Qulager - aqyn tragedıasy
Qazaq ádebıeti 10 synyp
Sabaqtyń taqyryby: "Qulager"- aqyn tragedıasy
Sabaqtyń maqsaty: Aqan shyǵarmashylyǵyna túsinik bere otyryp, “Qulager” óleńiniń ıdeıalyq mazmunyn ashý.
1. Bilimdilik: Aqan obrazyn jan - jaqty ashý, “Qulager” óleńi men ániniń shyǵý tarıhyn oqýshylarǵa túsindirý;
2. Damytýshylyq: Aqan óleńderin oqyta otyryp, oqýshylardyń sózdik qoryn molaıtý, damytý, óleńniń kórkemdik qundy erekshelikterin ashý, at sıpatyn salystyrý arqyly ádebı - teorıalyq bilimderin damytý;
3. Tárbıelik: Aqan taǵdyry, Aqan ónerin uǵynýǵa, óner ıelerin qurmetteýge, ómirdegi ádiletsizdiktermen kúrese bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: aralas sabaǵy.
Sabaqtyń túri: izdenis sabaq
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, jatqa aıtý, mánerlep oqý, áńgimeleý,
salystyrý, ınteraktıvti ádis
Sabaqtyń kórnekiligi: sýretter, ıntertaqta
Pánaralyq baılanys: mýzyka
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
Ánshi - aqyndar tobyn sholý
Ádebıettanýshylar men ónertanýshylar toby óz daıyndyqtaryn kórsetedi.
Aqan seriniń mýzyka týyndylary qazaq óneriniń órkendeýine zor yqpalyn tıgizdi
(shyǵarmashylyǵy jóninde)
Bilimderine qaraı baǵalanady.
Jańa sabaq
Qazaqtyń ánshi – aqyndarynyń ishinde ómirimen de, ónerimen de ereshe tulǵa Aqan Qoramsauly – halyq mádenıetiniń kórnekti ókili. Aqan seriniń shyn aty - Aqjigit. Ata - anasy Aqan dep erkeletse, eli seri dep at bergen ónerpazdyń tulǵasy árkez bıik. Aqan jaqsylyq, jamandyq, adamgershilik, mahabbat, súıispenshilik, dúnıe, qoǵam, jaratylys jaıyn, júrek muńyn syrly ánmen jetkizgen sýretker, ánshi, aqyn - sazger. Segiz qyrly, bir syrly, ánshi, kúıshi, sazger Aqan ómirin kóptegen aqyn - jazýshylar shyǵarmalaryna arqaý etken.
Búgingi ótetin taqyrybymyz – "Qulager"- aqyn tragedıasy
Aqan – tragedıalyq keıipker.
Saǵynaıdyń asynda atynan qapyda aırylyp júregi qan jylaǵan aqyn esten tandy. qulager er qanaty ǵana emes, Aqannyń rýhanı medeý tutqan serigi edi. Qulagerdiń mert bolýymen birge Aqannyń ózi de rýhanı qazaǵa ushyrady. Qulager ólgende Aqan «El betin qalaı kóremin» depti. Aqannyń jan kúızelisin osy biraýyz sóz uqtyryp turǵandaı. Kól erkesi aqqý, kók erkesi suńqar – Aqannyń qanaty qaıryldy, pyraqty shabysynan aıryldy. Elinen, jerinen bezdi. Jalǵyz ózi elden jyraq kúı keshti. Qulager ólimi jaraly janyn kúıretken, aıaýsyz soqqy boldy. Qıanat pen ádiletsizdikten japa shekken Aqannyń halin İlıastyń beıneleýinde «qulazyp kúzdigúni Kókshetaýdaı, Qyzyqtyń kóship ketken sarjaılaýy» deıdi. Aqan jan joldasyn qolymen óltirgendeı kúıinedi. «Mal da bolsa adamnan esti janýar - aı, shabýǵa jibererde salbyrap, basyn tómen salyp, kádimgideı kózinen jas burshaqtap turdy - aý. Osy sumdyqtyń bolatynyn bilgen eken ǵoı» dep ókinedi, qaıǵydan júregi qars aırylady.
