittiń ata - anasy quda túser úıge jasyryn barlaý júrgizip alady. Sodan keıin, quda túsý úshin óziniń senimdi adamyn jaýshy etip jiberedi. Eger qyzdyń ata - anasy usynysty qabyldasa, qudalardyń kelý kúnin belgilep, kelgen jaýshyǵa shege shapan dep atalatyn shapan jabady. Budan keıin kúıeýdiń ákesi aıtylǵan merzimde qudalar jiberip, qalyńmaldyń kólemi, toıǵa jumsalatyn shyǵyndar, jasaý - jabdyq, qalyńmal tóleý merzimi jáne toıdy ótkizetin ýaqyt týraly resmı kelissóz júrgizedi.

Ulttyq oıyndar. Qazaq halqynyń ulttyq oıyn - saýyqtary alýan túrli. Jastar bas qosqan jıynda "Han - ýázir", "Kórshi", "Jyltyr ketti", "Myrshym" sıaqty kúldirgi oıyndar oınalatyn. "Aıgólek", "Belbeý tastaý", "Saqqulaq", "Aqsúıek", "Soqyrteke", "Tympı", "Altybaqan", t. b. oıyndardy jastar túnimen oınap, ol qoı kúzetý kezegine de paıdasyn tıgizgen. Sonymen qatar qazaqta eseptep, sanaýǵa úıretetin "toǵyz qumalaq" oıyny bolǵan.