Qazaqstannyń qoryqtaryna saıahat
Synyby: 8 - 9
Taqyryby: «Qazaqstannyń qoryqtaryna saıahat»
Maqsaty: Oqýshylarmen birge Qazaqstannyń qoryqtary týraly túsindire otyryp málimetter alý. Oqýshylardyń ózdiginen izdene bilý qabiletterin arttyrý
Sabyqtyń túri: suhbat sabaq
Kirispe sóz: Salamatsyzdarma oqýshylar. Búgingi suhbat sabaǵymyzdy bastaý úshin taqtada berilgen slaıdqa nazar aýdaraıyq.
Aqsý - Jabaǵyly qoryǵy:
Bul qoryq 1926 jyly Q R Keńes halyq komıteti Aqsý - Jabaǵyly qoryǵy qurylǵany týraly qaýly qabyldady..
Qazirgi kezde Aqsý - Jabaǵyly qoryǵy kólemi 128118 ga. Aqsý – Jabaǵyly qoryǵynyń terıtorıasynda joǵarǵy jáne tómendegi satydaǵy ósimdikterdiń 1465 túri ósetin kórinedi. Sonyń ishindegi, súrekti aǵashtardyń 16 túri jáne butalardyń 62 túri kezdesedi. Talas teregi, tal men qaıyń, sheten men úıeńki, jabaıy alma men dolana, moıyl men regel almurty sıaqty aǵashtar men butalar taý betkeılerinde, ózen ańǵarlarynda orman alqaptaryn quraıdy. Al, tamasha arshaly ormandar úlesine qoryq jeriniń 30 paıyzy tıedi. Osy ormandar arasy men ashyq jerler bolsa, olar jer betinde terbelgen ásem gúlder men kók maısa shalǵyndy shópterden túzilgen jasyl kilemmen kómkerilgen. Jasyl jelekke oranǵan bul ólke, haıýanattar dúnıesine de óte baı.
Alakól qoryǵy:
Alakól memlekettik tabıǵı qoryǵy. Tentek ózeni atyraýyndaǵy janýarlar men ósimdikter álemin, tabıǵı birlestikterdi, Alakól kóli araldaryndaǵy moınaq shaǵalanyń biregeı popýlásıasyn jáne basqa toptas qustardy qorǵaý maqsatynda 1998 jyly 21 sáýirde Qazaqstan Respýblıkasy Úkmeti qaýlysymen quryldy. Ol Almaty oblysy Alakól aýdany men Shyǵys Qazaqstan oblysy Úrjar aýdanynda ornalasqan.
Almaty qoryǵy
Almaty qoryǵy 1931 jyly 15 mamyrda kólemi 15000 ga Kishi Almaty qoryǵy dep quryldy. 1935 jyly kólemi 40000 ga, al sonan soń 856680 ga keńeıip Almaty qoryǵy dep ataldy. 1951 jyly qoryq jabyldy. Tek 1961 jyly 31 shildede Qazaq KSRO Mınıstrler Keńesi №524 qaýlysymen qaıta quryldy. Qazirgi kezde qoryq kólemi 71700 ga. Ortalyǵy Talǵar qalasynda ornalasqan.
Qoryqtyń negizgi maqsaty İle Alataýy ortalyq bóligindegi tabıǵı birlestikterdi, janýarlar men ósimdikterdi saqtaý, jáne olardyń tabıǵı damý zańdylyqtaryn zertteý.
Barsakelmes qoryǵy
Barsakelmes qoryǵy tarıhy 1929 jyly uıymdastyrylǵan Baǵaly ań terileri Odaǵynyń ańshylyq sharýashylyǵynan bastaldy. Aralǵa qaraquıryq, aqbóken, orqoıan, sur shil, Syrdarıa qyrǵaýyly ákelinip qoryq quryldy. Odan keıin aqbóken, qulandar ákelindi.
Qoryq terıtorıasy qazirgi ýaqytta eki bólimnen «Barsakelmes», «Qasqaqulannan» turady.
Qoryqtyń jalpy kólemi 105879 ga. Qoryqtyń ákimshilik meken – jaıy Qyzylorda oblysy Aral aýdany, Qazaly qalasynan batysqa 210 shaqyrym jerde.
Qoryqtaǵy ósimdikter florasyna 51 tuqymdas 174 týystyń 278 túri jatady. Barsakelmeste 253 túr, al Qasqaqulanda 101 túri tirkelgen. Qazaqstannyń endemık túrleri - 14, ósimdik birlestikteriniń alýan túrligi jer bederi men topyraq - sý jaǵdaıynyń ereksheligimen anyqtalady.
