Shákárim Qudaıberdiuly «Qalqaman-Mamyr» poemasy
Sabaq taqyryby: Shákárim. «Qalqaman - Mamyr»
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: aqyn ómirine qysqasha sholý, poemanyń taqyryby men ıdeıasyn uǵyndyrý;
Damytýshylyq: Poemanyń kompozısıalyq sújetin damýyn janarlyq sıpatyn, kórkemdigin taldaýdy suraq - tapsyrmalar usyný arqyly oqýshylardy óz betimen jumys isteýge daǵdylandyrý. Oıyn júıeli habarlaı bilýine jiti kóńil bólý;
Tárbıelik: salt - dástúrimizdi bilýge, oǵan qurmetpen qaraýǵa, adaldyqqa, dostyqqa berik bolýǵa ultymyzdyń uly adamdarynyń eline etken eńbegin baǵalaı bilýge, aqynnyń ánderi óleńderi arqyly ónerdi túsinýge, súısinýge tárbıeleý.
Tıpi: jańa sabaq. Túri: aralas sabaq.
Ádisi: STO, suraq - jaýap, baıandaý.
Kórnekiligi: vıdeoproektor, qıma qaǵazdar, Shákárim, Abaı kitaptary, jetondar. Pánaralyq baılanys: tarıh, bıologıa, beıneleý óneri, án - kúı, matematıka.
Sabaqtyń barysy. İ. Uıymdastyrý.
İİ. Úı tapsyrmasy
Úı tapsyrıasyna oraı suraqtar
1. Aýyz ádebıetinen mol sýsyndy Abaı kimderden aldy? (Uljan, Zere )
2. Abaı Qunanbaıulynyń shyn esimi kim? (Ibrahım)
3. Abaı qaı jyly dúnıege keldi? (1845 jyly)
4. Qunanbaı qandaı adam bolǵan? (Sheshen, aqylǵa baı, qajy, bolys)
5. Bóten sózben bylǵansa sóz arasy,
Ol aqynnyń bilimsiz beısharasy. Qaı óleńnen úzindi? («Óleń – sózdiń patshasy, sóz sarasy»)
6.«Yzaly júrek, doly qol, ýly sıa, ashshy til» degen óleń joldary qandaı kórkemdegish tásilmen berilgen? (Epıtet)
7. Ábdirahman kim, oǵan arnaǵan óleńi qalaı atalady? (Uly, «Ábdirahman ólgende»)
8. Abaıdyń neshe qarasózi bar? (45)
9. 17 - qarasózinde «Aqyl, qaırat, júrek» kimge kelip júginedi? (Ǵylymǵa)
İİİ. Jańa sabaq.
1. Qyzyǵýshylyqty oıatý( «Qupıa kilt»):
1. Abaıdyń týysy bolyp keletin aqyn.
2. «Bes arysymyzdyń» biri
3. «Adamdyq boryshyń» óleńiniń avtory.
2. Shákárim ómiriniń hronologıasy:
Shákárim Qudaıberdiuly (1857 – 1931)
Shákárim – Abaıdyń nemere inisi, óıtkeni ákesi Qudaıberdi – Abaıdyń aǵasy.
7 jasta ákeden jetim qaldy jáne osy jasta óleń jaza bastady.
1878 20 jasynda óz elinde Ysqaqtyń ornyna bir saılaý bolys bolady.
1881 Bolystyqty Abaıdyń aqylymen Ospanǵa ótkizedi.
1905 - 1906 Mekkege qajylyq sapar shegedi. Barǵan osy saparyn paıdalanyp aqyn óziniń baıyrǵy armanyn júzege asyrady. Ystambul, Parıj kitaphanalarynda jumys isteıdi. Jınalǵan materıaldary negizinde «Túrik, qyrǵyz, qazaq hám handar shejiresi» kitabyn jarıalaıdy.
1909 - 1910 El ortasyn tastap ońasha elsizge ketip, Shyńǵystaýdyń qoınaýyndaǵy Shaqpaq degen jerde ómir súre bastaıdy. Shyǵarmashylyqpen aınalysty.
1912 Semeıde 1878 - 1904 j. j. jazǵan óleńderi «Qazaq aınasy» degen atpen jeke kitap bolyp basylyp shyqqan.
1931 Jazyqsyzdan - jazyqsyz atyldy.
1958 2 qazanda SSSR prokýratýrasy Shákárimniń qylmysy joq dep aqtap shyqty.
1959 «Qazaq ádebıeti» gazetinde onyń birneshe óleńi jarıalandy.
3. «Toptastyrý» strategıasy.
Shákárim
↓
Sazger
Aýdarmashy
Qajy
Aqyn
Jazýshy
Oıshyl
Sergitý sáti. Án: «Bul án basqa ánnen ózgerek»
Ótken adam bolady kózden tasa,
Óldi - óshti, ony eshkim oılamasa.
