Qazaqstannyń ózenderi
Sabaqtyń taqyryby: Qazaqstannyń ózenderi
Sabaqtyń maqsaty: oqýshylarǵa qazaqstannyń ishki sýy, jer bederi men klımat erekshelikterine baılanysty ekenin aıta otyryp «Ózen rejımi», «Soltústik Muzdy muhıt» «İshki tuıyq sý alaby» uǵymdaryn túsindirý. Usynylǵan teorıalyq maǵlumattardy zerttep,, ár túrli statısıkalyq kartografıalyq materıaldardy paıdalana otyryp, Qazaqstan ózenderine anyqtama berý daǵdysyn qalyptastyrý.
Sabaqta qoldanylatyn ádis - tásilder: suraq - jaýap, óz ara birin - biri oqytý, uqsastyq jáne daralyq, túrtip alý strategıasy.
Sabaqtyń kórnekiligi: Qazaqstannyń fızıkalyq kartasy, keskin kartalar, slaıdtar arqyly sýretter kórsetý, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń barysy 1. Qyzyǵýshylyqty oıatý
İshki sý sózin estigende, kimge qandaı nárse elestedi? Toptastyrý. Jeke jupta oı bólisedi., topta pikirlesedi, ortaq pikirdi aq qaǵazǵa túsiredi.
Shema kórsetiledi. Óz oılaryn jetkizedi.
2. Maǵynany ashý
Oqýshylarǵa mynandaı suraqtar qoıylady.
Ózen dep neni aıtady? Qazaqstannyń aýmaǵynda qandaı iri ózender bar? Jer bederi ózenniń aǵysyna qalaı áser etedi? Oqýshy jaýabynan soń muǵalim kartany paıdalanyp Qazaqstan aýmaǵyndaǵy ózenderge toqtalyp ótedi.
Ózara birin - biri oqytý strategıasy
1) Qazaqstannyń ózenderi mátinin oqytyp, taldaý jasatý. Mátinniń bir bóligin oqyp bolǵannan keıin árbir oqýshy kezekpen oqyǵan bólikterin qorytyndylap aıtady. Muǵalim ınteraktıvti taqtany paıdalana otyryp qysqasha qorytyndylaıdy.
Jańa sabaqty bekitý tapsyrmalary.
1. Kartany paıdalanyp, Soltústik Muzdy muhıt, Kaspıı, Aral, Balhash, Alakól alaptarynyń ózenderin anyqtap kartaǵa túsirý.
2. Syrdarıa, Jaıyq, Ertis ózenderiniń uqsastyǵy men daralyǵyn anyqtaý.
3. Túrtip alý strategıasyn qoldaný.
1. «Qzaqstannyń ózenderi» atty tekst beriledi. Mundaǵy aqparattarmen tanysý barysynda, ár abzastyń tusyna belgi qoıyp otyrasyzdar. oqý barysynda qoıylatyn qajetti belgiler:
V - bilemin, - bilmeımin, + men úshin jańa málimet,?- tereńirek bilgim keledi.
Qazaqstannyń ózenderi
1. Ózen degenimiz - bul arna dep atalatyn oıpań arqyly aǵatyn sý aǵyny.
2. Negizgi ózen barlyq salalarymen qosa ózen júıesin quraıdy.
3. Betindegi sýdyń bári bir ózenge kelip qosylatyn qurlyq aýdany ózen alaby dep atalady.
4. Ózender jańbyr sýynan, erigen qar men muz sýynan, jer asty sýynan qorektenedi.
5. qazaqstannyń barlyq ózenderi negizinen eki alapqa: Soltústik Muzdy Muhıt alaby men ishki tuıyq kólder alabyna jatady.
6. Eńistik degenimiz ózenniń belgili bir ýchaskesindegi onyń uzyndy ǵynyń bóligi bolyp tabylady.
İ= H - H/L
I - eńistik mólsheri
N1 - bastalǵan jerdegi absolúttik bıiktik
N(2)- saǵadaǵy absolúttik bıiktik
L - ózenniń uzyndyǵy
7. Sý shyǵyny degenimiz belgili ýaqyt ishinde ózenniń kóldeneń qımasynan aǵyp ótken sý mólsheri.
8. Jyl boıyndaǵy ózenniń sý shyǵynyn jyldyq aǵyn dep ataıdy.
9. Aǵyn sýdyń taý jynystary shaıyp, aǵyzyp áketý prosesin ózen erozıasy dep ataıdy.
10. Bastaýy eńis keletin taý ózenderinde aǵys jyldam bolyp, ózenniń arnasy tereńdeıdi, orta jáne tómengi aǵystarynda sý aǵyzyp ákelgen malta tas, qum tunba shóge bastaıdy. Bul tasqyndardy alúvi dep ataıdy.