Batys Altaı qoryǵy
Batys Altaı memlekettik qoryǵy Qazaqstan Altaı taý júıesindegi bıogeosenozdy keshendi qorǵaý maqsatynda 1992 jyldyń 3 shildesinde №1519 Hİİ Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesi Qaýlysymen quryldy.
Onyń kólemi 56078 ga, ol Shyǵys Qazaqstan oblysynyń soltústik - shyǵys shekarasynda Rıdder jáne Zyrán aýdany jerinde ornalasqan
Qarataý qoryǵy
Qarataý memlekettik tabıǵı qoryǵy - elimizdegi qoryqtardyń eń jasy. Ol 2004 jyly 1 naýryzda Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń №240 arnaıy qaýlysymen qurylǵan. Qoryq terıtorıasy Qarataý provınsıasynyń Ortalyq alasa taý, orta taý aımaǵyna jatady. Jer kólemi 34300 ga. Qoryq Syr boıy Qarataýynyń endemık túrlerin qorǵaý úshin qurylǵan. Qoryq Ońtústik Qazaqstan oblysy Túrkistan aýdanynda ornalasqan, ortalyǵy Túrkistannan 40 shaqyrym jerdegi Kentaý qalasynda ornalasqan.
Qorǵaljyń qoryǵy
Qorǵaljyń memlekettik qoryǵy 1968 jyly orman ańshylyq sharýashylyǵy negizinde quryldy. Ol aqmola oblysy qorǵaljyń aýdany men qaraǵandy oblysy Nura aýdany aýmaǵynda ornalasqan, jer kólemi 258963 ga. Oǵan Teńiz - Qorǵaljyń oıpatynyń eń tómengi bóliginde ornalasqan. Oǵan qazaq shoqylary men Kókshetaý qyraty arasyndaǵy negizgi ózender quıady. Qoryq quramyna eki úlken kól kiredi, olarǵa Nura ózeni quıady.
Marqakól qoryǵy
Marqakól memlekettik qoryǵy 1976 jyly 4 tamyzda Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Kúrshim aýdany terıtorıasynda biregeı Marqakól kóli men ony qorshaǵan landshafyn qorǵaý maqsatynda quryldy. Qoryqtyń qazirgi kólemi 75048 ga, onyń edáýir bóligin Marqakól sý aıdyny (46045 ga) alyp jatyr. Marqakól kóline sý 95 ár túrli sý kózinen kelip quıylady.
Marqakól shuńqyry landshaftysy floraǵa baı, joǵary ózekti ósimdikterdiń 1000 – daı túri, aǵashtyń 12 túri men butanyń 22 túri bar. Bunda sırek kezdesetin 15 ósimdik túri kezdesedi. Marqakóldiń sý mańy, sý ósimdikteriniń 30 túri kezdesedi. Sonymen qosa taýly taıga beldeýinde, jotalar baýraıynda Sibir balqaraǵaıy, butalar toǵaıy - qyzyl qaraqat, tańqýraı, altaı úshqaty, tobylǵy ıtmuryn ósedi. Bunda dárilik ósimdikterdiń alýan túri bar. qyzyl tamyr, maral tamyry, altyn tamyr t b
Naýryzym qoryǵy
Naýryzym memlekettik qoryǵy 1931 jyly RSFSR Halyq Keńesi Komısarynyń №826 Qaýlysy qabyldanyp, ol boıynsha Naýryzym qoryǵynyń shekarasy anyqtaldy. Qoryq quramyna kólemi 250 myń ga keń dala jerleri, kól júıeleri, kókterekti, qaıyńdy, qaraǵaıly Naýryzym, Tersek, Sypsyn jerleri engizildi. 1936 jyly qoryq 320 myń ga keńeıtildi. 1951 jyly qoryq taratylyp, 1966 jyly qaıta qalpyna keldi. 2004 jyly 26 qańtardaǵy №79 Qazaqstan Respýblıkasy Úkmeti qaýlysyna sáıkes onyń jer kólemi 103687 ga keńeıtildi. Qazirgi kezde Naýryzym qoryǵy jalpy kólemi 191381 ga, Naýryzym 139714 ga, Tersek 12947 ga jáne Sypsyn 38720 ga degen úsh iri bólimnen turady. Qorǵalatyn aımaqtyń jalpy birikken kólemi 116726, 5 ga. Qoryq ákimshilik jaǵynan Qostanaı oblysynyń Naýryzym jáne Áýlıekól aýdandarynyń quramyna kiredi.