«Qulager» kınofılminen úzindi kórsetý.
Aqannyń qyran qusy - Qaratorǵaı, júırik tazysy - Bazaraly, el aýzynda ańyz bolǵan sáıgúligi – Qulager.
Aqan Qulagerdiń mań - mań basqan júrisine kóńili tolyp, "Mańmańger" degen án shyǵarady.
"Mańmańger" ánin tyńdatý.
30 jastan asqanda aqyn birneshe qaıǵyǵa tap bolady. Súıgen jary Urqıadan aıyrylady, qyrany Qaratorǵaıy, qumaı tazysy Bazaraly óledi.
1876 jyly Saǵynaıdyń asynda Aqan Qulagerdi báıgege qosady. Úsh júz attyń aldynda qara úzgen Qulagerdi Aqanmen óshtesken Batyrash, Qotyrashtar óltiredi. Aqan Qulager óliminen keıin mylqaý uly Ybanmen Qoskólde elden jyraq ómir súredi. Qulagerdi joqtap, «Qulager» áni dúnıege keledi. Ánde aqynnyń ishki jan syry, kúızelisi, psıhologıalyq tolǵanysy tereń sýretteledi. Qulagerge qatysty tustyń bárin tizip jyrlaıdy.
Qulager, qulynyńnan kerim ediń,
Naǵashym suraǵanda berip edi.
Shynymen ólgeniń be, Qulagerim,
Salbyrap sapty aıaqtaı tómengi erniń...
Aqyn óleńinde ishki kúıinishi, Qulagerdi qımaý, ótken kúndi saǵyný, Qulagersiz ómirge kóndigý de bar.
«Qulager» ánin tyńdatý.
«Qulager» - Abaıdan keıingi at synyn sýrettegen óleń. Ol at pen óner júırigi áshkereleıtin, ishki jan kúızelisti kórsetetin óleń.
Óleńdi mánerlep oqytý.
Býyn, býnaq, uıqasqa taldaý. ( dáptermen, taqtamen jumys)
... Meniń atym / surasań / Aqan seriń, a
Ǵaziret Ǵalı / dúldúli/ tulpar kerim. a
Dúnıede / oǵan jeter/ at bar ma edi, b
Óldi ǵoı / men qaıteıin, / Qulagerim... a
4 tarmaqty, 3 býnaqty, 11 býyndy qara óleń uıqasy.
Ádebı teorıalyq uǵymdar
İlıas Jansúgirovtyń "Qulager" poemasynan úzindi
Ásireleý
"Kómbe qaıda?"- deseńiz,
Kózdi salyp kórseńiz:
Órkesh - órkesh kóringen,
Orǵylap sý tógilgen,
Baldyrǵany bilekteı,
Balaýsasy jibekteı.
Qaıtalaý
Keı – keıde jaýyn bolyp, jylap aqty,
Keı – keıde daýyl bolyp, soqty qatty,
Keı – keıde kúńirenip, kóldeı tolqyp,
Keı – keıde qý aǵashtaı qulap jatty.
Damytý (gradasıa)
Kúıindeı dombyranyń quldyrlasyn,
Sýyndaı Alataýdyń syldyrlasyn
Sózderdiń asyl, kórkem tasyn qala,
Uıqasy óleńimniń syńǵyrlasyn.
Asonans
Adýyn alyp kók bóri
Arysta talaı báıge alyp,
Aıqasty talaı kóp kórdi
Aıqaıda talaı túse qap,
Asqynǵandy bókterdi.
Teńeý
Kók orman, kórkem toǵaı maýjyraǵan,
Sulýdyń kózindeı kóp jaýdyraǵan,
Malta tas, marjan, aqyq, merýert tas,
Tógilip kól jıekke saýdyraǵan.
