InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Salalas qurmalas sóılem.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Salalas sóılem jáne onyń túrleri jóninde bilimderin tereńdete otyryp, praktıkada salalas túrlerin qurmalas sóılemniń basqa túrlerinen ajyrata bilýge jattyqtyrý.
Damytýshylyq: Túrli tapsyrmalardy oryndaý negizinde oqýshynyń jeke tulǵalyq qabiletin ashý;
Tárbıelilik: Ana tilin súıýge, qadirleýge; adamgershilikke tárbıeleý.
Sabaq túri: qaıtalaý sabaǵy.
Tıpi: bilik pen daǵdyny qalyptastyrý.
Kórnekilikter: slaıd, úlestirmelik kartochkalar, mátinder.

Sabaq barysy: İ. Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Ótken materıaldarǵa sholý jasaý arqyly búgingi sabaqty bastaý;
Muǵalimniń kirispe sózi:
Adamnyń oıy men pikiri san qıly bolady. Adam óz oıyn jetkizý úshin qurmalas sóılemniń maǵynalyq túrlerin qoldanady eken.
Búgingi sabaǵymyz – qurmalas sóılemniń túri – salalas qurmalas sóılemdi qaıtalaý sabaǵy. Oqýshylar 2 topqa bólinip, sabaq barysynda túrli tapsyrmalar oryndaıdy

İ. Qyzyǵýshylyqty oıatý.
İ - tapsyrma.
Syzbany sóılet.

İİ tapsyrma
İ top İİ top
Yńǵaılas salalas Túsindirmeli salalas
Qarsylyqty salalas Talǵaýly salalas
Sebep - saldar salalas Kezektes salalas
(Anyqtamalary, maǵynalyq túrlerin naqty mysaldarmen aıtý.)

İİİ tapsyrma. Leksıa.( Muǵalim leksıany oqıdy, oqýshylar kerek tustaryn jazyp ne este saqtap, leksıa aıaqtalǵan soń, aıtyp beredi.)

Salalas qurmalas sóılemniń quramyndaǵy jaı sóılemder san jaǵynan tek ekeý emes, odan da kóp bolýy múmkin. Olardyń arasyndaǵy maǵynalyq qarym – qatynas biryńǵaı bolmaı, ár alýan bolyp keledi. Mysaly: Jýyrda bilim saıysy bolýǵa tıisti: ne «bilimdiler» toby jenedi, ne «alǵyrlar» toby ozady. Bul sóılem quramynda úsh sóılem bar: birinshisi sońǵylarymen túsindirmeli qatynasta, ekinshi men úshinshi sóılemder talǵaý mándi qatynasta, ekinshi men úshinshi sóılemder talǵaý mándi qatynasta.
Yńǵaılas salalas shylaýlardyń qatysýyna qaraı ekige bólinetini belgili. Jáne jalǵaýlyǵy kelgende, ári shylaýly qaıtalanbaı bir - aq ret kelgende jaı sóılemder arasyna útir qoıylmaıdy.
Sebep - saldar salalastaǵy jaı sóılemderdiń oryndaryn aýystyryp aıta berýge bolady. Jalǵaýlyqty sebep saldar salalasta jaı sóılemderdiń qaısysy buryn turǵanyń tynys belgileri arqyly aıyramyz. Eger sebep mándi buryn tursa, útir qoıylady. Kersinshe saldar mándi sóılem sebep mándi den buryn aıtylsa, arasyna qos núkte qoıylady.
Jalǵaýlyqsyz qarsylyqty salalas sóılemniń baıandaýyshtary kóbinese antonım sózderden jáne bolymdy, bolymsyz formadaǵy sózderden jasalady.
Túsindirmeli salalas jalǵaýlyqty shylaýsyz, irgeles baılanysady. Birinshi jaı sóıleminiń baıandaýyshy sonsha, sondaı, sonshalyq degen sózder bolsa, olardan keıin syzyqsha qoıylady

İÚ tapsyrma Mátinmen jumys.
(Mátinde qansha sóılem bar, jaı sóılem qansha, onyń qaı túri, qurmalas sóılem qansha, sóılemder salalas pa, sabaqtas pa, álde aralas pa ajyratady. 1 sóılemge sıntaksıstik taldaý.)
İ top
Qateliktiń arty ókinish.

Ǵabıt aýrýhanadan uzaq ýaqyt emdelip, búgin shyqqan bolatyn.
Ol aınalanyń osyndaı ásem ekendigin jańa baıqaǵandaı. Ásem tabıǵat, sáýletti úıler, óz sharýasymen jan - jaqqa bara jatqan adamdardy jańa kórgendeı tańdana qarady. Ol esirtkiniń áleginen ómirden qanshalyqty oqshaý qalǵanyn, tipti otbasynan, dostarynan tym qashyqtap ketkenin jańa ǵana túsinip, endi bári basqasha bolatynyna nyq senimmen, óz - ózine ýáde berdi.
Ol adamnyń bolashaǵy óz qolynda ekenin, ómirde kezdesetin qıyndyqty sheshýge bolatynyn jáne kez kelgen jaǵdaıda kináni adam ózinen izdeý qajet ekenin alǵash ret túsinip, óziniń ótken ómirin oı eleginen ótkizdi.

İİ top
Sulýlyq.
Adam jany árqashan sulýlyqqa qushtar, ol ádemilikti ańsaıdy. Adam juldyzdy aspandy tamashalaıdy, mýzykanyń sazyna eltıdi, bıdiń yrǵaǵyna terbeledi, qolóner týyndylarynyń keremettiligine tamsanady. Nátıjesinde aınalasyn, mekendeıtin turaǵyn ádemilep, sándeıdi, óziniń syrt kelbetine kóńil bóledi, árbir isi men áreketin sulýlandyrýǵa umtylady...
Adam sulýlyqty tabıǵat arqyly, óner arqyly sezine otyryp, óz ómirin sulýlandyrý óz qolynda ekendigine shúbá keltirmeıdi.

Ú tapsyrma.
Semantıkalyq karta.
İ top

Salalas qurmalas sóılem. júkteý