11. Ózenniń sý kóterilmegen eski arnasyn terasa dep ataıdy.
12. Ózenmen tasymaldanatyn qatty zattyń bárin qatty aǵyn dep ataıdy.
2. Belgi qoıylǵan soń olardy toptaý maqsatymen, rettik nómiri boıynsha tómendegi kesteni toltyrasyzdar
Test
1. Qazaqstan ózenderi qaı alapqa jatady?
A) Úndi, Atlant;
Á) Tynyq muhıty;
B) Atlant muhıty, İshki tuıyq kólder
V) Soltústik Muzdy muhıt, ishki aǵynsyz
2. Uzyndyǵy 1000 km - den asatyn ózen:
A) Esil, İle;
Á) Talas, Jaıyq;
B) Tentek. Ertis;
V) Yrǵyz, Tobyl
3. Kaspıı teńizi alabynyń ózenderi
A) Syrdarıa, Torǵaı
Á) Jaıyq, Saǵyz
B) Lepsi, İle
V) Shý, Jem
4. Jaqsy qalyptasqan keń arnaly ózender
A) jazyq ózenderi
Á) taý ózenderi
5. Ózen tory soltústikten ońtústikke qaraı:
A) molaıady
Á) azaıady
6Qazaqstannyń eń iri ózeni:
A) Syrdarıa
Á) Tobyl
B) Ertis
V) İle
7. Qar muzdyqpen qorektenetin ózender:
A(Jazyq ózenderi
Á) taý ózenderi
8. Qazaqstandaǵy eń laıly ózen:
A) Syrdarıa
Á) Tobyl
B) İle
V) Shý
9. Ertis ózeniniń Qazaqstandaǵy uzyndyǵy
A) 4248 km
Á) 3652
B) 1700
V) 1500
10. Aral teńizi alabynyń ózenderi
A) Syrdarıa, Arys
Á) Tobyl, Sarysý
6) Jaıyq, Jem
V) İle, Qaratal
Úıge tapsyrma: Qazaqstannyń ishki sýlary
Sabaqtyń maqsaty: oqýshylarǵa qazaqstannyń ishki sýy, jer bederi men klımat erekshelikterine baılanysty ekenin aıta otyryp «Ózen rejımi», «Soltústik Muzdy muhıt» «İshki tuıyq sý alaby» uǵymdaryn túsindirý. Usynylǵan teorıalyq maǵlumattardy zerttep,, ár túrli statısıkalyq kartografıalyq materıaldardy paıdalana otyryp, Qazaqstan ózenderine anyqtama berý daǵdysyn qalyptastyrý.
Sabaqta qoldanylatyn ádis - tásilder: suraq - jaýap, óz ara birin - biri oqytý, uqsastyq jáne daralyq, túrtip alý strategıasy.
Sabaqtyń kórnekiligi: Qazaqstannyń fızıkalyq kartasy, keskin kartalar, slaıdtar arqyly sýretter kórsetý, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń barysy 1. Qyzyǵýshylyqty oıatý
İshki sý sózin estigende, kimge qandaı nárse elestedi? Toptastyrý. Jeke jupta oı bólisedi., topta pikirlesedi, ortaq pikirdi aq qaǵazǵa túsiredi.
Shema kórsetiledi. Óz oılaryn jetkizedi.
2. Maǵynany ashý
Oqýshylarǵa mynandaı suraqtar qoıylady.
Ózen dep neni aıtady? Qazaqstannyń aýmaǵynda qandaı iri ózender bar? Jer bederi ózenniń aǵysyna qalaı áser etedi? Oqýshy jaýabynan soń muǵalim kartany paıdalanyp Qazaqstan aýmaǵyndaǵy ózenderge toqtalyp ótedi.
Ózara birin - biri oqytý strategıasy
1) Qazaqstannyń ózenderi mátinin oqytyp, taldaý jasatý. Mátinniń bir bóligin oqyp bolǵannan keıin árbir oqýshy kezekpen oqyǵan bólikterin qorytyndylap aıtady. Muǵalim ınteraktıvti taqtany paıdalana otyryp qysqasha qorytyndylaıdy.
Jańa sabaqty bekitý tapsyrmalary.
1. Kartany paıdalanyp, Soltústik Muzdy muhıt, Kaspıı, Aral, Balhash, Alakól alaptarynyń ózenderin anyqtap kartaǵa túsirý.