Bekitý
1. Aqynnyń sum zamannan soqqy jep, jan serigi - Qulagerden aıyrylý sebebi nede?
2. Batyrash, Qotyrashtarǵa aýyl aqsaqaldary óz úkimderin berdi.
Al, sender qandaı úkim shyǵarar edińder?
Muǵalimniń qorytyndy sózi
Aqannyń ómir joly qyzyqty ári erekshe. Ómiriniń sońǵy kezinde jalǵyzdyqpen muńdasty.
Onyń bul qylyǵy óziniń qatygez zamanyna moıynsunbaı ótken tákappar aqynnyń beınesin tanytady. Tirshiliktiń usaq-túıegine aldanbaı, boıyn tik ustap ketti. Sondyqtan da İlıas:
«Tusynda seri bolsyn, peri bolsyn,
Unaıdy ómirimen Aqan maǵan», - dep keıipkerine degen iltıpatyn jasyrmaı, ashyq aıtqan.
Aqan ómiri - óner adamynyń, jalpy adamnyń rýhanı tazalyǵynyń úlgisi, ónerdiń tirshilik tartysynan joǵary turǵanynyń belgisi. Qandy qol jetkende tańba basqan, qazaq qıalynyń ǵajaıyp aty óren tulparǵa eskertkish ornatqan «Qulagerdeı» án shyǵaryp, halqyna taratqan Aqan - óz kezindegi ánshi - aqyndar tobynyń asa kórnekti ókili. Áleýmettik ómirdiń ózekti máselelerin óleńine arqaý etken Aqan ónerimen de, erlik ómirimen de keıingi urpaqqa, týǵan halqyna úlgi boldy.
«Halyq jadynda Aqan men Qulager esimi egiz uǵym bolyp máńgi qalmaq!»
Úıge tapsyrma.
1. «Qulager» óleńin jattaý.
2. Abaı - Aqan - İlıas shyǵarmalaryndaǵy attyń synyna taldaý.
3. «Halqynyń ardaqtysy – Aqan seri» taqyrybynda oıtolǵaý jazý.
Baǵalaý
Sabaqtyń taqyryby: "Qulager"- aqyn tragedıasy
Sabaqtyń maqsaty: Aqan shyǵarmashylyǵyna túsinik bere otyryp, “Qulager” óleńiniń ıdeıalyq mazmunyn ashý.
1. Bilimdilik: Aqan obrazyn jan - jaqty ashý, “Qulager” óleńi men ániniń shyǵý tarıhyn oqýshylarǵa túsindirý;
2. Damytýshylyq: Aqan óleńderin oqyta otyryp, oqýshylardyń sózdik qoryn molaıtý, damytý, óleńniń kórkemdik qundy erekshelikterin ashý, at sıpatyn salystyrý arqyly ádebı - teorıalyq bilimderin damytý;
3. Tárbıelik: Aqan taǵdyry, Aqan ónerin uǵynýǵa, óner ıelerin qurmetteýge, ómirdegi ádiletsizdiktermen kúrese bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: aralas sabaǵy.
Sabaqtyń túri: izdenis sabaq
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, jatqa aıtý, mánerlep oqý, áńgimeleý,
salystyrý, ınteraktıvti ádis
Sabaqtyń kórnekiligi: sýretter, ıntertaqta
Pánaralyq baılanys: mýzyka
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
Ánshi - aqyndar tobyn sholý
Ádebıettanýshylar men ónertanýshylar toby óz daıyndyqtaryn kórsetedi.
Aqan seriniń mýzyka týyndylary qazaq óneriniń órkendeýine zor yqpalyn tıgizdi
(shyǵarmashylyǵy jóninde)
Bilimderine qaraı baǵalanady.