Ústirt qoryǵy
Ústirt memlekettik tabıǵı qoryǵy 1984 jyly 12 shildede KSRO Mınıstrler Keńesi Qaýlysymen uıymdastyryldy, ol Mańǵystaý oblysynyń ońtústiginde Eraly aýdanynda ornalasqan. Onyń kólemi 223 300 ga. Qoryq jerinde ústirt 1 - 3 shaqyrym jolaq, al soltústiginde 5 - 10 shaqyrym bolyp ornalasqan. Qoryqtyń negizgi ortalyǵy Kendirlisor sory 50 myń ga, oǵan jalǵasyp qarynjaryq qumymen birge Qarynjaryq oıpatyn túzedi. Ústirtiń batys bóligi 70 shaqyrymdaı jińishke uzyn taspa bolyp qoryq arqyly sozylyp jatyr.
Qoryq aýdany florasynyń 43 tuqymdas 163 týystyń ózekti ósimdikteriniń 250 túri bar, İri tuqymdastardan aıqyshgúldiler, kúrdeligúldiler, astyq tuqymdastar, aılaýyqtar jáne burshaq tuqymdastar bolyp tabylady. Munda talýan túrliginen aıqyshgúldiler, kúrdeligúldiler, alabota tuqymdastar 30 túrden, burshaq tuqymdastar 20 túr, astyqtuqymdastar jáne aılaýyqtar 18 túri kezdesedi.
Qorytyndy: Sonymen oqýshylar biz búgin Qazaqstannyń qoryqtary týraly kóptegen málimetter aldyq. Osy alǵan bilimderińdi bolashaqta bıologıa páninde paıdalana bilesińder dep oılaımyn. Bul suhbat sabaǵymyzda biz janýarlardyń qaı jerlerde tirshilik etip jatqyndyǵyn bildik. Sonymen qatar qyzyl kitapqa engen janýarlarmen ósimdikterdiń de túrlerimen tanystyq. Kelesi suhbat sabaǵymyzǵa deıin saý bolyńyzdar!
Taqyryby: «Qazaqstannyń qoryqtaryna saıahat»
Maqsaty: Oqýshylarmen birge Qazaqstannyń qoryqtary týraly túsindire otyryp málimetter alý. Oqýshylardyń ózdiginen izdene bilý qabiletterin arttyrý
Sabyqtyń túri: suhbat sabaq
Kirispe sóz: Salamatsyzdarma oqýshylar. Búgingi suhbat sabaǵymyzdy bastaý úshin taqtada berilgen slaıdqa nazar aýdaraıyq.
Aqsý - Jabaǵyly qoryǵy:
Bul qoryq 1926 jyly Q R Keńes halyq komıteti Aqsý - Jabaǵyly qoryǵy qurylǵany týraly qaýly qabyldady..
Qazirgi kezde Aqsý - Jabaǵyly qoryǵy kólemi 128118 ga. Aqsý – Jabaǵyly qoryǵynyń terıtorıasynda joǵarǵy jáne tómendegi satydaǵy ósimdikterdiń 1465 túri ósetin kórinedi. Sonyń ishindegi, súrekti aǵashtardyń 16 túri jáne butalardyń 62 túri kezdesedi. Talas teregi, tal men qaıyń, sheten men úıeńki, jabaıy alma men dolana, moıyl men regel almurty sıaqty aǵashtar men butalar taý betkeılerinde, ózen ańǵarlarynda orman alqaptaryn quraıdy. Al, tamasha arshaly ormandar úlesine qoryq jeriniń 30 paıyzy tıedi. Osy ormandar arasy men ashyq jerler bolsa, olar jer betinde terbelgen ásem gúlder men kók maısa shalǵyndy shópterden túzilgen jasyl kilemmen kómkerilgen. Jasyl jelekke oranǵan bul ólke, haıýanattar dúnıesine de óte baı.
Alakól qoryǵy:
Alakól memlekettik tabıǵı qoryǵy. Tentek ózeni atyraýyndaǵy janýarlar men ósimdikter álemin, tabıǵı birlestikterdi, Alakól kóli araldaryndaǵy moınaq shaǵalanyń biregeı popýlásıasyn jáne basqa toptas qustardy qorǵaý maqsatynda 1998 jyly 21 sáýirde Qazaqstan Respýblıkasy Úkmeti qaýlysymen quryldy. Ol Almaty oblysy Alakól aýdany men Shyǵys Qazaqstan oblysy Úrjar aýdanynda ornalasqan.