2. Syrdarıa, Jaıyq, Ertis ózenderiniń uqsastyǵy men daralyǵyn anyqtaý.
3. Túrtip alý strategıasyn qoldaný.
1. «Qzaqstannyń ózenderi» atty tekst beriledi. Mundaǵy aqparattarmen tanysý barysynda, ár abzastyń tusyna belgi qoıyp otyrasyzdar. oqý barysynda qoıylatyn qajetti belgiler:
V - bilemin, - bilmeımin, + men úshin jańa málimet,?- tereńirek bilgim keledi.
Qazaqstannyń ózenderi
1. Ózen degenimiz - bul arna dep atalatyn oıpań arqyly aǵatyn sý aǵyny.
2. Negizgi ózen barlyq salalarymen qosa ózen júıesin quraıdy.
3. Betindegi sýdyń bári bir ózenge kelip qosylatyn qurlyq aýdany ózen alaby dep atalady.
4. Ózender jańbyr sýynan, erigen qar men muz sýynan, jer asty sýynan qorektenedi.
5. qazaqstannyń barlyq ózenderi negizinen eki alapqa: Soltústik Muzdy Muhıt alaby men ishki tuıyq kólder alabyna jatady.
6. Eńistik degenimiz ózenniń belgili bir ýchaskesindegi onyń uzyndy ǵynyń bóligi bolyp tabylady.
İ= H - H/L
I - eńistik mólsheri
N1 - bastalǵan jerdegi absolúttik bıiktik
N(2)- saǵadaǵy absolúttik bıiktik
L - ózenniń uzyndyǵy
7. Sý shyǵyny degenimiz belgili ýaqyt ishinde ózenniń kóldeneń qımasynan aǵyp ótken sý mólsheri.
8. Jyl boıyndaǵy ózenniń sý shyǵynyn jyldyq aǵyn dep ataıdy.
9. Aǵyn sýdyń taý jynystary shaıyp, aǵyzyp áketý prosesin ózen erozıasy dep ataıdy.
10. Bastaýy eńis keletin taý ózenderinde aǵys jyldam bolyp, ózenniń arnasy tereńdeıdi, orta jáne tómengi aǵystarynda sý aǵyzyp ákelgen malta tas, qum tunba shóge bastaıdy. Bul tasqyndardy alúvi dep ataıdy.
11. Ózenniń sý kóterilmegen eski arnasyn terasa dep ataıdy.
12. Ózenmen tasymaldanatyn qatty zattyń bárin qatty aǵyn dep ataıdy.
2. Belgi qoıylǵan soń olardy toptaý maqsatymen, rettik nómiri boıynsha tómendegi kesteni toltyrasyzdar
Test
1. Qazaqstan ózenderi qaı alapqa jatady?
A) Úndi, Atlant;
Á) Tynyq muhıty;
B) Atlant muhıty, İshki tuıyq kólder
V) Soltústik Muzdy muhıt, ishki aǵynsyz
2. Uzyndyǵy 1000 km - den asatyn ózen:
A) Esil, İle;
Á) Talas, Jaıyq;
B) Tentek. Ertis;
V) Yrǵyz, Tobyl
3. Kaspıı teńizi alabynyń ózenderi
A) Syrdarıa, Torǵaı
Á) Jaıyq, Saǵyz
B) Lepsi, İle
V) Shý, Jem
4. Jaqsy qalyptasqan keń arnaly ózender
A) jazyq ózenderi
Á) taý ózenderi
5. Ózen tory soltústikten ońtústikke qaraı:
A) molaıady
Á) azaıady
6Qazaqstannyń eń iri ózeni:
A) Syrdarıa
Á) Tobyl
B) Ertis
V) İle
7. Qar muzdyqpen qorektenetin ózender:
A(Jazyq ózenderi
Á) taý ózenderi
8. Qazaqstandaǵy eń laıly ózen:
A) Syrdarıa
Á) Tobyl
B) İle
V) Shý
9. Ertis ózeniniń Qazaqstandaǵy uzyndyǵy
A) 4248 km
Á) 3652
B) 1700
V) 1500
10. Aral teńizi alabynyń ózenderi
A) Syrdarıa, Arys
Á) Tobyl, Sarysý
6) Jaıyq, Jem
V) İle, Qaratal
Úıge tapsyrma: Qazaqstannyń ishki sýlary
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Logarıfmniń qasıetterin esep shyǵarýda qoldaný "Dóńgelek sektor" ıntellektýaldy oıyny