Ol ketse de belgisi joǵalmaıdy,
Kerektisin eskerip umytpasa.
Estip, bilip, kóz kórip, oıǵa salmaq,
Ótken isten adamzat bir úlgi almaq
Qyzyqpaq, ne jek kórmek, jıirkenbek,
Bastan keshken ár isten belgi qalmaq.
«Qalqaman - Mamyr» poemasy.
«Qalqaman – Mamyr» poemasy 1882 jyly jazylǵan 1912 jyly Semeıdegi «Járdem» baspasynda jaryq kórgen.
- Oqıǵanyń bolǵan jeri - Syr óńiri 1722 j. qazaqtyń «Aqtaban shubyryndy» qarsańyndaǵy qıly kezeńi sýretteledi.
Janry – epıkalyq - ǵashyqtyq dastan.
Taqyryby – eki jastyń mahabbat dramasyna qurylýy.
Ideıasy – qoǵamnyń ádiletsizdigine, el bıleýshilerdiń ozbyrlyǵyna qarsylyq.
Kompozısıalyq qurylymy:
Oqıǵanyń bastalýy: Týystyq baılanys
Oqıǵanyń baılanysýy:
1. Mamyrdyń boı jetýi.
2. Qalqaman men Mamyrdyń kezdesýi.
3. Qos ǵashyqtyń birge qashýy.
Oqıǵanyń damýy: Mámbetaı men Kókenaıdyń baba sózine kelispeýi.
Oqıǵanyń shıelenisýi: Mamyrdyń ólimi.
Sharyqtaý shegi: 1. Qalqamanǵa shyǵarylǵan úkim.
2. Qalqamannyń elden ketýi.
Sheshimi: Eldiń kúızelisi. Qalqaman urpaǵy.
İV. Dáptermen jumys
Óleń qurylysyna taldaý
Babań aıtty: «Óltirer jumys emes,
Taspen atyp, óltirmek bul is emes,
Bireýdiń nekelisin buzbaǵan soń
Qanyna ortaq bolý durys emes.»
Óleń qurylysy - 11 býyndy, qara óleń úlgisimen jazylǵan.
Poetıkalyq tili – sýretteý baıandaý, minezdeý, portret teńeý, epıtet metafora.
V. Oqýlyqpen jumys. 1. «Túsinikteme paraǵy».
Erkek - shora: erkek balasha kıingen qyz. Bastańǵy: áke - sheshesi úıde joqta qyz - bozbala mal soıyp, qurbylaryn jınaý. Oǵat: oǵash, qatelik. Halal: adal. Asyq: ǵashyq. Shahıt bolý: din jolynda qaza bolý, «aq ólim».
2. «İzden, tap»
1. Mamyrdyń sońǵy sózi.
2. Ánet babanyń Qalqamanǵa shyǵarǵan úkimi.
3. Qalqamannyń elimen qoshtasý sózi.
Vİ. Bilimdi bekitý. Blıs test
1. Qazaqtyń Syr boıynda júrgen jyly?
A) 1722jyly V) 1737 jyly S) 1822 jyly
2. Ári bı, ári molda, ári ǵulama kim?
A) Kókenaı V) Ánet baba S) Mámbeteı
3. Qalqamannyń ákesi kim?
A) Mámbeteı V) Ánet baba S) Oljaı
4. Aýyl úlkenderin jınap toı jasaǵan han?
A) Sámeke V) Mámbeteı S) Kókenaı
5. Mamyr Qalqamanǵa qashan, qaı jerge kelýdi surady?
A) Juma kúni saıda V) Búrsigúni, qalyń qamys S) Aýyl irgesinde
6. Mamyr qyz balasha kıingenine nege ókindi?
A) Ákesi quda túsirmekshi boldy
V) Qalqaman alyp qashbaqshy boldy
S) Barlyq jaýap durys
7. Eki jastyń qosylýyna ne bóget boldy?
A) Eki eldiń arasynyń ar qashyqtyǵy
V) Týys, atalas bolýy
S) Ánete babanyń sózi
8. Qazaqtyń bastaýshysy kim?
A) Mámbeteı V) Kókenaı S) Savan Raptan
9. Eli Qalqamandy ne sebepti izdemedi?
A) Asharshylyq V) Qazaq - qalmaq soǵysy S) Uly Otan soǵysy
10. Qalqamannyń urpaǵy qaı júzdiń ishinde júr?
A) Orta júz V) Kishi júz S) Uly júz.
Vİİ. Úıge tapsyrma:
1) Keıipkermen syrlasý hat; 2) Qalqaman men Mamyrdyń alǵashqy jumbaqtap aıtqan jerin jattaý; 3) Shákárim shyǵarmalarymen tanysý.