Almaty qoryǵy
Almaty qoryǵy 1931 jyly 15 mamyrda kólemi 15000 ga Kishi Almaty qoryǵy dep quryldy. 1935 jyly kólemi 40000 ga, al sonan soń 856680 ga keńeıip Almaty qoryǵy dep ataldy. 1951 jyly qoryq jabyldy. Tek 1961 jyly 31 shildede Qazaq KSRO Mınıstrler Keńesi №524 qaýlysymen qaıta quryldy. Qazirgi kezde qoryq kólemi 71700 ga. Ortalyǵy Talǵar qalasynda ornalasqan.
Qoryqtyń negizgi maqsaty İle Alataýy ortalyq bóligindegi tabıǵı birlestikterdi, janýarlar men ósimdikterdi saqtaý, jáne olardyń tabıǵı damý zańdylyqtaryn zertteý.
Barsakelmes qoryǵy
Barsakelmes qoryǵy tarıhy 1929 jyly uıymdastyrylǵan Baǵaly ań terileri Odaǵynyń ańshylyq sharýashylyǵynan bastaldy. Aralǵa qaraquıryq, aqbóken, orqoıan, sur shil, Syrdarıa qyrǵaýyly ákelinip qoryq quryldy. Odan keıin aqbóken, qulandar ákelindi.
Qoryq terıtorıasy qazirgi ýaqytta eki bólimnen «Barsakelmes», «Qasqaqulannan» turady.
Qoryqtyń jalpy kólemi 105879 ga. Qoryqtyń ákimshilik meken – jaıy Qyzylorda oblysy Aral aýdany, Qazaly qalasynan batysqa 210 shaqyrym jerde.
Qoryqtaǵy ósimdikter florasyna 51 tuqymdas 174 týystyń 278 túri jatady. Barsakelmeste 253 túr, al Qasqaqulanda 101 túri tirkelgen. Qazaqstannyń endemık túrleri - 14, ósimdik birlestikteriniń alýan túrligi jer bederi men topyraq - sý jaǵdaıynyń ereksheligimen anyqtalady.
Batys Altaı qoryǵy
Batys Altaı memlekettik qoryǵy Qazaqstan Altaı taý júıesindegi bıogeosenozdy keshendi qorǵaý maqsatynda 1992 jyldyń 3 shildesinde №1519 Hİİ Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesi Qaýlysymen quryldy.
Onyń kólemi 56078 ga, ol Shyǵys Qazaqstan oblysynyń soltústik - shyǵys shekarasynda Rıdder jáne Zyrán aýdany jerinde ornalasqan
Qarataý qoryǵy
Qarataý memlekettik tabıǵı qoryǵy - elimizdegi qoryqtardyń eń jasy. Ol 2004 jyly 1 naýryzda Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń №240 arnaıy qaýlysymen qurylǵan. Qoryq terıtorıasy Qarataý provınsıasynyń Ortalyq alasa taý, orta taý aımaǵyna jatady. Jer kólemi 34300 ga. Qoryq Syr boıy Qarataýynyń endemık túrlerin qorǵaý úshin qurylǵan. Qoryq Ońtústik Qazaqstan oblysy Túrkistan aýdanynda ornalasqan, ortalyǵy Túrkistannan 40 shaqyrym jerdegi Kentaý qalasynda ornalasqan.
Qorǵaljyń qoryǵy
Qorǵaljyń memlekettik qoryǵy 1968 jyly orman ańshylyq sharýashylyǵy negizinde quryldy. Ol aqmola oblysy qorǵaljyń aýdany men qaraǵandy oblysy Nura aýdany aýmaǵynda ornalasqan, jer kólemi 258963 ga. Oǵan Teńiz - Qorǵaljyń oıpatynyń eń tómengi bóliginde ornalasqan. Oǵan qazaq shoqylary men Kókshetaý qyraty arasyndaǵy negizgi ózender quıady. Qoryq quramyna eki úlken kól kiredi, olarǵa Nura ózeni quıady.