Jańa sabaq
Qazaqtyń ánshi – aqyndarynyń ishinde ómirimen de, ónerimen de ereshe tulǵa Aqan Qoramsauly – halyq mádenıetiniń kórnekti ókili. Aqan seriniń shyn aty - Aqjigit. Ata - anasy Aqan dep erkeletse, eli seri dep at bergen ónerpazdyń tulǵasy árkez bıik. Aqan jaqsylyq, jamandyq, adamgershilik, mahabbat, súıispenshilik, dúnıe, qoǵam, jaratylys jaıyn, júrek muńyn syrly ánmen jetkizgen sýretker, ánshi, aqyn - sazger. Segiz qyrly, bir syrly, ánshi, kúıshi, sazger Aqan ómirin kóptegen aqyn - jazýshylar shyǵarmalaryna arqaý etken.
Búgingi ótetin taqyrybymyz – "Qulager"- aqyn tragedıasy
Aqan – tragedıalyq keıipker.
Saǵynaıdyń asynda atynan qapyda aırylyp júregi qan jylaǵan aqyn esten tandy. qulager er qanaty ǵana emes, Aqannyń rýhanı medeý tutqan serigi edi. Qulagerdiń mert bolýymen birge Aqannyń ózi de rýhanı qazaǵa ushyrady. Qulager ólgende Aqan «El betin qalaı kóremin» depti. Aqannyń jan kúızelisin osy biraýyz sóz uqtyryp turǵandaı. Kól erkesi aqqý, kók erkesi suńqar – Aqannyń qanaty qaıryldy, pyraqty shabysynan aıryldy. Elinen, jerinen bezdi. Jalǵyz ózi elden jyraq kúı keshti. Qulager ólimi jaraly janyn kúıretken, aıaýsyz soqqy boldy. Qıanat pen ádiletsizdikten japa shekken Aqannyń halin İlıastyń beıneleýinde «qulazyp kúzdigúni Kókshetaýdaı, Qyzyqtyń kóship ketken sarjaılaýy» deıdi. Aqan jan joldasyn qolymen óltirgendeı kúıinedi. «Mal da bolsa adamnan esti janýar - aı, shabýǵa jibererde salbyrap, basyn tómen salyp, kádimgideı kózinen jas burshaqtap turdy - aý. Osy sumdyqtyń bolatynyn bilgen eken ǵoı» dep ókinedi, qaıǵydan júregi qars aırylady.
«Qulager» kınofılminen úzindi kórsetý.
Aqannyń qyran qusy - Qaratorǵaı, júırik tazysy - Bazaraly, el aýzynda ańyz bolǵan sáıgúligi – Qulager.
Aqan Qulagerdiń mań - mań basqan júrisine kóńili tolyp, "Mańmańger" degen án shyǵarady.
"Mańmańger" ánin tyńdatý.
30 jastan asqanda aqyn birneshe qaıǵyǵa tap bolady. Súıgen jary Urqıadan aıyrylady, qyrany Qaratorǵaıy, qumaı tazysy Bazaraly óledi.
1876 jyly Saǵynaıdyń asynda Aqan Qulagerdi báıgege qosady. Úsh júz attyń aldynda qara úzgen Qulagerdi Aqanmen óshtesken Batyrash, Qotyrashtar óltiredi. Aqan Qulager óliminen keıin mylqaý uly Ybanmen Qoskólde elden jyraq ómir súredi. Qulagerdi joqtap, «Qulager» áni dúnıege keledi. Ánde aqynnyń ishki jan syry, kúızelisi, psıhologıalyq tolǵanysy tereń sýretteledi. Qulagerge qatysty tustyń bárin tizip jyrlaıdy.
Qulager, qulynyńnan kerim ediń,
Naǵashym suraǵanda berip edi.
Shynymen ólgeniń be, Qulagerim,
Salbyrap sapty aıaqtaı tómengi erniń...
Aqyn óleńinde ishki kúıinishi, Qulagerdi qımaý, ótken kúndi saǵyný, Qulagersiz ómirge kóndigý de bar.
«Qulager» ánin tyńdatý.
«Qulager» - Abaıdan keıingi at synyn sýrettegen óleń. Ol at pen óner júırigi áshkereleıtin, ishki jan kúızelisti kórsetetin óleń.
