InfoHub Logo

Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń engizgen "Bolashaqqa baǵdar: Rýhanı jańǵyrý" atty baǵdarlamalyq maqalasynda ekonomıkalyq ósýge nemese tehnologıalyq jetildirýge jańǵyrtýdy qysqartý – bul ózgeristerdiń jalpy jobasynyń bir bóligi ǵana ekendigine nazar aýdara otyryp, jańǵyrtý prosesteri sheńberinde eldegi rýhanı jańǵyrýdyń tujyrymdamalyq paıymyn kórsetedi jáne ulttyń salt-sanasy men dúnıetanymyn ózgertetin qozǵaýshy kúsh retinde qalyptastyrylǵan. Rýhanı jańǵyrý barlyq tehnologıalyq prosesterdi jedeldetýge jáne álem ekonomıkalarynyń básekege qabilettiligin arttyrýǵa baılanysty qazaqstandyq qoǵamnyń bolashaqqa qalaı ózgergish jáne kúrdeli bolyp kórinetin qadam jasaýy týraly oılardyń bastamasy ispettes.

N.Á.Nazarbaev bul rette, tutas qoǵamnyń jáne árbir qazaqstandyqtyń sanasyn jańǵyrtýdyń birneshe baǵytyna jeke-jeke toqtalady. «Sanany jańǵyrtýdyń» mazmunyn negizdeı otyryp, Prezıdent jańǵyrýdyń alty baǵytyn belgileıdi:

1. Básekege qabilettilik;

2. Pragmatızm;

3. Ulttyq biregeılikti saqtaý;

4. Bilimniń saltanat qurýy;

5. Qazaqstannyń revolúsıalyq emes, evolúsıalyq damýy;

6. Sananyń ashyqtyǵy.

Rýhanı jańǵyrý turǵysynan adamı qundylyqtar mańyzdy, óıtkeni olar sizdiń ómirdegi ustanymdaryńyzdyń baǵyttaýshy rólin atqarady. Turaqty ózgeristerdiń osy áleminde biregeı jeke tájirıbege ıe bolýdyń máni - bul únemi jeke ósýge ákeledi, bul sananyń ósýin bildiredi. Aqyl fızıkalyq emes bolǵandyqtan, adamnyń sanasyn keńeıtýge bolady. Fızıkalyq mı basqalarmen birdeı mólsherde bolýy múmkin, biraq sana erkin keńeıedi. Sananyń ósýi - bul aqyl-oıyńdyń kólemin ulǵaıtý, óıtkeni aqyl mıǵa táýeldi emes.

Rýhanı jańǵyrý barysynda ulttyq qundylyqtarymyzdy umytpaı, jahandyq jańashyldyqqa jeteleıtin jolmen júrip otyrý qajet. Qazirgi qoǵam kózqarasy qalyptasqan zerdeli de, zerek tulǵa tárbıeleýi tıis. Ol úshin ilim-bilimge umtylyp, jan-jaqty jetilgen jón.

Rýhanılyq-bul adam tájirıbesiniń kúshti aspektisi. Rýhanı Ólshem sonymen qatar adamnyń qalaýyn qabyldaýǵa jáne jańartýǵa jaýap beredi. Ol qasıettilik, habardarlyq, kórý, danalyq, maqsat, mahabbat jáne ómirdiń maǵynasyn, maqsatyn, qundylyǵy men aqıqatyn izdeý sıaqty qasıetterdi kórsete alady.

Rýhanı-adamgershilik qundylyqtardy taný shynaıy bilimdi adamnyń ómirin toltyrady. Bul kezde adamnyń alǵan bilimimen ne isteıtinine moraldyq kontekst beriledi. Rýhanıattyń túpki maqsaty tek Qudaı men rásimderge ǵana emes, sonymen birge qorshaǵan ortamen, tabıǵatpen jáne kórshilermen qarym-qatynasqa da qatysty.

"Shynaıylyq" jáne "rýhanıat" qubylystary fılosofıa, etıka, aksıologıa, mádenıettaný, akmeologıa jáne, árıne, teologıa sıaqty ǵylymdardy zertteý nysany bolyp tabylady, onyń negizgi mindetteriniń biri-adamnyń rýhanı-adamgershilik qasıetterin, onyń ishinde shynaıylyq pen rýhanılyqty damytý. Psıhologıanyń shynaıylyq pen rýhanılyqty zertteýine keletin bolsaq, ǵalymdar psıhıkanyń ekzıstensıaldy aspektilerin zertteý ǵylymı ádisnamadan tys dep esepteı otyryp, osy qubylystardy akademıalyq ǵylym turǵysynan zertteý múmkindigi týraly ekige bólindi. Soǵan qaramastan, psıhologıanyń keıbir baǵyttary osy qubylystardy zertteýge batyldyq beredi: bul túsiný, ekzıstensıaldy jáne rýhanı psıhologıa, bul jan men jan dúnıesiniń syrtqy jaǵy psıhologıamen negizdelgen túrde zertteletinin, jannyń (rýhanıattyń) ishki jaǵyn zertteý fılosofıalyq jáne teologıalyq negizderge júginýdiń arqasynda múmkin bolatyndyǵyn kórsetedi.

Men 5 qundylyqqa senemin:

• Shynaıy jáne adal bolý. Kóptegen adamdar sizdi baǵalaıdy;
• Adamdardy aıyptamaý.
• Renjitken adamdardy jek kórmeý, olardy elemeý.
• Óz isińizben aınalysý.
• Jasaǵan árbir ıgi is úshin shynaıy rızashylyǵyńyzdy bildirý.

Myrzahmetov Dıas

---