InfoHub Logo

Shákárim shyǵarmalaryndaǵy rýhanı - adamgershilik qundylyqtar
Qazaq ádebıettaný ǵylymynyń uzaq jyldar boıyndaǵy tynymsyz talpynystarynyń nátıjesinde «komýnıstik ıdeologıa» atty «qara teńizdiń» qyspaqty qursaýynan bosap, ádilettiktiń aq aıdynyna shyqqan, aqıqatyn aıǵaqtaǵan asyl qazynalardyń biri on toǵyzynshy ǵasyrdyń sońǵy shıregi men jıyrmasynshy ǵasyrdyń basynda qalam terbegen talant ıesi, sýretker jazýshy, kórnekti aqyn - Shákárim Qudaıberdiuly.
Shákárim óziniń kórkemdik oı tanymyn arǵy - bergidegi ádebı dástúrlermen sabaqtastyryp, keshegini búgingimen jáne erteńgimen jalǵastyryp ótken talantty perzent.
Shákárim talantynyń túp negizinde san alýan sarqylmas qaınar bastaýlar jatyr. Oıshyl sýretker sol bastaýlardyń káýsardaı taza, kirshiksiz móldir shyrynyn taýyp, talǵammen talǵaı otyryp tabıǵatyna darytty, asyldyń shıpasyn aqyndyq júregine sińirdi.
Shyǵystyń klasıkalyq poezıasynyń jaýharlary, odan berirektegi halyq poezıasy, jyraýlar jyrlary, uly Abaıdyń ádebı dástúri, ózi ómir súrgen dáýirdegi túrli úrdister, bári - bári Shákárim úshin ónegesi ólsheýsiz taǵylymdy mektep boldy.
Halqynyń muńyn jyrlap, adam boıyndaǵy ıgi qasıetterdi qasterlep, óleńderiniń ózegi etý - Shákárim shyǵarmashylyǵynyń basty muraty. Aqyn aınalasyndaǵy barlyq nársege tereń boılap, jamandyǵynan jırene bilip, jaqsylyqqa umtyla bildi.
Týǵan halqynyń mádenıeti, azat el bolyp, erkin eńbek etip, beıbit ómir súrýin armandady. Sol úshin jan sala kúresti, sol maqsattan jazýshylyq arnasyn tapty. Shákárim tereń oıǵa qurylǵan, kúmisteı jarqyn jyrlar jazýdy maqsat tutqan. Óleń sózderi mys aralaspaǵan taza kúmisteı, tereńnen tolǵap, júrek syryn sherterlikteı bolýyn, uıqasy jatyq bolýyn kózdeıdi. Keıde ol Abaı shyǵarǵan óleń ólshemderin, shýmaq túrin, uıqastaryn qoldanyp jyrlady. Qyryq jasqa deıin Shákárim el jumysymen aınalysyp dala, qara jaılaryn óz kózimen kórip, ondaǵy ár túrli tartystar, qaıshylyqtar syryna úńiledi. Bóten jurt ómirin, mádenıetin bilýge, ǵylym jetistikterin tanýǵa talap qylady. Bilim men mádenıet, óner salalarynyń jetistikterine nazar aýdarady. Qazaq qoǵamyndaǵy ústemder óktemdigine, nadandyq kesapattaryna, qýlyq – sumdyqtarǵa qarsy shyǵady. Ádildik, adamgershilik, mádenıet, oqý – bilim urandaryn jyrlaıdy. Aıtyp, ýaǵyzdap qana qoımaı shamasy kelgeninshe, óziniń izgi oılaryn iske asyryp ta júredi, Halyqty jaqsylyqqa úndep, ar – uıat saqtaýǵa, joq – jitikke qarasyp, qaıyrymdylyq jasaýǵa tyrysady.
Shákárimniń shyǵarmashylyq murasynyń óne boıynan aıryqsha bir tabıǵı tutastyq ańǵarylady. Shákárim árbir qyrynyń ózi halqyna máńgilik mura bolyp qalýǵa jaraıtyn alýan qyrly, jan - jaqty talanttyń tizginin berik ustaǵan sýretker.
Ádebı týyndynyń kórkemdik álemi qalamgerdiń oı - qıaly jáne dúnıetanymy men sóz saptasyna kelip tireledi desek, qazaq óleńiniń keńistiginde Abaıdan sońǵy oıly óleńniń órnegin salǵan sýretker – Shákárim shyǵarmashylyǵynyń poetıkalyq júıesindegi ózine tán erekshelikterdi bylaısha sıpattaýǵa bolady:
Birinshiden, aqyn óleńge óner retinde qarap, ony óreli oı aıtýdyń quralyna aınaldyrǵan. Sondyqtan da óleń joldarynda fılosofıalyq tanym men poezıalyq kórkemdiktiń tutastyqta jarasym taýyp, nátıjesinde qazaq poezıasynda jańa mazmundaǵy óleńdik órnekter men kelisti sýretteýler, tyń túr men mazmun paıda bolyp ulttyń rýhanı álemin jańa bir satyǵa kótergen.
Ekinshiden, Shákárimniń lırıkalyq keıipkerlerdi somdaýdaǵy ózindik qoltańbasy shaǵyn lırıkalyq óleńderi men kólemdi týyndylarynda da sabaqtastyq taýyp, oı men sózdiń mán maǵynasyn, áserin arttyra túsetin: «shyn nur», «shyn asyq», «taza oı», «ot júrek», «tátti til», «taza jan» t. b. kóptegen epıtettik qoldanystardy túrlendire qoldanýy ulttyq poezıamyzdaǵy kórkemdik quraldardy tyńnan túletip qana qoımaı, aqynnyń qalamgerlik qoltańbasyn aıqyndaıtyn aıryqsha belgige aınalǵan. Tek beınelilik qana emes onyń tereń mazmunymen órilgen ózgeshe bitimi rýhanıatymyzdaǵy jańa bir kórkemdik dúnıeni qalyptastyrdy.
​Shákárim shyǵarmalaryndaǵy rýhanı - adamgershilik qundylyqtar. júkteý​​​