Marqakól qoryǵy
Marqakól memlekettik qoryǵy 1976 jyly 4 tamyzda Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Kúrshim aýdany terıtorıasynda biregeı Marqakól kóli men ony qorshaǵan landshafyn qorǵaý maqsatynda quryldy. Qoryqtyń qazirgi kólemi 75048 ga, onyń edáýir bóligin Marqakól sý aıdyny (46045 ga) alyp jatyr. Marqakól kóline sý 95 ár túrli sý kózinen kelip quıylady.
Marqakól shuńqyry landshaftysy floraǵa baı, joǵary ózekti ósimdikterdiń 1000 – daı túri, aǵashtyń 12 túri men butanyń 22 túri bar. Bunda sırek kezdesetin 15 ósimdik túri kezdesedi. Marqakóldiń sý mańy, sý ósimdikteriniń 30 túri kezdesedi. Sonymen qosa taýly taıga beldeýinde, jotalar baýraıynda Sibir balqaraǵaıy, butalar toǵaıy - qyzyl qaraqat, tańqýraı, altaı úshqaty, tobylǵy ıtmuryn ósedi. Bunda dárilik ósimdikterdiń alýan túri bar. qyzyl tamyr, maral tamyry, altyn tamyr t b
Naýryzym qoryǵy
Naýryzym memlekettik qoryǵy 1931 jyly RSFSR Halyq Keńesi Komısarynyń №826 Qaýlysy qabyldanyp, ol boıynsha Naýryzym qoryǵynyń shekarasy anyqtaldy. Qoryq quramyna kólemi 250 myń ga keń dala jerleri, kól júıeleri, kókterekti, qaıyńdy, qaraǵaıly Naýryzym, Tersek, Sypsyn jerleri engizildi. 1936 jyly qoryq 320 myń ga keńeıtildi. 1951 jyly qoryq taratylyp, 1966 jyly qaıta qalpyna keldi. 2004 jyly 26 qańtardaǵy №79 Qazaqstan Respýblıkasy Úkmeti qaýlysyna sáıkes onyń jer kólemi 103687 ga keńeıtildi. Qazirgi kezde Naýryzym qoryǵy jalpy kólemi 191381 ga, Naýryzym 139714 ga, Tersek 12947 ga jáne Sypsyn 38720 ga degen úsh iri bólimnen turady. Qorǵalatyn aımaqtyń jalpy birikken kólemi 116726, 5 ga. Qoryq ákimshilik jaǵynan Qostanaı oblysynyń Naýryzym jáne Áýlıekól aýdandarynyń quramyna kiredi.
Ústirt qoryǵy
Ústirt memlekettik tabıǵı qoryǵy 1984 jyly 12 shildede KSRO Mınıstrler Keńesi Qaýlysymen uıymdastyryldy, ol Mańǵystaý oblysynyń ońtústiginde Eraly aýdanynda ornalasqan. Onyń kólemi 223 300 ga. Qoryq jerinde ústirt 1 - 3 shaqyrym jolaq, al soltústiginde 5 - 10 shaqyrym bolyp ornalasqan. Qoryqtyń negizgi ortalyǵy Kendirlisor sory 50 myń ga, oǵan jalǵasyp qarynjaryq qumymen birge Qarynjaryq oıpatyn túzedi. Ústirtiń batys bóligi 70 shaqyrymdaı jińishke uzyn taspa bolyp qoryq arqyly sozylyp jatyr.
Qoryq aýdany florasynyń 43 tuqymdas 163 týystyń ózekti ósimdikteriniń 250 túri bar, İri tuqymdastardan aıqyshgúldiler, kúrdeligúldiler, astyq tuqymdastar, aılaýyqtar jáne burshaq tuqymdastar bolyp tabylady. Munda talýan túrliginen aıqyshgúldiler, kúrdeligúldiler, alabota tuqymdastar 30 túrden, burshaq tuqymdastar 20 túr, astyqtuqymdastar jáne aılaýyqtar 18 túri kezdesedi.
Qorytyndy: Sonymen oqýshylar biz búgin Qazaqstannyń qoryqtary týraly kóptegen málimetter aldyq. Osy alǵan bilimderińdi bolashaqta bıologıa páninde paıdalana bilesińder dep oılaımyn. Bul suhbat sabaǵymyzda biz janýarlardyń qaı jerlerde tirshilik etip jatqyndyǵyn bildik. Sonymen qatar qyzyl kitapqa engen janýarlarmen ósimdikterdiń de túrlerimen tanystyq. Kelesi suhbat sabaǵymyzǵa deıin saý bolyńyzdar!
You Might Also Like
