InfoHub Logo

1-shi sábıler toby
Qýyrshaqtarǵa qonaqqa.
Kilemniń ústindegi kishkentaı oryndyqtarda qýyrshaqtar otyrady (oınaýshylar sanyna qaraı 8-10). Tárbıeshi balalardy oıynǵa shaqyryp, qazir olardyń qýyrshaqtarǵa qonaqqa baratynyn aıtyp, olardyń qaıda otyrǵanyn kórsetedi. Balalar tárbıeshimen birge kórsetilgen baǵytta, jaı ǵana qýyrshaqtarǵa keledi de, olarmen amandasady. Tárbıeshi qýyrshaqtardy alyp, olarmen bıleýdi usynady. Qýyrshaqtarmen azǵana sekirip oınaǵannan keıin balalar olardyń oryndaryna otyrǵyzady da úılerine oralady.
Oıyn qaıtalanǵanda balalar qonjyqtarǵa, qoıandarǵa (tárbıeshi olarda aldyn-ala bólmeniń basqa bir bóligine ornalastyrady) qonaqqa bara alady. Bul oıynshyqtarmen balalar úıine qaıtady da olarmen qalaǵanynsha oınaıdy.

Qońyraý qaıdan estiledi?
Balalar qabyrǵaǵa betterin berip turady. Kútýshi áıel bólmeniń basqa bir shetine tyǵylyp turady da qońyraý soǵady. Tárbıeshi balalarǵa: «Tyńdańdar, qońyraý qaıdan soǵylyp tur, qońyraýdy tabyńdar», - deıdi. Balalar qońyraýdy tapqan kezde, tárbıeshi olardy maqtaıdy, odan keıin balalarǵa taǵy da qabyrǵaǵa betterin berip turýdy usynady. Kútýshi áıel basqa jerge tyǵylady da qaıtadan qońyraý soǵady.

Jolmen (jalǵyz aıaq jolmen).
Tárbıeshi ózine balalardy shaqyrady da sýretti kórsetip, joldyń qandaı túzý ekenine nazar aýdarady (aralyǵy 20-30sm eki qatar syzyq). Budan keıin balalarǵa, syzyqtan shyqpastan, osy jol boıymen qydyrýdy usynady. Balalar biriniń artynan biri bir baǵytpen júredi de sol tártippen qaıta qaıtady.
Bul oıyndy ýchaskede ótkizgen jaqsy. Balalardyń bir-birimen soqtyqpasy úshin, oıynǵa bir mezgilde 5-6 adam qatystyrylady.
Kúzde ýchaskedegi joldy aǵashqa qaraı baǵyttap, balalarǵa sol jolmen júrip otyryp 2-3 japyraq ákelińder dep usynǵan jaqsy bolady. Bul tapsyrma oıyndy jandandyra túsedi. Oıyn úıdiń ishinde ótkizilgende, joldyń aıaqtalar jerine jalaýlar nemese basqa oıynshyqtar qoıý kerek, balalar olardy alyp keledi.

Kishkene ózen arqyly.
Tárbıeshi eki syzyq syzady da (úıdiń ishinde jipti paıdalanýǵa bolady) balalarǵa: mynaý – «ózen», - deıdi; onyń ústine taqtaıdan kópir (uzyndyǵy 2-3m, eni 25-30sm) salady da balalarǵa: «Kópir arqyly júrýdi úıreneıik», - dep usynady. Balalardyń bir-birine soqtyǵyspaı tek taqtaıdyń ústimen ǵana júrýin baqylaı otyryp, tárbıeshi balalarǵa sýǵa qulap ketpeýi úshin jaı júrý kerek dep eskertedi: balalar taqtaımen ary-beri 2-3 ret júrip ótedi.

Poezd.
Tárbıeshi «Poezd» oıynyn oınaýdy usynady: «Men parovoz bolamyn, al sender kishkentaı vagonsyńdar». Balalar biriniń sońynan biri aldynda turǵannyń kıimin ustap kolonnaǵa turady. «Kettik», - deıdi tárbıeshi, balalardyń bári «shý-shý» dep dabyrlap, onyń artynan júre bastaıdy. Tárbıeshi poezdy bir baǵytta, odan keıin ekinshi baǵytta júrgizedi, odan keıin júrýdi baıaýlatady, aqyrynda toqtaıdy da: «Kidiris» («Aıaldama»), dep habarlaıdy. Biraz ýaqyttan keıin taǵy da gýdok beriledi de poezd qaıtadan jolǵa attanady.

Jel kóbik.
Balalar bir-biriniń qolynan ustap, jaqyn-jaqyn dóńgelene turady. Tárbıeshige qosylyp olar myna óleńdi aıtady.
Kópire gór kóbik-shar,
Kópire gór keńip shar.
Osy kúıi qal turyp,
Kete kórme jarylyp.
Óleńdi aıtyp bara jatyp balalar dóńgelek sheńberdi keńeıte túsedi. Tárbıeshi: «Jel kóbik jaryldy» degen kezde barlyq balalar qoldaryn tómen túsirip, bir daýyspen. «Tars etti», - deıdi de tizerlep otyra ketedi. Tárbıeshi jańa kóbik úrleýdi usynady: balalar oryndarynan turady, qaıtadan dóńgelektenip turady, oıyn qaıta bastalady.

Jalaýshany ákel (taıaq arqyly attap ótý).
Bir top balalardy (4-6 adamdy) jınap alyp tárbıeshi olarǵa jalaýshany kórsetedi, onymen oınaýdy usynady.
Tárbıeshi kezekpen kimniń jalaýshaǵa baratynyn aıtady da balalardyń árqaısysynyń kedergiden durys attap ótýin baqylaıdy. Oryndyqtan jalaýshany alǵannan keıin bala sol jolmen keri qaıtady.
Balalardyń barlyǵy jalaýshamen oralǵannan keıin tárbıeshi jalaýshalardy kóterip, marshpen júrip ótýdi usynady. (tárbıeshi rıtmmen qolyn soǵady nemese bir-eki, bir-eki dep daýystap turady.)
Odan keıin oıyn balalardyń basqa tobymen júrgiziledi.

Kún men jańbyr.
Balalardyń alańnyń bir shetinen nemese bólmeniń qabyrǵasynan birazyraq jerge qoıylǵan oryndyqtardyń artynda tizerlep otyrady da «terezege» (oryndyqtyń arqasyndaǵy tesikke) qaraıdy. Tárbıeshi: «Aspan ashyq, kún shyǵyp tur! Serýenge shyǵýǵa bolady», - deıdi. Balalar búkil alańda júgirip júr. «Jańbyr! Tez úıge júrińder!» degen sıgnaldy estip, bári óz oryndaryna qaraı júgirip kelip, oryndyqtardyń artyna otyrady. Tárbıeshi qaıtadan: «Kún shyqty! Baryńdar, serýendeńder», - deıdi, oıyn qaıta bastalady.

Dopty qýyp jet.
Tárbıeshi balalarǵa dop salynǵan kárzeńkeni kórsetedi de alańnyń bir jaǵynda ózimen birge qatarlasa turýdy usynady. Odan keıin kárzeńkeden doptardy alyp, balalardan alysqa, ár jaqqa laqtyrady. Balalar doptarǵa júgiredi, olardy alyp kárzeńkege salady. Oıyn qaıtalanady.
Balalar qansha bolsa, dop ta sonsha bolýy kerek. Olardyń árqaısysy dopty qýyp jetip, kárzeńkege salatyn bolsyn.