InfoHub Logo

Qaraqıa aýdany Munaıshy aýylynyń
№5 orta mektebiniń
Bastaýysh synyp muǵalimi
Jylqybaeva Farıza Ádilbekqyzy

Kópshilik ata-analarmen sóılese qalsańyz, qyz balaǵa qaraǵanda er bala tárbıesi áldeqaıda qıyn ekendigin aıtady. Shynynda, qaı balanyń bolsa da óziniń ereksheligi, ózine tán qıynshylyǵy bolady. Bala tárbıesi kúrdeli proses. 11-12 jastan bastap bala organızminde fızıologıalyq, psıhologıalyq ózgerister bastalady. Mundaı ózgeris kezeńi qyz balalarda erterek baıqalady. Sondyqtan da 4-5 synyptarda qyz balalardyń erekshe belsendiligi aldyńǵy rette bolyp sheshýshi ról atqara bastaýy jıi kezdesetin qubylys.               

Bul kezeńde balalar óz boıyndaǵy kemshilikti, minezindegi shálkestikti jasyra almaıdy. Beınelep aıtqanda ashyq maıdanǵa shyǵady. Biraq 2-3 jyl ótip, 7-8 synypqa kelgende olar sol minezderin jasyryp, úlkenderdiń kózine túsirmeı isteıdi. Budan qyz balanyń ishki dúnıesi, minez-qulqy ózgermeıdi. Tek syrt kózge boıy ósip, oıy kemeldenip, minezi qalyptasyp qalǵandaı kórinedi. Biraq, shyn máninde yzaqorlyq, dolylyq, kókirektik minezderdiń  barlyǵyn  ol ishke búgedi, al 9-10 synypqa barǵanda ondaı qyz balalar tabıǵı minezderin syrtqa shyǵarmaýǵa mashyqtanyp alady. Osydan kelip bul jastaǵy qyz balalardyń tuıyqtyǵy, úlkenderge senbeıtindigi, syr ashpaıtyndyǵy paıda bolady. Osyndaı qyz balalar úlken ómirge shyqqanda, endi qoǵamnyń teń  múshesi boldym, óz erkim ózimde dep, baıaǵy alǵashqy  “eresektený” kezeńindegi shartpa shurt tóbeles, ózimshildik, óktemdik minez qulyqty qural etip shyǵa keledi. Mine, ujymda juǵymsyz, eńbekke qyrsyz, jaqyn jýyqtarymen til tappaıtyn, sóılese, sóz bermeıtin, úlkendi syılamaıtyn, kishige qamqor bola almaıtyn úlkendi kishili áıel joldastar osylaısha qalyptasqan minez-qulyqtardyń nátıjesi.

Mektep jasyndaǵy qyz balalar tárbıesin negizinen úsh kezeńge bólýge bolady:

Birinshi kezeń. Bastaýysh synyptar kezeńi-bul kezdegi tárbıeniń basty maqsaty: tazalyqqa. uqyptylyqqa, jınaqqylyqa úırete otyryp, kóp bilýge qushtarlyǵyn arttyrý, kitap oqý mádenıetin damytý.

Ekinshi kezeń. 4-7 synyptar arasyna ótken kezeńdegi tárbıe túrlerin ilgeri qaraı damytý bolmaq.  Osy kezdegi jas ereksheligine oraı, qyz bala anasynan eshnárse búkpeıdi. Qalt etken nárseni aıtyp keledi.

Úshinshi kezeń. 8-10 synyptardy qamtıdy. Bul aralyqtyń tárbıesi aldyndaǵy ótken kezeńmen tyǵyz baılanysty. Eger alaburtqan, alyp ushqan ekinshi kezeń qalypty da durys, júıeli tárbıe berse, bul eresektený kezeńi qıyn bolmaıdy.

Adamǵa degen mahabbat, qamqorlyq, bala kezden eń jaqyn adamyn súıýden bastalady. Sondyqtan árbir qyz balaǵa onyń anasy men muǵalimi aldymen ózin syılatýdy, súıe bilýdi, qamqor bolýdy úıretse, keleshekte odan elin, jerin, halqyn shyn súıetin, óz otbasyn ardaqtaıtyn, balalaryn janyndaı jaqsy kóretin qamqor ana, názik jan, qaıratty arý shyǵatyny sózsiz.     

---