Óleńdi mánerlep oqytý.
Býyn, býnaq, uıqasqa taldaý. ( dáptermen, taqtamen jumys)
... Meniń atym / surasań / Aqan seriń, a
Ǵaziret Ǵalı / dúldúli/ tulpar kerim. a
Dúnıede / oǵan jeter/ at bar ma edi, b
Óldi ǵoı / men qaıteıin, / Qulagerim... a
4 tarmaqty, 3 býnaqty, 11 býyndy qara óleń uıqasy.
Ádebı teorıalyq uǵymdar
İlıas Jansúgirovtyń "Qulager" poemasynan úzindi
Ásireleý
"Kómbe qaıda?"- deseńiz,
Kózdi salyp kórseńiz:
Órkesh - órkesh kóringen,
Orǵylap sý tógilgen,
Baldyrǵany bilekteı,
Balaýsasy jibekteı.
Qaıtalaý
Keı – keıde jaýyn bolyp, jylap aqty,
Keı – keıde daýyl bolyp, soqty qatty,
Keı – keıde kúńirenip, kóldeı tolqyp,
Keı – keıde qý aǵashtaı qulap jatty.
Damytý (gradasıa)
Kúıindeı dombyranyń quldyrlasyn,
Sýyndaı Alataýdyń syldyrlasyn
Sózderdiń asyl, kórkem tasyn qala,
Uıqasy óleńimniń syńǵyrlasyn.
Asonans
Adýyn alyp kók bóri
Arysta talaı báıge alyp,
Aıqasty talaı kóp kórdi
Aıqaıda talaı túse qap,
Asqynǵandy bókterdi.
Teńeý
Kók orman, kórkem toǵaı maýjyraǵan,
Sulýdyń kózindeı kóp jaýdyraǵan,
Malta tas, marjan, aqyq, merýert tas,
Tógilip kól jıekke saýdyraǵan.
Bekitý
1. Aqynnyń sum zamannan soqqy jep, jan serigi - Qulagerden aıyrylý sebebi nede?
2. Batyrash, Qotyrashtarǵa aýyl aqsaqaldary óz úkimderin berdi.
Al, sender qandaı úkim shyǵarar edińder?
Muǵalimniń qorytyndy sózi
Aqannyń ómir joly qyzyqty ári erekshe. Ómiriniń sońǵy kezinde jalǵyzdyqpen muńdasty.
Onyń bul qylyǵy óziniń qatygez zamanyna moıynsunbaı ótken tákappar aqynnyń beınesin tanytady. Tirshiliktiń usaq-túıegine aldanbaı, boıyn tik ustap ketti. Sondyqtan da İlıas:
«Tusynda seri bolsyn, peri bolsyn,
Unaıdy ómirimen Aqan maǵan», - dep keıipkerine degen iltıpatyn jasyrmaı, ashyq aıtqan.
Aqan ómiri - óner adamynyń, jalpy adamnyń rýhanı tazalyǵynyń úlgisi, ónerdiń tirshilik tartysynan joǵary turǵanynyń belgisi. Qandy qol jetkende tańba basqan, qazaq qıalynyń ǵajaıyp aty óren tulparǵa eskertkish ornatqan «Qulagerdeı» án shyǵaryp, halqyna taratqan Aqan - óz kezindegi ánshi - aqyndar tobynyń asa kórnekti ókili. Áleýmettik ómirdiń ózekti máselelerin óleńine arqaý etken Aqan ónerimen de, erlik ómirimen de keıingi urpaqqa, týǵan halqyna úlgi boldy.
«Halyq jadynda Aqan men Qulager esimi egiz uǵym bolyp máńgi qalmaq!»
Úıge tapsyrma.
1. «Qulager» óleńin jattaý.
2. Abaı - Aqan - İlıas shyǵarmalaryndaǵy attyń synyna taldaý.
3. «Halqynyń ardaqtysy – Aqan seri» taqyrybynda oıtolǵaý jazý.
Baǵalaý
You Might Also Like