Vİİİ. Baǵalaý
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: aqyn ómirine qysqasha sholý, poemanyń taqyryby men ıdeıasyn uǵyndyrý;
Damytýshylyq: Poemanyń kompozısıalyq sújetin damýyn janarlyq sıpatyn, kórkemdigin taldaýdy suraq - tapsyrmalar usyný arqyly oqýshylardy óz betimen jumys isteýge daǵdylandyrý. Oıyn júıeli habarlaı bilýine jiti kóńil bólý;
Tárbıelik: salt - dástúrimizdi bilýge, oǵan qurmetpen qaraýǵa, adaldyqqa, dostyqqa berik bolýǵa ultymyzdyń uly adamdarynyń eline etken eńbegin baǵalaı bilýge, aqynnyń ánderi óleńderi arqyly ónerdi túsinýge, súısinýge tárbıeleý.
Tıpi: jańa sabaq. Túri: aralas sabaq.
Ádisi: STO, suraq - jaýap, baıandaý.
Kórnekiligi: vıdeoproektor, qıma qaǵazdar, Shákárim, Abaı kitaptary, jetondar. Pánaralyq baılanys: tarıh, bıologıa, beıneleý óneri, án - kúı, matematıka.
Sabaqtyń barysy. İ. Uıymdastyrý.
İİ. Úı tapsyrmasy
Úı tapsyrıasyna oraı suraqtar
1. Aýyz ádebıetinen mol sýsyndy Abaı kimderden aldy? (Uljan, Zere )
2. Abaı Qunanbaıulynyń shyn esimi kim? (Ibrahım)
3. Abaı qaı jyly dúnıege keldi? (1845 jyly)
4. Qunanbaı qandaı adam bolǵan? (Sheshen, aqylǵa baı, qajy, bolys)
5. Bóten sózben bylǵansa sóz arasy,
Ol aqynnyń bilimsiz beısharasy. Qaı óleńnen úzindi? («Óleń – sózdiń patshasy, sóz sarasy»)
6.«Yzaly júrek, doly qol, ýly sıa, ashshy til» degen óleń joldary qandaı kórkemdegish tásilmen berilgen? (Epıtet)
7. Ábdirahman kim, oǵan arnaǵan óleńi qalaı atalady? (Uly, «Ábdirahman ólgende»)
8. Abaıdyń neshe qarasózi bar? (45)
9. 17 - qarasózinde «Aqyl, qaırat, júrek» kimge kelip júginedi? (Ǵylymǵa)
İİİ. Jańa sabaq.
1. Qyzyǵýshylyqty oıatý( «Qupıa kilt»):
1. Abaıdyń týysy bolyp keletin aqyn.
2. «Bes arysymyzdyń» biri
3. «Adamdyq boryshyń» óleńiniń avtory.
2. Shákárim ómiriniń hronologıasy:
Shákárim Qudaıberdiuly (1857 – 1931)
Shákárim – Abaıdyń nemere inisi, óıtkeni ákesi Qudaıberdi – Abaıdyń aǵasy.
7 jasta ákeden jetim qaldy jáne osy jasta óleń jaza bastady.
1878 20 jasynda óz elinde Ysqaqtyń ornyna bir saılaý bolys bolady.
1881 Bolystyqty Abaıdyń aqylymen Ospanǵa ótkizedi.
1905 - 1906 Mekkege qajylyq sapar shegedi. Barǵan osy saparyn paıdalanyp aqyn óziniń baıyrǵy armanyn júzege asyrady. Ystambul, Parıj kitaphanalarynda jumys isteıdi. Jınalǵan materıaldary negizinde «Túrik, qyrǵyz, qazaq hám handar shejiresi» kitabyn jarıalaıdy.
1909 - 1910 El ortasyn tastap ońasha elsizge ketip, Shyńǵystaýdyń qoınaýyndaǵy Shaqpaq degen jerde ómir súre bastaıdy. Shyǵarmashylyqpen aınalysty.
1912 Semeıde 1878 - 1904 j. j. jazǵan óleńderi «Qazaq aınasy» degen atpen jeke kitap bolyp basylyp shyqqan.
1931 Jazyqsyzdan - jazyqsyz atyldy.
1958 2 qazanda SSSR prokýratýrasy Shákárimniń qylmysy joq dep aqtap shyqty.
1959 «Qazaq ádebıeti» gazetinde onyń birneshe óleńi jarıalandy.
3. «Toptastyrý» strategıasy.
Shákárim
↓
Sazger
Aýdarmashy
Qajy
Aqyn
Jazýshy
Oıshyl
Sergitý sáti. Án: «Bul án basqa ánnen ózgerek»
Ótken adam bolady kózden tasa,
Óldi - óshti, ony eshkim oılamasa.
Ol ketse de belgisi joǵalmaıdy,
Kerektisin eskerip umytpasa.
Estip, bilip, kóz kórip, oıǵa salmaq,
Ótken isten adamzat bir úlgi almaq
Qyzyqpaq, ne jek kórmek, jıirkenbek,
Bastan keshken ár isten belgi qalmaq.
«Qalqaman - Mamyr» poemasy.
«Qalqaman – Mamyr» poemasy 1882 jyly jazylǵan 1912 jyly Semeıdegi «Járdem» baspasynda jaryq kórgen.
- Oqıǵanyń bolǵan jeri - Syr óńiri 1722 j. qazaqtyń «Aqtaban shubyryndy» qarsańyndaǵy qıly kezeńi sýretteledi.
Janry – epıkalyq - ǵashyqtyq dastan.
Taqyryby – eki jastyń mahabbat dramasyna qurylýy.
Ideıasy – qoǵamnyń ádiletsizdigine, el bıleýshilerdiń ozbyrlyǵyna qarsylyq.
Kompozısıalyq qurylymy:
Oqıǵanyń bastalýy: Týystyq baılanys
Oqıǵanyń baılanysýy:
1. Mamyrdyń boı jetýi.
2. Qalqaman men Mamyrdyń kezdesýi.
3. Qos ǵashyqtyń birge qashýy.
Oqıǵanyń damýy: Mámbetaı men Kókenaıdyń baba sózine kelispeýi.
Oqıǵanyń shıelenisýi: Mamyrdyń ólimi.
Sharyqtaý shegi: 1. Qalqamanǵa shyǵarylǵan úkim.
2. Qalqamannyń elden ketýi.
Sheshimi: Eldiń kúızelisi. Qalqaman urpaǵy.
İV. Dáptermen jumys
Óleń qurylysyna taldaý
Babań aıtty: «Óltirer jumys emes,
Taspen atyp, óltirmek bul is emes,
Bireýdiń nekelisin buzbaǵan soń
Qanyna ortaq bolý durys emes.»
Óleń qurylysy - 11 býyndy, qara óleń úlgisimen jazylǵan.
Poetıkalyq tili – sýretteý baıandaý, minezdeý, portret teńeý, epıtet metafora.
V. Oqýlyqpen jumys. 1. «Túsinikteme paraǵy».
Erkek - shora: erkek balasha kıingen qyz. Bastańǵy: áke - sheshesi úıde joqta qyz - bozbala mal soıyp, qurbylaryn jınaý. Oǵat: oǵash, qatelik. Halal: adal. Asyq: ǵashyq. Shahıt bolý: din jolynda qaza bolý, «aq ólim».
2. «İzden, tap»
1. Mamyrdyń sońǵy sózi.
2. Ánet babanyń Qalqamanǵa shyǵarǵan úkimi.
3. Qalqamannyń elimen qoshtasý sózi.
Vİ. Bilimdi bekitý. Blıs test
1. Qazaqtyń Syr boıynda júrgen jyly?
A) 1722jyly V) 1737 jyly S) 1822 jyly
2. Ári bı, ári molda, ári ǵulama kim?
A) Kókenaı V) Ánet baba S) Mámbeteı
3. Qalqamannyń ákesi kim?
A) Mámbeteı V) Ánet baba S) Oljaı
4. Aýyl úlkenderin jınap toı jasaǵan han?
A) Sámeke V) Mámbeteı S) Kókenaı
5. Mamyr Qalqamanǵa qashan, qaı jerge kelýdi surady?
A) Juma kúni saıda V) Búrsigúni, qalyń qamys S) Aýyl irgesinde
6. Mamyr qyz balasha kıingenine nege ókindi?
A) Ákesi quda túsirmekshi boldy
V) Qalqaman alyp qashbaqshy boldy
S) Barlyq jaýap durys
7. Eki jastyń qosylýyna ne bóget boldy?
A) Eki eldiń arasynyń ar qashyqtyǵy
V) Týys, atalas bolýy
S) Ánete babanyń sózi
8. Qazaqtyń bastaýshysy kim?
A) Mámbeteı V) Kókenaı S) Savan Raptan
9. Eli Qalqamandy ne sebepti izdemedi?
A) Asharshylyq V) Qazaq - qalmaq soǵysy S) Uly Otan soǵysy
10. Qalqamannyń urpaǵy qaı júzdiń ishinde júr?
A) Orta júz V) Kishi júz S) Uly júz.
Vİİ. Úıge tapsyrma:
1) Keıipkermen syrlasý hat; 2) Qalqaman men Mamyrdyń alǵashqy jumbaqtap aıtqan jerin jattaý; 3) Shákárim shyǵarmalarymen tanysý.
Vİİİ. Baǵalaý
You Might Also Like
